زمين، باغ و محصولات کشاورزى
درخت کارى
سوال 194 :
کشاورزى که درخت کارى مى کند و بعد از پنج سال قطع مى کند و بعضى چوب ها براى پختن غذا و لوازم گرم کننده لازم مى شود. آيا بر اين ها خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
آن چوب ها خمس ندارد، اگر در سالى که سود حاصل شده صرف شود.
زمينى که با پول خمس داده نشده خريده شده است
سوال 195 :
زمينى را که با پول غير مخمّس خريده شده خمس دارد يا نه؟ در صورت تعلّق گرفتن خمس، آيا قيمتِ خريد، ملاک است يا قيمت فعلى، آيا تفاوتى بين اين که آن را بعدا خرج کرده يا نکرده وجود دارد؟
جواب :
اگر زايد بر مؤونه است به قيمت فعلى خمس دارد و چنان چه مؤونه باشد، بايد با حاکم شرع مصالحه کند.
خمس ميوه اى که در پايان سال خمسى زمان چيدن آن نرسيده است
سوال 196 :
ميوه ها و زراعت هايى که سر سال خمسى، وقت چيدن آن ها نرسيده است، آيا بايد خمسشان داده شود؟
جواب :
براى آن ها مى تواند سال شمسى جداگانه قرار دهد و زايد بر مؤونه را تخميس مى کند.(مسأله 1385 رساله)
سال قالي بافى و زراعت
سوال 197 :
1) سال خمسى زراعت ها چگونه است؟ اگر زراعت ها، اصناف مختلف داشته باشد، چه طور؟
جواب :
زراعت ها در باب خمس، سال مخصوص و معين دارد و اگر اصناف مختلف دارد، موقع استفاده ى متعارف، ابتداى سال خمسى آن است.
2) در صورتى که ميوه هايى مانند خرما سر سال خمسى قابل خوردن و استفاده باشد امّا هنوز آن را نچيده باشند، آيا به آن خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
معلوم شد هنگام صدق عرفى حصول فايده، ابتداى سال است که اگر يک سال گذشت، هر چه از مؤونه سال زياد آمد، خمس آن بايد پرداخت شود.
3) سال خمسى اجناسى مانند قالى که حدود دو يا سه سال بافتن آن طول مى کشد، چگونه است؟
جواب :
سال خمسى در قالى دو سال يا سه سال است که تمام شود و فايده حاصل شود.
عدم تعلّق خمس به درختان غرس شده پس از خريد باغ
سوال 198 :
مردى زمينى با مقدارى درخت ميوه جهت امرار معاش خريدارى کرده، خمس آن را مى دهد. بعد مقدارى ديگر درخت ميوه در آن غرس مى کند، آيا خمس درختان غرس شده ـ در صورتى که بابت خريد نهال درخت پولى نپرداخته و خود شخصا آن ها را کاشته و به عمل آورده است ـ لازم است؟
جواب :
اگر داخل در سرمايه و مؤونه است، خمس ندارد.
درختى که خود به خود مى رويد
سوال 199 :
درختى که در زمين مرطوب خود به خود مى رويد و اگر نگه دارى شود، بعد از پنج سال به کار مى آيد. آيا بر اين ها خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
با حيازت مالک مى شود و حکم ساير اموال را دارد.
درآمدهاى زراعت ثلت ميّت
سوال 200 :
آيا درآمدهاى حاصل از زراعت ثلث ميّت، خمس دارد؟ اگر آن را در بانک به حساب کوتاه مدّت گذاشته و سودى به او تعلّق گيرد، آيا به آن خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
اگر ملک کسى است، سود حاصله خمس دارد و در غير اين صورت ندارد.
باغى که به علت تعميرات، ارزش آن چند برابر شده
سوال 201 :
کشاورزى در باغى که خريدارى کرده ديوار مى گذارد، و نهر آن را آسفالت مى کند و علف هاى هرز فراوانى که داشته از بين مى برد؛ به علت اين کارها، ارزش باغ چند برابر مى شود آيا ارزش اضافى خمس دارد؟
جواب :
اگر داخل سرمايه و مؤونه است، خمس ندارد.
رشد و نموّ درخت
سوال 202 :
زمينى را با مقدارى درخت، براى امرار معاش مى خرد و خمس آن را مى دهد، بعد درخت رشد مى کند و به علت رشد و نموّ، قيمت درخت زياد مى شود. آيا زيادى قيمت، خمس دارد؟
جواب :
اگر زايد بر سرمايه و مؤونه نباشد، خمس ندارد.
تعلق خمس به منافع زمين آباد شده
سوال 203 :
فردى زمين مواتى را براى کشاورزى و امرار معاش آباد مى کند و اين زمين به علت آبادشدن توسّط وى بدون اين که پولى خرج کند، داراى ارزش مى شود. آيا خمس اين زمين واجب است؟
جواب :
به منافع زمين، زايد بر مؤونه سالش خمس تعلّق مى گيرد. ولى اصل زمين اگر داخل در سرمايه يا به حکم آن باشد، خمس ندارد.
ملک کشاورزى
سوال 204 :
کشاورزانى که جهت کشاورزى خود ملکى خريده اند و آن ملک ابزار کار آن ها مى باشد، آيا به آن ملک هم خمس تعلّق مى گيرد؟ با توجه به اين که تا به حال سال خمسى براى خود تعيين ننموده اند؟
جواب :
چون ابزار کار است، خمس به آن تعلّق نمى گيرد.
ترقّى قيمت زمين کشاورزى
سوال 205 :
کشاورزى زمين هايى را براى کشاورزى خريده، آيا اصل زمين و ترّقى قيمت آن خمس دارد؟
جواب :
مادامى که نفروشد و ثمن را نگيرد خمس ندارد، پس از فروختن هم اگر خود ثمن مانند مثمن داخل در سرمايه است، خمس ندارد.
باغ خريدارى شده براى استفاده شخصى و امرار معاش
سوال 206 :
فردى باغى را هم براى استفاده شخصى و هم براى کسب و امرار معاش خريده، مسأله خمس باغ و ميوه هايش را بيان فرماييد.
جواب :
آن چه داخل در سرمايه و مؤونه است، خمس ندارد در صورتى که ثمنى که با آن خريده است خمس بر آن واجب نبوده وگرنه خمس همان ثمن را مى دهد، اگر به نحو متعارف به ذمّه معامله کرده است.
مخارج اصلاح باغ
سوال 207 :
شخصى براى اصلاح باغى که با آن امرار معاش مى کند، مخارجى ـ مانند بيل زدن، مزد چيدن ميوه، مزد آبيارى ـ پرداخت نموده است، آيا مخارج مذکور مورد تعلّق خمس قرار مى گيرد؟
جواب :
هر چه داخل مؤونه سال است خمس ندارد، پس ملاحظه کند اگر به اين باغ احتياج دارد به اين مخارج تا بتواند مؤونه سالش را برداشت کند، پس آن مخارج جزو مؤونه محسوب مى شود و خمس ندارد و اگر احتياج ندارد و زياده بر خرج سالش است، پس خارج از مؤونه است و خمس دارد.
خمس زمينى که فروخته شده براى سفر حج واجب
سوال 208 :
شخصى زمينى دارد که قيمت آن بالا رفته و به واسطه همين زمين مستطيع شده، حال قسمتى از زمين را فروخته تا صرف حج کند، آيا بايد خمس پول آن را بدهد؟
جواب :
اگر قبلاً خمس به اين زمين تعلّق نگرفته است، مى تواند اين پول را در حج صرف کند و هر چه سر سال زياد آمد، خمس آن را مى دهد و اگر متعلّق خمس بوده و به اندازه ى خمس باقى مانده مى تواند اين پول را در حج صرف کند، ولى ابتدا به مرجع تقليد خود مراجعه کرده تا دين خود را از عين زمين يا مال ديگر ادا کند.
خمس بذر گندم
سوال 209 :
اينجانب هر ساله مقدار مشخصى بذر گندم کشت مى کنم، آيا هر سال بايد خمس آن را بپردازم؟
جواب :
در زايد بر مؤونه خمس دارد و مؤونه آن مقدار است که در زندگى به کشت آن نياز داريد.
زمين کشاورزى که محصول آن فقط صرف قوت خانواده مى شود
سوال 210 :
شخصى زمينى را براى زراعت گندم مورد نياز خانواده خود خريدارى کرده است و چيزى از آن را به فروش نمى رساند. آيا اين ملک خمس دارد؟ اگر دارد چگونه بپردازد؟
جواب :
آن ملک خمس ندارد.
خمس محصول زمينى که خمس آن زمين داده شده است
سوال 211 :
اينجانب داراى چند هکتار زمين کشاورزى هستم که خمس آن را پرداخته ام و هر ساله مقدارى گندم از آن برداشت مى کنم که قسمتى از آن را جهت تأمين معاش خانواده ام مصرف مى کنم و بقيه را به فروش مى رسانم. لطفا کيفيت خمس آن را بيان فرماييد. آيا مخارجى که براى کشت و برداشت گندم مزبور صرف کرده ام، مى توانم از حاصل کسر کنم؟
جواب :
هر مقدارى که زايد بر خرج سال باشد خمس دارد و مخارج را مى توانيد کسر کنيد، اگر قبلاً از ربح سال قبل به عنوان مؤونه آن سال نکرده ايد.
خمس زمين هاى کشاورزى
سوال 212 :
آيا زمين هاى کشاورزى که پول فروش محصول آن به اندازه مايحتاج و مخارج زندگى صاحب آن مى باشد خمس دارد؟ کيفيت خمس آن چگونه است؟
جواب :
آن زمين ها خمس ندارند.
خمس زمين احيا شده اى که به ارث رسيده
سوال 213 :
پدر اينجانب زمين مواتى را احيا کرده است و براى تأمين مخارج زندگى در آن کشت مى کرده و محصولش را مى فروخته و مقدارى را هم خانواده مصرف مى کرده اند اين زمين به بنده، ارث رسيده و من مقدارى از آن را جهت تأمين نيازهاى زندگيم فروختم، حکم خمس اين زمين ها چيست؟
جواب :
آن زمين ها خمس ندارند.
خمس باغى که جهت تجارت ميوه آن احداث شده
سوال 214 :
شخصى با مقدارى پول خمس داده شده زمينى خريدارى کرده و به صورت باغ درآورده تا از ميوه آن جهت تجارت و سود استفاده کند، آيا به اين باغ خمسّ تعلّق مى گيرد؟
جواب :
خير، خمس ندارد؛ مگر ترقّى قيمت پيدا کند که آن ترقّى خمس دارد، در صورتى که زايد بر نياز باشد و در حکم سرمايه و آلات کسب مناسب شأن نباشد.
باغ مورد استفاده خود که بعضى سال ها ميوه آن فروخته مى شود
سوال 215 :
شخصى باغى براى استفاده خود و خانواده اش خريدارى کرده است، در بعضى سال ها به طور اتفاقى ميوه آن بيش از مصرف خانواده او بوده و به فروش مى رسد، آيا اين باغ خمس دارد؟
جواب :
خير، خمس ندارد.
خمس زمين زراعتى و باغ که از درآمد سال خريدارى شوند
سوال 216 :
آيا به زمين زراعتى و باغ که از درآمد سال خريدارى شوند خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
در زايد بر مؤونه خمس دارد.
زمين هاى احيا شده
سوال 217 :
زمين هايى که موات و مرده بوده اند توسط شخصى احيا شده و زير کشت گندم رفته اند. وى پس از چند سال زمين ها را مى فروشد، آيا به پول اين زمين ها خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
اگر در زندگى به کِشت در آن زمين ها محتاج بوده، پول آن ها هم خمس ندارد، مگر آن چه سر سال زياد بيايد.
سوال 218 :
زمين هاى زراعى که قبلاً موات بوده و افرادى آن را آباد و احيا کرده و با آن کشاورزى مى کنند. آيا اصل زمين خمس دارد؟
جواب :
آن چه داخل در سرمايه است، خمس ندارد.
خمس زمين هاى آباد شده با اجازه سازمان اراضى، توسط کشاورزان
سوال 219 :
عده اى از کشاورزان پس از پيروزى انقلاب اسلامى، با اجازه سازمان اراضى، زمين هايى را در حومه شهر، آباد کرده اند با توجه به اين که آنان درصدد پرداخت وجوهات شرعى هستند و نيز با عنايت به مرغوب بودن اراضى کشاورزى، کيفيت پرداخت آن را مرقوم فرماييد؟
جواب :
اگر آن زمين ها زايد بر مؤونه باشند، بايد خمس آن را به قيمت فعلى ادا کنيد.
عدم تعلّق خمس به ارزش اضافه شده زمينِ مخروبه آباد شده
سوال 220 :
فردى زمين مخروبه اى را خريدارى مى کند و با دسترنج خود آن را آباد مى کند و درخت ميوه يا زراعت در آن مى کارد، آيا ارزش اضافى آن که به خاطر آباد کردن و درخت کاشتن در آن ايجاد مى شود، خمس دارد؟
جواب :
اگر از طريق آن امرار معاش مى کند، خمس ندارد.
دام
نحوه محاسبه خمس گوسفندان
سوال 221 :
شخص گوسفنددار براى پرداخت خمس گوسفندان خود آيا بايد قيمت آن ها را حساب کند يا محاسبه به تعداد نيز صحيح است؟
جواب :
اگر سرمايه ى مورد نياز او بوده که اصلاً خمس ندارد وگرنه قيمت را حساب مى کند با فرض اختلاف گوسفندها در قيمت.
خمس پول فروش گاوهايى که از زاد و ولد يک گاو حاصل شده اند
سوال 222 :
کشاورزى يک گاو داشته که با زاد و ولد افزايش پيدا کرده و پس از حدود پنج سال، چهار گاو شده است. سپس آن ها را فروخته و براى مخارج جهيزيه دخترش هزينه کرده است. پس از آن يک گاو شيرده خريده که گوساله آن بزرگ شده، حکم خمس آن را بيان فرماييد؟
جواب :
در مورد اوّل اگر مورد نياز معيشت او بوده يا از اوّل به نيّت مخارج جهيزيه بوده، خمس ندارد و در مورد دوم هم اگر زايد بر مؤونه سال نباشد، خمس ندارد.
موقع پرداخت خمس گاو و گوسفندى که بيش از يک سال عمر دارند
سوال 223 :
گاو و گوسفندى که بيش از يک سال عمر دارند، اگر در بين سال خمسى فروخته شوند چه موقع متعلّق خمس واقع مى شوند؟
جواب :
اگر زايد بر مؤونه باشد، خمس دارد نسبت به سال قبل، و اگر مؤونه بوده و يا سرسال نمى توانسته بفروشد، هرچه سر سال خمسى آينده زياد آمد خمس دارد.
خمس گوشتى که مى دانيم از گوسفند خمس داده نشده (غير مخمّس) است
سوال 224 :
گوسفندى را که خمس به آن تعلّق گرفته، صاحب گوسفند به قصاب فروخته است، کسانى که از گوشت آن خريدارى کرده اند بعد از اين که علم پيدا کردند، آيا بايد خمس آن را بدهند؟
جواب :
بلى، با فرض اين که بدانند فروشنده خمس آن را نخواهد داد مگر اين که عرفا به منزله ى اتلاف باشد که خمس به ذمّه ى فروشنده منتقل شده باشد.
کسر کردن قيمت علوفه مصرف شده در زمستان از نموّ گوسفندان
سوال 225 :
آيا صاحبان گوسفند مى توانند قيمت علوفه مصرف شده در زمستان را، از نموّ گوسفندان کسر کنند و خمس باقيمانده را بپردازند؟
جواب :
خير، نمى توانند، اگر علوفه را از رنج سال قبل تهيه کرده اند.
خمس گوساله و بره اى که نگهدارى مى شوند تا بعدا از شير آن ها استفاده شود
سوال 226 :
گوساله و برّه هايى که نگهدارى مى شوند تا مثلاً بعد از دو سال از شير آن ها استفاده شود، آيا خمس دارند؟ و آيا پشم آن ها که در ضمن اين دو سال استفاده مى شود خمس دارد؟
جواب :
مورد اوّل خمس دارد، مگر اين که محلّ نياز بوده و ناچار از نگهدارى آن ها باشد، و مورد دوم خمس ندارد با فرض اين که به عنوان مؤونه استفاده شده است بدون تعلّق خمس.
خمس گوسفندانى که از آن ها در غير مؤونه و مخارج زندگى استفاده مى شود
سوال 227 :
شخصى تعدادى گوسفند براى استفاده زندگى خود دارد، حال اگر از بچه و پشم آن ها در غير مؤونه استفاده کند، آيا خمس گوسفندان را بايد بپردازد؟
جواب :
خير، لازم نيست.
خمس ترقّى قيمت گاو و گوسفند
سوال 228 :
شخصى تعدادى گاو و گوسفند دارد که خمس آن ها را داده است. سال بعد تعداد گاو و گوسفندان همين مقدار است ولى قيمت آن ها دو برابر شده است، آيا خمس دارد؟
جواب :
اگر مورد نياز نيستند، ترقّى قيمت آن ها خمس دارد، البته اگر از تورّم نباشد.
خمس گوسفندى که شير نمى دهد
سوال 229 :
شخصى گوسفندى را براى استفاده از شير آن خريدارى مى کند ولى گوسفند مزبور شير نمى دهد تا اين که سال خمسى مالک آن مى رسد. آيا به گوسفند مذکور در صورتى که از درآمد بين سال خريدارى شده باشد خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
در فرض مسأله خمس ندارد، اگر به نحوى جهت مؤونه بودن در آن باقى است.
خمس گوسفندان مورد نياز
سوال 230 :
آيا به گوسفندانى که از سرگين آن ها به عنوان کود در کشاورزى و از مو و پشم آن ها براى لباس و فرش و... مورد نياز زندگى استفاده مى کنيم، خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
آن چه براى مؤونه ى مورد نياز نگهدارى مى شود، حکم سرمايه را دارد و خمس ندارد.
خمس گوسفندان عشاير
سوال 231 :
عشايرى که با گوسفندان خود امرار معاش مى کنند و آن ها داراى زاد و ولد هستند، آيا بر خود گوسفندان و منافع آن ها خمس تعلّق مى گيرد يا خير؟
جواب :
درباره ى اصل سرمايه به مسأله ى 1401 رساله مراجعه شود و منافع، آن چه زايد بر مؤونه ى سال باشد، خمس آن واجب است.
بزغاله خريدارى شده براى امرار معاش
سوال 232 :
شخصى براى امرار معاش بزغاله هايى را مى خرد و به آن ها علف و جو مى دهد تا رشد کنند، آيا رشد اضافى خمس دارد؟
جواب :
اگر براى انتفاع بوده نه تکسّب به عين، خمس ندارد وگرنه حکم ربح حاصل از سرمايه را دارد.
خمس گاو و گوسفند شير ده
سوال 233 :
کسى که گاو شيرده دارد و آن را از درآمد سال خريده است، آيا به آن خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
اگر مورد نياز است، خمس ندارد.