مسائل متفرّقه ديات
سوال 1356 :
آيا جانى غير از ديه، زيانهايى که در اثر جراحتهاى وارده بر مجنىٌ عليه وارد شده است را نيز لازم است به مجنىٌ عليه بپردازد؟ مانند هزينه محاکمه و از کار و کاسبى افتادگى و غيره.
جواب :
جانى زايد بر ديه مقرّره را شرعاً ضامن نيست ولى اگر هزينه درمان بيش از ديه باشد، احتياط واجب آن است که تفاوت رابپردازد.
سوال 1357 :
ماهيّت حقوقى ديه چيست؟ آيا ديه به عنوان مجازات يا جبران خسارت وارده بر مجنىٌ عليه تشريع شده است؟ آيا جايى که خسارت وارده بيشتر از مقدار ديه باشد مى توان از جانى مطالبه کرد؟
جواب :
ديه جنبه جبران خسارت مادّى دارد و اگر در موردى براى جبران خسارت، علاوه بر مبلغ ديه هزينه هاى بيشترى را براى درمان متحمّل شود همان گونه که در بالا اشاره شد احتياط واجب آن است که شخص جانى اضافى را بپردازد (البتّه حداقل لازم براى جبران خسارت را مى پردازد نه بيشتر از آن).
سوال 1358 :
اگر شخصى که داراى حرفه جوشکارى است، جوشکارى ساختمانى را از اوّل تا آخر کنترات نمايد و با صاحب کار قرارداد ببندد و شخص پيمانکار جهت جوشکارى از برق فشارقوى خيابان که از طرف اداره برق استفاده از آن ممنوع گرديده، استفاده نمايد و دچار برق گرفتگى شود و منجر به مرگ جوشکار شود در اين صورت آيا صاحب کار مقصّر است يا خود جوشکار که در فرض مسأله پيمانکار است؟
جواب :
در اين جا مقصّر جوشکار است.
سوال 1359 :
چنانچه مرگ مقتول و نبودنش در خانه و جامعه، علاوه بر خانواده، به گروه يا در فرض مثال به يک جامعه لطمه و ثلمه اى که هم مادّى و هم معنوى باشد وارد آورد، آيا مقدار ديه قبلى که منحصراً جهت جبران خسارت مادّى عدم حضور وى در خانواده اش بوده را مى توان افزايش داد؟ زيرا غير خانواده اش گروه و جامعه اى نيز از مرگ وى متضرّر شده اند؟
جواب :
گر چه افراد با هم متفاوتند ولى شارع مقدّس براى همه، ديه يکسان قائل شده است (جز در مواردى مانند زن و مرد و امثال آن) و ممکن است فلسفه آن اين باشد که قبول تفاوت با توجّه به اين که معيار روشنى ندارد، سبب درگيريهاى فراوان اجتماعى و کشمکشهاى نامحدودى مى شود و ضرر و زيان آن از منافعش بيشتر خواهد بود.
سوال 1360 :
در صورت پرداخت ديه از ناحيّه جانى، انتخاب نوع ديه به عهده پرداخت کننده است يا گيرنده؟
جواب :
در مواردى که حکم مبنى بر قصاص است انتخاب نوع ديه مشروط به توافق طرفين است.
سوال 1361 :
در قتل عمد، اگر پدر رضايت داد و مطالبه ديه کرد و جد مخالفت کند و مطالبه قصاص نمايد کدام مقدّم است؟
جواب :
با وجود پدر نوبت به جد نمى رسد.
سوال 1362 :
در مناطق ما رسم است که اهالى هر محلّه در ايّام فراغت و مناسبتهاى مختلف به عنوان تفريح و تفنّن، اقدام به مسابقه تيراندازى مى کنند که متأسفانه در جريان يکى از مسابقه ها شخصى اسلحه کلاشينکف شخص ديگرى را در اختيار پسر بچّه نابالغى (12 ـ 13 ساله) قرار داده و با اين که اطرافيان تذکّر مى دهند که مواظب اسلحه و پسر بچّه باشد مى گويد کاملا مواظب هستم و مشغول راهنمايى او شده و مى گويد چنان کن و چنين بگير، پسر بچّه طبق دستور عمل کرده، ولى چون اسلحه روى رگبار بوده از اختيار بچهّ خارج شده و راهنما را مورد اصابت قرار داده و به قتل مى رساند، حال:
الف) آيا راهنماى مقتول بدون اجازه والدين پسر بچّه به هر عنوان، حق داشته اسلحه در اختيار وى قرار دهد؟
ب) آيا مقتول در قتلش معاون يا مباشر مى باشد يا هر دو محسوب مى شود و يا هيچ کدام؟ خلاصه، ديه مقتول به عهده چه کسى مى باشد؟
جواب :
در صورتى که ديه بر عاقله تعلّق گيرد، آيا با وجود پدر شامل باقى نزديکان نيز مى شود؟ در ضمن مشخص بفرماييد تقسيم ديه بر عاقله بر چه اساس مى باشد؟
جواب :
الف) حقّ چنين کارى را نداشته است.
ب) هرگاه قرار دادن اسلحه در اختيار چنين کودکى عرفاً کار خطرناکى محسوب شود، راهنما در برابر آن مسؤول است و اگر خودش کشته شده باشد ديه ندارد در غير اين صورت ديه بر عاقله است.
جواب :
احتياط اين است که پدر هم شرکت کند و امّا شرکت ديگران قطعى است و طرز تقسيم ديه بين آنها برحسب توانايى و چگونگى امکانات آنهاست که خودشان يا در صورت اختلاف به کمک حاکم شرع، ديه را در ميان خود سرشکن مى کنند.
سوال 1363 :
گرفتن پول خون مقتول چگونه است لطفاً توضيح دهيد؟
جواب :
ديه يک حقّ الهى است و گرفتن آن در مواردى که شرع اجازه داده است مانعى ندارد هر چند عفو کردن در بعضى از موارد بهتر است.
سوال 1364 :
شخصى تصادف کرده و يک نفر را کشته است، دادگاه حکم کرده که قاتل بايد ديه بپردازد ولى قاتل قبل از پرداخت ديه فوت کرده است، آيا بر ورثه واجب است که اين ديه را بپردازند؟
جواب :
ديه مانند ساير ديون است و واجب است که از اصل مال او بپردازند.
سوال 1365 :
آيا دايره ولايت ولىّ قهرى بر موَلّى عليه صرفاً ناظر بر حقوق مالى است و يا اطلاق دارد. به عبارت ديگر آيا ولىّ قهرى در حقّ قصاص نفس و عضو از باب ولايت مى تواند قاتل و جانى را عفو نمايد و يا اين که لزوماً غبطه صغير در اخذ ديه است و بدون اخذ آن مجاز به عفو نيست، در صورتى که غبطه صغير و مولى عليه در اخذ ديه نفس و عضو باشد در صورت اخذ آن از جانى آيا او به اعتبار ولايت مى تواند هر گونه دخل و تصرّفى را در سهم مالى مولى عليه ولو به نفع خود بنمايد.
جواب :
ولايت ولىّ صغير شامل ديه و مانند آن مى شود، امّا نمى تواند بر خلاف غبطه صغير، ديه و مانند آن را ببخشد يا به نفع خود تصرّف کند.
سوال 1366 :
در کشورهاى حوزه خليج فارس، شرکتهايى است که اگر کارگر شاغل در آن شرکتها در هنگام کار در اثر سانحه اى مانند سقوط از ساختمان فوت نمايد مبلغ سى ميليون تومان به عنوان ديه به ورثه متوفّى پرداخت مى نمايد، اين مبلغ چه حکمى دارد؟
جواب :
هرگاه پرداختن ديه مزبور به صورت شرط استخدام کارگر در آمده باشد، اشکال ندارد، اين شرط ممکن است به هنگام قرارداد با کارگر ذکر شده باشد و يا اين که به صورت قانون کلّى در عرف کارگرى آن جا باشد که جزء شرايط عامّه استخدام محسوب گردد.
سوال 1367 :
آيا ديه مقتول جزء ماترک و دارايى اوست و آيا تقسيم آن بين ورثه همچون قانون ارث است؟
جواب :
تمام وارثان نسبى و سببى از ديه ارث مى برند، مگر متقرّبان به مادر مانند برادر و خواهر مادرى.
سوال 1368 :
اگر کسى زن شخص ديگرى را به قتل برساند و اين زن جز مرد وارث ديگرى نداشته باشد آيا شوهر اين زن مى تواند از قاتل مطالبه خرج و مخارجى را که در رابطه با ازدواج همسرش متوجّه او شده بنمايد؟ و با توجّه به اين که دادن غذا و خرج در مراسم عزادارى وجوب شرعى ندارد آيا مى تواند چنين مخارجى را نيز از قاتل مطالبه بنمايد؟
جواب :
تنها سهم ديه را مى تواند بگيرد و حقّ مطالبه نسبت به هزينه هاى فوق را ندارد.
سوال 1369 :
نظر به اين که در سال گذشته در حادثه رانندگى که منجر به فوت شخص مصدوم شد ملزم به پرداخت ديه بر اساس شرايط شرع مقدّس شدم و در حال حاضر پس از گذشت بيش از يکسال با گرفتن وام و استفاده از بيمه وسيله نقليّه، تنها حدود نصف ديه را مى توانم نقداً پرداخت نمايم، آيا مى توانم مابقى را به صورت اقساط بپردازم؟
جواب :
شما مى توانيد ديه مزبور را ضمن دو سال پرداخت نماييد هر سال نصف آن را، مگر اين که با وارثان آن شخص توافق بر مدّت بيشترى نماييد.
سوال 1370 :
اگر در جريان تصادف رانندگى مقتول مقصّر شناخته شود آيا باز نسبت به راننده خطاء در قتل محسوب است که ديه مقتول برعاقله راننده واجب گردد؟
جواب :
در تصادف رانندگى قتل خطا نيست، اگر راننده مقصّر باشد شبه عمد است اگر عابر مقصّر باشد مثل اين که خود را به زير ماشين انداخته هيچ ديه اى وجود ندارد و اگر قتل مستند به هر دو باشد ديه از راننده به نسبت گرفته مى شود.
سوال 1371 :
قتل غيرعمدى واقع شده است و در اين مدّتى که از قتل گذشته مقدار ديه تغيير کرده است آيا پرداخت کننده ديه ملزم به پرداخت وجه زمان حادثه است يا وجه فعلى؟
جواب :
ملزم به پرداخت وجه فعلى است مگر اين که قبلا توافق و مصالحه اى بر مبلغ معيّنى شده باشد.
سوال 1372 :
چندين نفر همزمان به شخصى تيراندازى کرده اند و آن شخص به وسيله يک يا چند گلوله کشته شده است، امّا معلوم نيست تير کدام يک از تيراندازان به او اصابت نموده، ولى قدر مسلّم تير يکى از اين چند نفر بوده است، حکم قضيّه چگونه است؟
جواب :
چنانچه ثابت شود که به واسطه يکى از آنها اين شخص کشته شده و راهى براى تعيين قاتل نيست ديه در ميان همه آنها تقسيم مى شود.
سوال 1373 :
اگر سه نفر شخص واحدى را به قتل برسانند و ولىّ دم خواهان قصاص هر سه نفر باشد نوع فاضل ديه که بايد توسط ولى پرداخت شود را چه کسى تعيين مى کند؟ آيا تعيين در اختيار ولىّ دم است يا اولياى قاتلانى که قصاص خواهند شد؟
جواب :
انتخاب با ولىّ دم است.
سوال 1374 :
با توجّه به اين که در شرع و قانون مسؤول پرداخت ديه، جانى مى باشد و انتخاب نوع آن هم در اختيار اوست، چنانچه در موقع انتخاب نوع ديه، جانى اطّلاع کافى در مورد قيمت انواع ديه نداشته باشد يا بطور صحيح به وى تفهيم نگرديده باشد و به خاطر عدم اطّلاع گاو يا گوسفند را انتخاب کند و بعد از انتخاب و صدور حکم و قبل از اتمام مهلت پرداخت و قبل از شروع به اجراى آن، اظهار نمايد من قدرت پرداخت ديه از نوع گوسفند را ندارم ولى از نوع شتر را دارم در فرض مسأله آيا حقّ تغيير را دارد؟ تغيير نوع ديه با علم و اطّلاع چه صورت دارد؟
جواب :
مانعى ندارد، در هر دو صورت مى تواند تغيير دهد.