رباى معامله اى
شروط رباى معامله اى
سوال 908 :
لطفا شروط رباى معامله اى را ذکر فرماييد؟
جواب :
1) آن که عرفا جنس آن دو يکى باشد، 2) آن که آن چه فروخته مى شود و آن چه در برابر آن خريده مى شود از چيزهايى که با پيمانه يا وزن محاسبه مى شوند باشند؛ پس در چيزى که با مشاهده يا شمردن يا متر کردن و... فروخته مى شود، رباى معاملى جاى ندارد.
راه هاى گريز از رباى معاملى
سوال 909 :
لطفا راه هاى گريز و حيله هاى فرار از رباى معاملى را بيان فرماييد؟
جواب :
با انتخاب يکى از راه هاى زير مى توان از رباى معاملى رها شد:
1) اين که يکى از دو طرف معامله، جنس ربوى خود را در برابر مبلغى به ديگرى بفروشند، آن گاه جنس ديگرى را، با همان مبلغ براى بيش از آن مقدار جنس خريده شده از او بخرد.
2) اين که هر کدام از دو طرف، جنس خود را هبه ى غير معوضه نمايد به ديگرى؛ بنابر جريان ربا در مطلق هبه يا به هبه معوضه آن گونه که در کتاب بيع در فقه ذکر شده است.
3) اين که يکى جنس خود را به ديگرى قرض دهد و به دنبال آن ديگرى نيز جنس خود با اضافه آن را به او قرض دهد و پس از آن هر کدام ديگرى را برى ءالذمه نموده و ببخشند.
4) اين که دو جنس مساوى را با هم ديگر معامله نمايند، پس از آن مقدار اضافه را به ديگرى هبه نمايد، البته هبه نبايد در معامله اوّل شرط شده باشد.
5) ضميمه کردن چيزى به دو جنس، مثل آن که يک من گندم را به همراه دو خودکار بفروشد به دو من گندم به همراه يک خودکار.
6) ضميمه کردن چيزى به طرف ناقص، مثل آن که يک من گندم و خودکار را با دو من گندم معامله کند.
اختلاف دو شهر در شمارشى و کيلويى بودن يک جنس
سوال 910 :
اگر در مکانى يک جنس مثل گردو با شمارش خريد و فروش شود و در جاى ديگر به صورت کيلويى، آيا دو نفر از اين دو شهر مى توانند دو نوع خوب و بد از آن جنس را معامله کنند؟ و نحوه معامله آن ها در هر يک از شهرهاى خود يا شهر سوم به چه نحو بايد باشد؟
جواب :
جنسى را که در بعضى از شهرها با وزن و پيمانه مى فروشند و در بعضى از شهرها عددى معامله مى کنند، اگر در شهرى که آن را با وزن يا پيمانه مى فروشند زيادتر بگيرد، ربا و حرام است و در شهر ديگر اگر عددى معامله کند و زيادتر بگيرد ربا نيست.
ثبوت رباى معاملى در غير بيع
سوال 911 :
آيا در معاملات ديگر ـ غير از بيع (مثل صلح، اجاره و...) ـ نيز رباى معاملى جارى است؟
جواب :
ثبوت ربا در آن چه که جارى مجراى بيع است نزد عرف، خالى از وجه نيست.
تعويض طلا
سوال 912 :
آيا تعويض طلاى کهنه يا شکسته و مستعمل با طلاى نو اشکال دارد؟
جواب :
اگر وزن يکى از آن ها زيادتر از ديگرى باشد و طلاى مغشوش به مقدارى که ماليت داشته و معامله بر آن صورت مى گيرد نباشد، حرام و باطل است.
دريافت قند در برابر چغندر قند
سوال 913 :
کارخانه هاى قند در روستاها، نمايندگان و شرکت تعاونى هايى داير کرده اند که به چغندرکاران در ازاى چغندر دريافتى پول يا قند تحويل مى دهند، آيا دريافت قند در برابر چغندر قند حکم رباى معاملى را دارد؟
جواب :
الحاق قند به اصل آن که چغندر است، به قاعده اصل و فرع، محلّ تأمّل است.
کارخانه هاى برنج کوبى
سوال 914 :
اگر به کارخانه برنج کوبى مقدارى برنج جهت پاک کردن داده شود و کارخانه در ازاى دستمزد خود مقدارى برنج پاک کرده از برنج هاى تحويلى بردارد، ربا محسوب مى شود؟ اگر به شالى کار مقدار کمترى از برنج پاک شده خود را تحويل دهد، چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر معاوضه نيست، بلکه همان برنج است و جز عنوان مزد چيزى نيست، ربا نمى باشد.
معاوضه ى آرد با گندم
سوال 915 :
برخى از کارخانه هاى آرد يا مکينه هاى گندم پس از دريافت گندم از کشاورزان، مقدار کمترى آرد به آن ها پس داده و دستمزد و هزينه آرد کردن را با رضايت مشترى از آرد برمى دارند، آيا اين عمل رباى معاملى محسوب مى شود؟ و اگر آرد تحويلى به آن ها از همان گندم دريافتى نباشد چه طور؟
جواب :
در صورتى که معاوضه اى در کار نباشد و فقط به عنوان مزد آرد کردن بردارد، ربا نيست.
عوض کردن شير با مواد لبنى ديگر
سوال 916 :
آيا عوض کردن شير با محصولات لبنى ديگر جايز است؟ و اگر کسى شير را به کارخانه بدهد و در مقابل از شرکت تعاونى همان کارخانه محصولات لبنى مورد نياز خود را تحويل بگيرد، اشکال دارد؟
جواب :
اگر جنسى را که مى فروشد و عوضى را که مى گيرد از يک چيز به دست آمده باشد و به عبارت ديگر، حقيقت نوعيه ى آن ها يکى بوده و اصناف مختلف باشند، بايد در معامله، زيادى نگيرند؛ پس اگر مثلاً يک من کره حيوانى بفروشد و در عوض آن يک من و نيم پنير بگيرد و يا سه کيلو شير بدهد و نيم کيلو کره يا پنير بگيرد، ربا و حرام است.
خريد و فروش ظروف نو و کهنه
سوال 917 :
برخى ظروف مسى، آلومينيومى و رويى با وزن خريد و فروش مى شوند، آيا فروشنده مى تواند ظرف کهنه را از مشترى بگيرد و به جاى آن ظرف نو به او بدهد و ما به التفاوت را نيز با او محاسبه نمايد؟ اگر اين معامله به صورت مبادله يا در دو معامله صورت پذيرد، آيا شرعا اشکال دارد؟
جواب :
اگر در دو معامله صورت پذيرد، جايز است.