مسايل متفرقه خمس
جايگاه خمس در اسلام
سوال 393 :
آيا وجوب خمس ـ مانند وجوب نماز و روزه ـ از ضروريات اسلام است و منکر آن کافر مى شود؟
جواب :
بله، اصل وجوب خمس از ضروريات است.
جواز تغيير سال خمسى براى فرار از پرداخت خمس
سوال 394 :
آيا جايز است سال خمسى را براى فرار از پرداخت خمس تغيير داد؟ مثلاً فردى قرار است دو روز پيش از سال خمسى پولى به دستش برسد، سال خمسى را به ده روز جلوتر تغيير مى دهد تا آن پول از درآمد سال آينده اش باشد.
جواب :
جايز است، زيرا تأخير خمس هر چيزى تا سر سال مبتنى بر ارفاق و سهولت در کار است.
بخشش براى فرار از خمس
سوال 395 :
آيا جايز است قبل از رسيدن سال اموال خود را به قصد فرار از خمس ببخشد؟
جواب :
اگر بخشش زايد بر شأن او نباشد، جايز است.
فرار از خمس با صرف مازاد درآمد خود در خريد وسايل و لوازم زندگى
سوال 396 :
آيا انسان مى تواند قبل از فرارسيدن سال خمسى براى فرار از خمس، مازاد درآمد خود را براى خريد قالى، يخچال، تلويزيون و ساير لوازم زندگى مصرف کند؟
جواب :
مانعى ندارد.
تلف شدن خمس دست واسطه
سوال 397 :
طلبه اى خمس و وجوه شرعيه اى را از مردم مى گيرد تا به مرجع تقليد برساند. بين راه دزد به او برخورد مى کند و آن اموال را مى برد. آيا وى ضامن مى باشد؟
جواب :
اگر بدون تعدّى و تفريط بوده، او ضامن نيست و ذمّه آن دهنده هم برى ء شده است.
مفقود شدن پولى که خمس به آن تعلق گرفته است
سوال 398 :
شخصى مقدارى پول داشته که به آن خمس تعلق گرفته و قبل از پرداخت خمس، پول هاى مذکور مفقود شده است، تکليف او چيست؟
جواب :
اگر در نگهدارى آن افراط يا تفريط نکرده، ديگر تکليف ندارد.
مال حلال مخلوط به حرامى که بايد دو بار خمس آن را داد
سوال 399 :
مال حلال مخلوط به حرام در چه صورتى بايد دوبار خمس آن را پرداخت؟
جواب :
اوّل خمس سبب حليت را مى دهد و اگر زايد بر مؤونه بوده، باز خمس ديگرى را مى دهد.
خمس منازل کسى که چند ماه در شهر و چند ماه در روستا زندگى مى کند
سوال 400 :
کسى که چند ماه از سال در شهر و چند ماه ديگر را در روستا زندگى مى کند، اگر يک خانه در شهر و خانه اى ديگر در روستا بخرد، آيا به آن ها خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
خير، تعلق نمى گيرد.
خمس زمينى که به قيمت کمتر از قيمت اصلى و واقعى آن فروخته مى شود
سوال 401 :
پدرى يک قطعه زمين را به قيمت يکصد و پنجاه هزار تومان به فرزندش فروخت، حال آن که قيمت واقعى آن بيش از يک ميليون تومان است، در اين صورت آيا بايد خمس مبلغ پرداخت شده بابت زمين را بپردازد يا خمس ارزش واقعى آن را؟
جواب :
اگر خمس به آن زمين تعلق گرفته بوده، بايد خمس ارزش واقعى آن را بدهد.
معيار معافيت از خمس به استفاده کردن و مصرف وسايل و ارزاق
سوال 402 :
آيا معيار جهت معافيت خمس، استفاده کردن وسايل تا مدّت يک سال از تاريخ خريد است يا استفاده کردن از آن ها تا رسيدن به سال خمسى؟ مثلاً اگر برنج بخرد و تا يازده ماه بعد تمام شود ولى سر سال خمسى درآمد کشاورزى او و يا مغازه او پنج ماه بعد باشد، آيا به آن برنج خمس تعلق مى گيرد، حتى اگر براى هر حقوق و درآمدى سال جداگانه قرار داده باشد؟
جواب :
بله؛ آن برنج متعلق خمس است چون کسى که يک نوع رشته کسب دارد براى تمام درآمد آن بايد يک سال خمسى قرار دهد؛ مگر از مصاديق مسأله ى 1400 رساله باشد.
حکم پرداخت وجوهات به روحانيون مقيم شهرها و روستاها
سوال 403 :
آيا اجازه مى فرماييد مقلّدين حضرت عالى وجوه شرعيّه خويش را به روحانيونى که در منطقه هستند يا با حوزه علميه قم ارتباط دارند و مدعى هستند که آن وجوه را به حوزه علميه مى رسانند پرداخت کنند؟
جواب :
مجازيد به آن ها بدهيد ولى از آن ها رسيد و قبض مرجع خود را مطالبه کنيد.
حکم خمس مال وصيت شده
سوال 404 :
شخصى وصيت کرده موجودى و اموالش را به يکى از بستگانش بدهند، آيا پس از دريافت مال بايد خمس آن را بدهد يا اين که مال وصيّت شده حکم ارث را دارد؟
جواب :
در زايد بر مؤونه على الاحوط خمس دارد.
خمس قبر خريدارى شده
سوال 405 :
شخصى قبرى براى خود خريده است، آيا بايد خمس آن را بدهد؟ و اگر در سال خريد فوت کند، آيا بايد خمس پول خريد را از ترکه او بدهند؟
جواب :
اگر از سود بين سال قبل خريده است، وقتى سال بر آن گذشت بايد خمس آن را بدهد.
پولى که از درآمد سال جايگزين پول خمس داده شده مى گردد
سوال 406 :
اينجانب سال گذشته در اوّل سال خمسى خود مبلغ يکصد هزار تومان پول مخمس (خمس داده شده) در بانک داشتم، درسال جارى اين پول را به تدريج صرف مايحتاج منزل کردم. ولى در آخر سال از درآمد امسال همان مبلغ را مجددا در بانک گذاشتم، بفرماييد آيا بايد خمس اين مبلغ را هم بدهم؟
جواب :
خير، لازم نيست.
کسى که از اوّل تکليف خمس نداده و حالا فقير شده است
سوال 407 :
کسى از اوّل تکليف بنا داشته خمس بدهد؛ ولى مسامحه کرده و خمس نداده و اکنون فقير شده و توانايى پرداخت خمس را ندارد، تکليف او چيست؟
جواب :
همان طور که ساير بدهى هاى او ساقط نمى شود، خمس مال او نيز ساقط نمى شود و بايد به حاکم شرع مراجعه کند.
تعويض پول خمس با پول ديگر
سوال 408 :
پولى به کسى داده مى شود تا بابت خمس به مرجع تقليد برساند، آيا مى تواند آن پول را براى خود برداشته و از پول خود به جاى آن بگذارد؟
جواب :
قبل از تبديل آن به پول ديگر، نمى تواند در آن تصرف کند.
نحوه ى شناخت نماينده مرجع تقليد
سوال 409 :
بعضى از علماى محل، ضمن محاسبه خمس، آن را گرفته و خود قبض مى دهند، نظر حضرت عالى چيست؟ و نماينده مسلّم شما را چه طور مى توان شناخت و مطمئن شد که نماينده شما در دريافت خمس است؟
جواب :
به هر کسى که مى دهيد، از او قبض مرجع خود را طلب کنيد.
دريافت وجوهات توسط وکيل يک مرجع از مقلدين مراجع ديگر
سوال 410 :
کسى از مرجعى اجازه اخذ وجوهات و تصرف در قسمتى از آن را دارد، آيا مى تواند از مقلّدين مراجع ديگر هم وجوهات دريافت کند؟
جواب :
خير، بايد با اجازه از آن مراجع ديگر باشد.
خمس پولى که فقير بابت زکات و يا ردّ مظالم مى گيرد
سوال 411 :
پولى که فقير بابت زکات دريافت کرده اگر از مخارج سالش زياد بيايد، آيا خمس دارد؟ پولى را که بابت ردّ مظالم گرفته چه طور؟
جواب :
اگر با گرفتن آن مال ديگر فقير نباشد، واجب است خمس آن را بدهد.
فروش خانه مورد نياز براى خريدن مغازه
سوال 412 :
اگر خانه ام را بفروشم و از پول آن دو باب مغازه خريدارى کنم تا آن ها را اجاره داده و با پول اجاره آن ها، منزل مسکونى اجاره نمايم و بقيه درآمد حاصل از اجاره ى مغازه را صرف تأمين زندگى و احيانا تهيه منزل شخصى نمايم. آيا اين مغازه ها سرمايه کسب محسوب مى شود و مشمول خمس است؟
جواب :
سرمايه محسوب مى شوند و خمس ندارند، (مسأله ى 1401 رساله).
خمس مقبره
سوال 413 :
براى دفن اعضاى خانواده از درآمد وسط سال مقبره اى مى خرد. آيا جزو مؤونه و مخارج حساب مى شود يا بايد خمس آن را بدهد؟
جواب :
اگر در زمان خريد مورد استفاده قرار گيرد، خمس ندارد و در غير اين صورت سال بعد خمس دارد، (مسأله ى 1399 رساله).
حکم خمس ربا
سوال 414 :
شخصى مقدارى ربا داده. آيا پول ربا جزو مخارج سال است و خمس ندارد و يا از قبيل اسراف و حرام است و خمس آن را بايد بدهد؟
جواب :
اگر مضطر نبوده، از قبيل دوّم است.
پول مصرف شده در حرام
سوال 415 :
اگر از درآمد وسط سال صرف حرام کند ـ مثلاً چيز حرامى را بخرد ـ آيا خمس آن را بايد بدهد؟
جواب :
خمس آن را بايد بدهد.
ريا در خمس
سوال 416 :
فردى هنگام دادن خمس، قصد قربت ندارد و آن را به ريا مى دهد امّا بعدا قصد قربت مى کند، آيا خمس، صحيح پرداخت شده است؟
جواب :
حاکم شرع مى تواند آن را اجازه کند که خمس صحيحا واقع شود.
ذخيره تدريجى وسايل کسب و صنعت
سوال 417 :
شخصى نزد صنعتگرى کار مى کند هفته اى مقدارى پول به عنوان مزد مى گيرد و گاهى پولى را مشترى ها بر اساس رسم معمول به عنوان شاگردانه مى دهند. مشار اليه براى اين که در آينده بتواند روى پاى خود ايستاده و به ديگران محتاج نشود، هر چند وقت يک بار پول هاى جمع آورى شده را در بازار به لوازم صنعتى که بعدا احتياج پيدا خواهد کرد، مى دهد تا پس از چند سال که استاد مى شود، وسايل مورد نياز صنعتى را داشته باشد و مستقلاً خود مشغول کار شود. آيا به اين ابزار که سال بر آن ها گذشته، خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
اگر چاره اى جز ذخيره تدريجى براى ضروريات آينده ندارد، خمس ندارد.
تداخل اسباب وجوب خمس
سوال 418 :
با توجه به اين که خمس به هفت سبب بر انسان واجب مى شود. در صورت اشتراک بعضى از اين اسباب يک خمس دادن کافى است؟ مانند اين که شخصى هم معدن ذغال سنگ دارد و هم مال حلالش با حرام مخلوط شده و هم بر منافع از معدن ذغال سنگ سال گذشته. آيا شخص مذکور از اموالش يک خمس بدهد کافى است يا يک مرتبه به عنوان استخراج از معدن و يک مرتبه به عنوان اختلاط حرام با حلال و يک مرتبه هم به عنوان اين که از کسبش سود اضافه بر مخارج سالش آمده بدهد؟
جواب :
بايد با هر يک سبب، خمس خاصّ به آن با شروط مخصوصه به آن پرداخت شود.
نحوه محاسبه خمس دو شريک
سوال 419 :
اينجانب با پدرم يک جا کار و کاسبى داريم. به طورى که فرقى بين اموال اينجانب و اموال ايشان وجود ندارد و بنا نيز نداريم که حساب خودمان را از هم ديگر جدا کنيم. اموال ما خمس نيز دارد، لطفا چگونگى مسأله را مرقوم فرماييد.
جواب :
اگر هر دو توافق در خمس داريد، مجموع اموال را قيمت گذارى کرده و تخميس و پرداخت کنيد و اگر خصوص يکى از دو شريک خمس مى دهد، نسبت به اموال خودش تخميس صحيح مى کند و آن را پرداخت مى نمايد و در اختلاط مخمّس با غير به وظيفه عمل مى کند.
پولى که کارفرما جهت بازخريد کارگر پرداخت مى کند
سوال 420 :
کارمند، پولى را هنگام اخراج يا خروج از اداره يا کارگاه به عنوان بازخريد مى گيرد. آيا گرفتن آن جايز است؟ آيا کارفرما خمس پولى را که از اين بابت مى دهد، بايد پرداخت کند يا خمس ندارد؟
جواب :
جايز نيست بگيرد، اگر مزد خود را طلب ندارد و يا ضمن قرارداد شرعى شرط نشده است و در هر صورت اگر کارفرما ناچار است پرداخت کند، جزو مؤونه ى او است و خمس ندارد.
نحوه پرداخت خمس محتاط در تقليد
سوال 421 :
شخصى محتاط بين چند مرجع تقليد مى باشد. وى خمس خود را چگونه بايد بپردازد؟
جواب :
خمس واجبش را به مصرفى برساند که مورد توافق آن ها باشد از حيث کمّ و کيف در مصرف و بايد از طرف تمام آن ها هم مأذون باشد.
خمس پولى که بابت معامله سلف پرداخت مى شود
سوال 422 :
جنسى را به صورت سلف خريدارى کرده ام و پول آن را پرداخته ام ولى پيش از تحويل جنس سال خمسى ام فرا رسيده است، آيا بايد خمس پول را بپردازم؟
جواب :
خير، خمس ندارد.
خمس پولى که صرف حرام و کارهاى خلاف شأن مى شود
سوال 423 :
شخصى مقدارى از درآمد سال خود را براى خريد نوارهاى مبتذل و اشياى غير ضرورى که در شأن انسان نيست مصرف کرده است، آيا به اين پول خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
بله، خمس دارد.
خمس موادى که با بن کارمندى مى دهند
سوال 424 :
مواد لازم ـ مانند صابون و پودر لباسشويى و حبوبات ـ که با بن کارمندى به ما مى دهند، اگر از مصرف سال زياد بيايد آيا خمس دارد؟
جواب :
بله، خمس دارد.
خمس پول حاصل از بازخريد در صورت نياز
سوال 425 :
اينجانب بعد از چند سال کار در يک کارخانه، خود را بازخريد کردم و مبلغى را که به عنوان بازخريد گرفتم، آن را به عنوان مضاربه به کسى داده ام و با سود آن امرار معاش مى کنم و راه ديگرى براى تأمين معاش ندارم، آيا بايد خمس مبلغ بازخريد را بدهم؟
جواب :
خير، خمس ندارد.
ارشاد کسى که نمى داند خمس در اموال او است
سوال 426 :
اگر انسان بداند بر گردن شخصى خمس هست امّا خود او نمى داند، آيا لازم است او را ارشاد کند؟
جواب :
اگر جاهل به حکم نيست، لازم نيست.
تعلّق نگرفتن خمس به چيزى که خمس آن داده شده
سوال 427 :
خمس مالى را پرداخت کرده. آيا سال بعد هم به آن مال خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
اگر يک بار خمس آن مال داده شده، دو مرتبه خمس ندارد.
جواز پرداخت خمس از مال ديگر
سوال 428 :
آيا خمس مال را بايد از خود آن مال پرداخت نمود يا از پول ديگر هم مى شود پرداخت کرد؟
جواب :
از پول ديگر هم مى تواند بدهد.
خانواده بى بضاعت
سوال 429 :
از خانواده اى بى بضاعت هستم. آيا خمس به ما تعلق مى گيرد؟
جواب :
اگر نمى توانيد خرج سال خود را تامين نماييد، اگر سر سال پول و يا چيزهايى از مؤونه در خانه زياد بيايد، مى توانيد آن ها را در مخارج مورد نياز مصرف کنيد و خمس ندارد.
پاک شدن اموال صاحبان شغل حرام
سوال 430 :
آيا کسانى که مالشان مشکوک است ـ مثل ترياک فروشى يا مشروب فروشى ـ اگر خمس مالشان را بدهند و شغلشان را نيز عوض کنند آيا مالشان حلال خواهد شد؟ اگر جواب منفى است تکليف خانواده هاى آن ها چه مى شود؟
جواب :
اگر مال حرام يقينى باشد که با دادن خمس اصلاً حلال نمى شود و اگر مخلوط به حرام باشد، به مسأله ى 1427 رجوع شود و در صورت دوم خانواده هاى آنان تکليفى ندارند.
تأخير در خمس
سوال 431 :
آيا مى توان خمس را تأخير انداخت؟
جواب :
خير، مگر اين که مبلغ خمس را از اموالش جدا کند و يا با حاکم شرع مصالحه يا استمهال کند. (مسأله ى 1412 رساله).
پرداخت خمس مال حرام يا مال خمس داده نشده
سوال 432 :
اگر کسى اقدام به خوردن مال غير مخمس يا حرام کرده مى تواند خودش خمس آن را بدهد؟
جواب :
اگر مال خمس داده نشده را مصرف کرد، مى تواند خمس آن را بدهد اما در مصرف مال حرام، ضامن است.
حکم کسى که تا به حال خمس نداده
سوال 433 :
اگر انسان چند سال خمس مالش را نداده باشد، پس از توبه چگونه بايد عمل کند؟
جواب :
اگر از منافع کسب چيزى که به آن احتياج ندارد خريده و يک سال از خريد آن گذشته، بايد خمس آن را بدهد ولى اثاث خانه و چيزهاى ديگر که نياز داشته و مطابق شأن خود خريده، اگر بداند که از فايده در بين سال خود آن ها را خريده، خمس واجب نيست و اگر نداند، احتياطا با حاکم شرع مصالحه کند (جهت اطلاع بيشتر به مسأله ى 1415 رساله رجوع شود).
خمس کتاب هاى کتابخانه
سوال 434 :
آيا کتاب هايى که براى تشکيل کتابخانه خريدارى مى شود خمس دارد؟
جواب :
اگر معرضيت براى استفاده داشته باشد خمس ندارد و هم چنين اگر مالک خاص نداشته باشد، خمس ندارد.
حکم آن چه از سود خمس دار خريده
سوال 435 :
تکليف امرار معاش و ساخت خانه اى که از سود سرمايه ى خمس دار استفاده کرده چيست؟
جواب :
خانه و آن چه را به نحو متعارف به ذمّه تهيه و تصرّف کرده مالک است؛ ولى بايد خمسى را که بدهکار شده بپردازد.
عوض شدن عين پولى که خمس ندارد
سوال 436 :
به پولى که خمس به آن تعلّق نمى گيرد اگر عينش عوض شود خمس دارد يا خير؟
جواب :
حکم سابق خود را دارد.
کم نمودن مخارج ساليانه از سود
سوال 437 :
اگر سرپرست خانواده مثلاً مسافرت باشد و افراد خانواده از غير درآمد خرج نموده اند که خمس ندارد، ـ مثل ارث ـ و بعد از برگشت از سفر و قبل از سال خمسى، آيا مى تواند مخارج ساليانه ى خانواده و بدهى که دارند از درآمد کم کند و جاى آن اموال برداشته شده را جبران کند؟
جواب :
مانعى ندارد.
خريد با مال خمس داده شده
سوال 438 :
اينجانب از يکى از شرکت هاى دولتى که فروشنده ى قطعات ماشين آلات سنگين است، طىّ چند فقره خريد، اجناسى را خريدارى نمودم که طبق آيين نامه ى شرکت آن اجناس فقط به دارندگان ماشين آلات فوق فروخته مى شود. [البتّه همين قطعات تا سال قبل اين خريد به طور آزاد فروخته مى شده است] سپس قطعات خريدارى شده را به قيمت بالاترى فروختم. آن موقع اين معامله را براى خود توجيه نموده بودم ولى حالا به نظرم درست نمى آيد. خمس مبلغ اوليه ى خريد را داده بودم و پول اوليه پاک بوده است. در مراجعه به روحانى محلّ ايشان فرمودند پول اوّليه را کنار گذاشته و بقيّه ى مال را تخميس نمايم. حال جهت اطمينان خواهشمندم اينجانب را براى تطهير مال راهنمايى فرماييد؟
جواب :
اگر معامله صحيح بوده و از آن سودى برده ايد، به سود آن در زايد برمؤونه خمس متعلّق است. (براى روشن شدن حساب به وکيل اينجانب در وجوه شرعيّه مراجعه شود.)
لزوم پرداخت به مجتهد زنده
سوال 439 :
کسى که بر تقليد از ميّت باقى است اگر خمس خود را به دفتر همان مرجع از دنيا رفته پرداخت نمايد، برئ الذمّه مى شود؟ يا بايد به مجتهد زنده پرداخت کند؟
جواب :
بايد به مجتهد زنده جامع الشّرايط بدهد.
جواز تعويض پولِ جدا شده براى وجوه شرعى
سوال 440 :
پولى را که براى وجوه شرعيّه، جدا و تعيين شده، آيا مى توان آن را مصرف نمود و با پول ديگر عوض کرد؟
جواب :
اگر مقصود فقط تعويض قبل از مصرف باشد، مانعى ندارد.