امور مالى و اقتصادى خانواده
نفقه اى که بر زوج، تهيّه ى آن واجب است
سوال 354 :
آيا بر زوج لازم است که آن چه معمولاً تمام زن ها به آن نياز دارند را به عنوان نفقه براى زوجه تهيّه کند، يا فقط تهيه غذا و مسکن و لباس براى او لازم است؟
جواب :
در اين سه متعيّن نيست.
نفقه ى زندانى
سوال 355 :
نفقه ى زندانى به عهده ى بيت المال است يا خود افراد؟ نفقه افراد واجب النّفقه ى زندانى چه طور؟
جواب :
در موارد ضمان آن، بر مسبّب است و گرنه اگر مال دارد، بر خود او است و در غير اين صورت مثل ساير فقرا است.
نفقه زوجه اى که حاضر به تمکين نيست
سوال 356 :
اينجانب مدّت سه سال است که دخترخانمى را به عقد رسمى خود درآورده ام و زوجه به هيچ عنوان حاضر به تمکين با بنده نمى شود. وظيفه ى اينجانب را در خصوص اين مسأله عنوان فرماييد.
جواب :
بر زوجه، تمکين از زوج لازم است، مگر اين که عذر شرعى داشته باشد و اگر بدون عذر تمکين نکند، ناشزه است و استحقاق نفقه ندارد و مرد مى تواند در غير صورت طلاق يا خلع ـ ولو با رجوع به محکمه ى شرعيّه ـ او را به تمکين وادار نمايد، واللّه العالم.
عدم تمکين براى گرفتن مهريه
سوال 357 :
زنى که براى وصول مهريه تمکين نمى کند، آيا مستحقّ نفقه مى باشد؟
جواب :
اگر مهريه حالّ باشد و از اوّل راضى نشده باشد، مستحقّ نفقه است، بنابراين که بگوييم نشوز مانع است از استحقاق نفقه با اقتضاى عقد آن را، نه اين که تمکين شرط باشد.
نفقه ى زنى که از منزل خارج شده
سوال 358 :
زنى که بدون اجازه ى شوهر از خانه ى شوهر بيرون رفته باشد و با وساطت ديگران هم به خانه ى شوهر برنگردد و ادّعاى مخارج نمايد، آيا شوهر مديون زن است؟
جواب :
اگر خروج زن از منزل شوهر بدون رضايت شوهر، و بدون عذر باشد، ناشزه است و در مدّت نشوز استحقاق نفقه ندارد و چنان چه شرعا معذور باشد، ناشزه نيست و نفقه ى او که همان نفقه ى زوجيّت است، بايد به او داده شود.
نفقه همسر در زمان عقد
سوال 359 :
نفقه دختر در زمان عقد بر عهده چه کسى است؟
جواب :
بر عهده شوهر او است.
نفقه ى زن قبل از رفتن به خانه ى شوهر
سوال 360 :
مردى که زنى را به عقد دايم خود درآورده است، ولى بنا به شرايط [اقتصادى[ مثلاً بگويد که سه ماه ديگر او را به خانه مى برم حقّ خرج او بر پدر است يا شوهر؟ و آيا اجازه ى خروج از منزل پدرى در راه هاى دور و نزديک با پدر است يا شوهر؟
جواب :
نفقه ى زن با شوهر است و بايد در خارج شدن از منزل، از شوهر اطاعت نمايد.
فراهم نمودن هزينه ى دارو و درمان
سوال 361 :
اگر عرف جامعه اهتمام زوج را به فراهم نمودن هزينه ى دارو و درمان زوجه ى مريضه لازم بشمارد، با نظر به اين که مداواى بيمارى عقلاً و عرفا جزو نيازمندى هاى اوّليه ى هر انسانى مى باشد، آيا فراهم نمودن هزينه ى دارو و درمان زوجه ى بيمار جزو نفقه زوجه محسوب مى گردد يا خير؟
جواب :
اگر مرض خارج از متعارف، يا مخارج خارج از حدّ معروف باشد، جزو نفقه نيست و در حدّ متعارف، بر شوهر لازم است على الاحوط، به خصوص اگر زن مالى ندارد.
مطالبه ى مخارج روزهاى آينده
سوال 362 :
آيا زن مى تواند مخارج روزهاى آينده را از شوهر مطالبه کند؟
جواب :
نمى تواند.
مطالبه ى مخارج روزهاى گذشته
سوال 363 :
آيا زن مى تواند مخارج روزهاى گذشته را که مرد نپرداخته و زن از پول خودش خرج کرده يا از پس انداز مخارج روزهاى قبل خرج کرده را از شوهر مطالبه نمايد؟
جواب :
اگر از مال شوهر خرج نکرده، مى تواند نفقه ى خودش را مطالبه کند.
پول هايى که زن صرفه جويى کرده
سوال 364 :
آيا مرد مى تواند پول هايى را که زن با صرفه جويى در مخارج خانه پس انداز کرده است از زن طلب کند؟ و آيا زن مى تواند بدون اذن شوهر آن پس انداز را خرج نمايد؟
جواب :
مرد مى تواند مطالبه کند و خرج کردن زن، بايد با رضايت شوهر باشد، مگر آن چه را به عنوان نفقه مالک شده باشد.
اگر زکات به نفقه تعلّق گرفته باشد
سوال 365 :
شوهر زن مؤمنه اى نفقه ى او را نمى دهد، علاوه بر آن که او را در منزلى نگاه داشته که اين منزل از پول زکات داده نشده اى خريدارى گرديده است و زن نيز تمکّن پرداخت زکات را ندارد و تمکّن تهيّه ى منزل ديگر را هم ندارد، در اين صورت تکليف زن چيست؟
جواب :
وظيفه ى شوهر است که نفقه ى زن خود را بدهد و اگر عمل نمى کند، زن مى تواند با رجوع به محاکم او را به دادن نفقه مجبور کند و در مورد منزل، اگر آن را بر ذمّه خريده باشد، تصرّف در آن مانع ندارد و مالک شده است؛ هر چند پول آن مشتمل بر وجوه شرعيّه باشد.
مخارج اولاد
سوال 366 :
مخارج اولاد تا چند سال بر پدر واجب است؟ بعضى از فرزندان مى خواهند درس بخوانند و تا سطح دکترا ادامه دهند. آيا تا پايان تحصيلات، پدر بايد هزينه ى تحصيلات آن هارا بدهد؟
جواب :
مخارج تحصيل اولاد بر پدر واجب نيست، بلکه فرزندان اگر فقير باشند، به اندازه اى که نفقه ى روز خود را نداشته باشند و نتوانند تأمين کنند، بر پدر لازم است نفقه ى آن ها را بدهد.
نفقه ى بچّه ى صغير
سوال 367 :
آيا خرج بچّه ى صغير به عهده ى مادر است يا پدر مادر؟
جواب :
نفقه ى طفل بر پدر است و پدر پدر، هر چه بالا رود و با نبود آن ها بر مادر است و بر پدر و مادر مادر، هر چه بالا رود.
استفاده ى فرزند از وسايل خانه ى پدرى
سوال 368 :
اينجانب مجرّد و در خانه ى پدرى ساکن هستم. لطفا بفرماييد بنده تا چه حدّ مجازم از وسايل خانه ى پدرى استفاده کنم؟
جواب :
از وسايل خانه به طور عادّى مى توانيد استفاده نماييد و استفاده از خوردنى ها و آشاميدنى ها و غيره مانعى ندارد.
استفاده ى پدر از وسايل فرزند
سوال 369 :
پدرى، دختر شاغلى دارد که هنوز ازدواج نکرده و فعلاً به شهر ديگرى انتقال يافته است و در منزل پدرى زندگى نمى کند. آيا پدر مى تواند بدون اجازه ى فرزند از چيزهايى که فرزند در زمان بودنش در خانه و قبل از انتقال، از حقوق خود خريدارى و تهيه نموده تصرّف کند؟
جواب :
اگر يقين به رضايت صاحبش دارد، مانع ندارد.
پدر غير مقيّد به حلال و حرام
سوال 370 :
گاهى هر دو الى سه ماه به منزل پدرم مى روم و ايشان مقيّد به لقمه ى حرام و حلال نيست. آيا مى توانم در مقابل هر وعده ى غذايى که در خانه ى پدرم مى خورم، قيمت آن را به پدرم بدهم، مثل رستوران ها، تا اين که از اثرات سوء لقمه ى حرام فرار کنم يا خير؟
جواب :
اگر يقين به حرام بودن عين غذا نداريد، مى توانيد تصرّف نماييد و در صورت يقين، دادن پول، حرام موجب جواز تصرّف نيست.
کسى که از پدرش پول برداشته
سوال 371 :
کسى که در ايّام قبل از تکليف از مغازه ى پدر خود مخفيانه پولى برمى داشته است، اکنون که پدر از دنيا رفته وظيفه ى او چيست؟
جواب :
ورثه را راضى کند.
معلولى که فرزندانش فوت کرده
سوال 372 :
معلولى که فرزندان او فوت کرده اند و يا در محلّ نباشند يا دسترسى به آن ها مشکل باشد، آيا نگهدارى جدّ و جدّه ى معلول به عهده ى نوه هاى او اعمّ از پسر يا دختر مى باشند؟
جواب :
بلى، اگر از اولاد اقرب کسى نيست، نفقه ى آن ها بر فالأقرب اولاد است.
تأمين مخارج پدر و مادر
سوال 373 :
تأمين مخارج پدر و مادر نيازمند تنها به عهده ى فرزندان پسر وى مى باشد، يا دختران نيز در صورتى که درآمد شخصى داشته باشند، در اين مورد مسؤوليتى دارند؟
جواب :
فرقى بين فرزندان پسر و دختر نيست و با وجود فرزند، هر چند دختر که بتواند نفقه ى پدر و مادر را بدهد، نفقه ى واجبه بر عهده ى دختر است.
نگهدارى از پدر و مادر معلول
سوال 374 :
هر گاه پدر و مادر، بيمار و يا معلول باشند که نياز به پرستارى و نگهدارى داشته باشند، آيا نگهدارى آن ها فقط به عهده ى فرزندان پسر مى باشد يا دختران نيز در اين مورد مسؤوليتى دارند و در صورتى که پدر و مادر فرزند پسرى نداشته باشند، آيا وظيفه ى نگهدارى و پرستارى آنان به عهده ى دختر مى باشد؟
جواب :
در اين جهت، بين فرزند پسر و دختر فرقى نيست و آن چه بر فرزند واجب است، نفقه ى پدر و مادر است درحدّ و شرايطى که در رساله ها ذکر شده است.
برداشتن پول بدون اجازه ى شوهر
سوال 375 :
آيا جايز است زن، بدون اجازه ى شوهر دست در جيب او کرده و براى مخارج خانه يا فرزندان پولى را بردارد؟
جواب :
بايد شوهر راضى باشد.
برداشتن پول با اطمينان از رضايت شوهر
سوال 376 :
اگر زنى بدون اجازه ى شوهرش از پول يا مال او بردارد ولى مى داند شوهرش راضى است، آيا گرفتن اجازه واجب است يا به همين اطمينان مى توان اکتفا کرد؟ در صورتى که احتمال دهد که او راضى است، حکم چگونه است؟
جواب :
با اطمينان اشکال ندارد و بدون اطمينان جايز نيست.
مصرف پول بدون اجازه شوهر
سوال 377 :
اگر زنى از پولى که شوهرش براى مخارج خانه مى دهد، در منزل، مجلس روضه يا ختم انعام و يا... بگيرد جايز است؟
جواب :
جايز نيست؛ مگر با رضايت شوهر.
رابطه مزد و نفقه
سوال 378 :
اگر کارگرى فنّى براى پدر خود کار مى کند و پدر نصف مزد متعارف را به پسرش مى دهد، آيا اين پسر در مقابل نفقه ى همسر و فرزندانش مسؤول است؟
جواب :
نفقه ى واجب النّفقه اش را بايد بدهد و اگر مزدى که مى گيرد کم است، به صاحب کار بگويد و با هم تفاهم و تراضى نمايند و مزد و نفقه به هم ربطى ندارند.
پرداخت نفقه از مال صغير
سوال 379 :
فردى واجب النفقه صغير مى باشد (مانند پدر و مادر صغيرى که فرزند صغيرشان غنى باشد). آيا پرداخت نفقه بر صغير واجب است؟
جواب :
بر صغير تکليف نيست و ولىّ يا قيّم او هم نمى توانند از مال او انفاق کنند، مگر فرض شود که مشتمل بر مصلحت طفل باشد.
خوددارى از نفقه
سوال 380 :
در صورتى که مرد از دادن نفقه به خانواده اش خوددارى کند، شرع مقدس چه راهى را بيان مى فرمايد؟
جواب :
زن حق مطالبه نفقه خود را هر چند با شکايت دارد و حاکم شرع مرد را به دادن نفقه الزام مى کند و هر چه از نفقه ى زوجه را نداده مديون است.
مطالبه نفقه پرداخت نشده
سوال 381 :
اگر مردى به دلايلى مانند بيمارى و زندانى بودن و... نتواند براى مدتى نفقه خانواده اش را بدهد، آن ها مى توانند نفقه مدتى که پرداخت نکرده است را از او مطالبه نمايند؟
جواب :
نفقه زوجه دين بر ذمّه ى زوج است ولى نفقه اقارب دين نيست؛ مگر به نحو مشروع، بر عهده ى او استدانه کرده باشند با اذن از مَن لَهُ الإذن از حاکم يا عدول مؤمنين.
ميزان نفقه زن
سوال 382 :
ميزان نفقه زن که بر عهده شوهر مى باشد، بر اساس توانايى مرد است يا بر اساس چيزهايى که زنان هم شأنِ همسر او، نياز دارند؟
جواب :
شأنيت بر حسب امثال زوجين حساب مى شود.
قبول کردن نفقه زن
سوال 383 :
آيا غير از شوهر، شخص ديگرى مى تواند نفقه ى زن را بدهد؟ اگر فرد ديگر تعهد بدهد در صورتى که بر سر نفقه بين زن و شوهر اختلافى به وجود آمد، نفقه بر عهده او باشد، صحيح است؟
جواب :
بله، صحيح است و اگر آن تعهّد را ضمن عقد خارج لازمى شرط کند، الزام آور هم مى شود.
لزوم پرداخت نفقه ى واجبه به زن
سوال 384 :
در صورتى که زن درآمد کافى داشته باشد، آيا شوهر مى تواند از پرداختن نفقه به وى امتناع ورزد؟
جواب :
از واجبات نمى تواند امتناع کند.
تصرّف فرزند در اموال پدر
سوال 385 :
فرزند اگر محتاج همسر باشد و پدر به فکر او نباشد، آيا مى تواند بدون اذن او در اموالش تصرّف کند و زن بگيرد؟
جواب :
نمى تواند.
نفقه فرزندان
سوال 386 :
نفقه فرزندان تا چه سنى بر عهده پدر مى باشد؟ اگر مردى بخواهد از درآمد غير حلال، هزينه ى زندگى همسر و فرزندانش را بدهد، آن ها مى توانند از اين پول استفاده کنند؟
جواب :
فرزند در هر سنى که باشد، اگر فقير باشد و پدر داشته باشد نفقه اش بر پدر واجب است و اگر نفقه را از عين مال حرام بدهد، آن ها نمى توانند از آن پول استفاده کنند و بايد از پول حلال مطالبه کنند.
بخشش وسايل غير ضرورى منزل بدون اذن پدر
سوال 387 :
بخشيدن وسايل منزل اگر مورد استفاده نباشد، بدون اجازه پدر جايز است؟
جواب :
اگر از اموال پدر است، جايز نيست.
گرفتن پول از پدر، خرج آن بدون رضايت پدر
سوال 388 :
اگر کسى پولى را که از پدرش دريافت مى کند در راهى مصرف کند که او راضى نباشد، چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر در راه حلال باشد و سبب ناراحتى پدر هم نشود اشکال ندارد، مگر اين که پدر پول را تمليک او نکرده باشد و يا به صورت مشروط بخشيده باشد.
نفقه جنين
سوال 389 :
آيا جنينى که در رحم غير مادرش قرار گرفته است، مستحقّ نفقه مى باشد؟
جواب :
استحقاق نفقه دارد، بنابر احوط.
تصرف برادر در اموال پدر
سوال 390 :
آيا برادر بزرگ تر مى تواند از اموال پدر ـ که صغير هم دارد ـ با تعهد پرداخت آن در آينده، براى ازدواج خود چيزى بردارد، طبق چه شرايطى مى تواند تصرف نمايد؟
جواب :
اگر با اذن از قيّم صغير و ساير ورثه باشد، نسبت به سهم خودش مانعى ندارد و هم چنين تصرف در سهم ورثه با رضايت آن ها اشکالى ندارد، به خلاف سهم صغير که به هيچ عنوان اجازه تصرف ندارد مگر در موردى فرض شود که مصلحت صغير هم در آن باشد.
مطالبه نفقه پرداختى از طرف پدر
سوال 391 :
پدرى که در ايام کودکى نفقه فرزند را پرداخته و حالا در زمان بزرگسالى نفقه را از فرزندش مطالبه مى نمايد، نپرداختنش چه حکمى دارد؟
جواب :
چيزى بر گردن فرزند نيست.
نفقه ى پدر و مادر فقير
سوال 392 :
کسى که درآمد او فقط به اندازه ى زن و بچه ى خود است، آيا نسبت به پدر و مادر فقير خود مسؤوليت دارد؟
جواب :
نفقه زوجه بر نفقه اقارب مقدم است؛ اما نفقه اقارب که در فرض سوال متساوى در درجه هستند، اگر انفاق کننده ديگرى براى آن ها نيست، احوط تراضى همه آن ها به نحو قرعه يا تقسيم به کمتر از کفايت است.