احکام شرکت

احکام شرکت

وعده ى شراکت و تخلّف از آن

سوال 1036 :

پسرى که چندين سال متمادى در کشاورزى و کارگرى، در زمين و خانه با پدر همکارى داشته و پدر وعده داده که در خانه و زمين، با هم شريک هستيم، حال خلف وعده کرده و مى گويد: شما شريک نيستى، حکم مسأله چيست و آيا پسر شرکت ندارد؟

جواب :

اگر باهم عقد شرکت يا نظير آن بسته اند، حکم دو شريک را دارند و اگر فقط وعده بوده، پدر اجرة المثل کارهاى پسر را ضامن است.

شراکت با فردى که خمس نمى دهد

سوال 1037 :

مشارکت در تجارت با کسى که خمس اموالش را نمى دهد، چه حکمى دارد؟

جواب :

براى تصرف در آن مال بايد از حاکم شرع اجازه بگيرد.

حقّ شراکت زن در اموال شوهر

سوال 1038 :

امروزه هنگام طلاق و جدايى زن و مرد مى گويند: «چون زن شريک زندگى بوده و مدّت طولانى در کنار مرد بوده، حقّ شرکت در تمام اموال و دارايى مرد دارد و نصف اموال را بايد به او بدهند»، اين شرکت شرعا صحيح مى باشد، آيا زن حقّ دارد نصف اموال مرد را مطالبه کند؟

جواب :

اين شرکت شرعا صحيح نيست و زن حقّ مطالبه ندارد.

شرکت چند نفر و عمران يک نفر

سوال 1039 :

زمين لم يزرعى به نحو مشاع، مال سه نفر است يکى از سه نفر قسمتى از آن را آباد کرده و بقيه ى آن، به صورت لم يزرع باقى است، آيا آن دو نفر ديگر از قسمت آباد شده با بودن قسمت آباد نشده سهمى دارند يا خير؟ تکليف اين دو نفر نسبت به آبادکننده چيست؟

جواب :

با فرض مملوکيّت آن زمين براى آن ها، شريک بايد با اجازه ى شريک ها تصرّف در مال شرکت کند و اگر بدون اجازه تصرّف کند، در غير نسبت سهم خودش، مثل تصرّف غاصب است و احکام آن را دارد.

فوت شريک و ميزان پرداخت سهم او

سوال 1040 :

چند نفر باهم شريک شدند که تجارت کنند، يکى از آن ها فوت مى کند و ساير شرکا مقدار اموال شرکتى را تعيين کردند و مال، چندين برابر شده است و مى خواهند شرکت را به هم بزنند، آيا بايد به ورثه ى متوفّى سهم روز فوت پدرشان را بدهند يا روزى که شرکت به هم مى خورد؟

جواب :

ورثه ى متوفّى، سهم روزى که شرکت به هم مى خورد را مى برند.

نحوه ى تقسيم ملک

سوال 1041 :

به نظر حضرتعالى نحوه ى تقسيم ملکى چگونه است؟

جواب :

در تقسيم شرعى ـ که مبتنى بر تعديل سهام و ضوابط خاصّى است که در رساله هاى عمليه و کتب مربوطه ذکر شده است ـ بايد طبق همان ضوابط، از جمله قرعه عمل شود، ولى اگر خودشان تراضى کنند و باهم صلح و مصالحه نمايند، احتياجى به آن مسايل نيست و به هر نحو صلح کردند، صحيح و نافذ است.

مال شراکت خمس و زکات

سوال 1042 :

اين که در رساله بيان شده: «اگر کسى با ديگرى شريک است و خمس منافع خود را بدهد و شريک او ندهد، براى تصرّف در آن مال بايد از حاکم شرع اجازه بگيرد»، آيا همين حکم در زکات هم هست؟

جواب :

در اين جهت بين خمس و زکات فرقى نيست و بايد از حاکم شرع اجازه بگيرد، ولى بعد از افراز سهم الشّرکه خود و پرداخت زکات خود، تصرّف در مال خودش اشکالى ندارد.

تصرّف فضولى شريک و عدم رضايت ديگران

سوال 1043 :

چند نفر شريک، ملک و زمين خود را تقسيم مى کنند، ولى بعضى از شرکا غايب بوده اند و از جانب آن ها تقسيم فضولى مى نمايند. پس از حضور غايبين، آن ها اظهار مى کنند به اين تقسيم فضولى راضى نيستند. آيا آن بعض غايب حقّ دارند حصّه ى خود را با نفرهاى حاضر دوباره تقسيم نمايند؟

جواب :

در فرض مزبور، غايب حقّ دارد تقسيم را قبول نکند.

گرفتن حقّ عضويت براى شراکت و حکم خمس آن

سوال 1044 :

شرکت تعاونى، قبل از آن که اجناسى بدهد، مبلغ ده هزار تومان به عنوان حقّ عضويّت مى گيرد. آيا شرعا اشکالى ندارد و آيا به اين مبلغ خمس تعلّق مى گيرد؟

جواب :

اگر در ضمن معامله شرط شود که ده هزار تومان قرض يا وديعه بگذارد و بعدا به صاحبش برمى گردد، اشکال ندارد و هر وقت آن را پس گرفت، خمس آن را بدهد.

نحوه ى تقسيم ملک مُشاع با فرض اختلاف اجزاء آن در قيمت

سوال 1045 :

آيا مى توان هنگام تقسيم ملک مشاعى که قسمتى از آن مرغوب تر و با ارزش تر از قسمت ديگر مى باشد، تنها ملاحظه ى مساحت را نمود؟

جواب :

اگر طرفين راضى باشند و در تقسيم آن مصالحه واقع شود، اشکال ندارد و ممکن است تفاوت قيمت با پول يا زمين ديگر جبران شود.

ديوار مشاع

سوال 1046 :

ديوارى است به طور مشاع، خواستم جهت امنيّت منزل بر روى آن ديوارى احداث نمايم. صاحب ديوار مشاع از اين کار جلوگيرى مى کند و ابراز مى دارد که کشيدن ديوار باعث کاسته شدن قيمت خانه اش مى شود، آيا رضايت همسايه لازم است و در صورتى که اصلاً رضايت ندهد، براى جلوگيرى از ضررهاى احتمالى مى توانم ديوار بکشم؟

جواب :

اگر روى ديوار مشترک مى خواهيد بکشيد، بايد رضايت شريکتان را تحصيل نماييد و در غير اين صورت ديوار نکشيد.

تصرف در ديوار مشترک

سوال 1047 :

تصرف در ديوارى که مال دو نفر است توسط يکى از شرکاء تا چه حد مشروع است؟ آيا ساخت و ساز، گذاشتن تيرآهن روى آن، لباس انداختن، ميخ کوفتن و... هم بايد با رضايت شريک انجام شود؟ و بدون رضايت او چه حکمى خواهد داشت؟

جواب :

هر تصرف شريک در آن، بايد با رضايت شريک ديگر باشد.

گرفتن سهم الشرکة

سوال 1048 :

حساب هاى مشارکتى که بانک ها باز مى کنند که در اصطلاح اشخاص سرمايه گذارى مى کنند و بانک هم در سال به ايشان سهم الشّرکه مى پردازد، آيا گرفتن اين سهم الشّرکة جايز مى باشد؟

جواب :

اگر شروط شرکت عقديّه متوفّر نيست، ممکن است بين سود و چيزى، معامله ى شرعيّه اى واقع شود و ضمن آن شرط کنند که پولى بدهند که در اين صورت بى اشکال است.

عدم پرداخت حق ّ السهم بعضى شرکاء و تعيين مبلغ سود

سوال 1049 :

اينجانب چهار سال پيش در نظر داشتم با مشارکت چند نفر ديگر کارخانه اى تأسيس کنم. به همين منظور با استقراض از بانک و... مقدارى مصالح ساختمانى خريدارى کرده و مبالغى نيز بابت انباردارى و سود بانکى پرداخت نموده ام. امّا چون شرکايم از پرداخت حق ّ السّهم خويش خوددارى نمودند. لذا از احداث کارخانه منصرف شده ام. با توجّه به نرخ تورّم و کاهش ارزش پول در طول چهار سال گذشته، چه مبلغ سود براى اين مدّت در نظر بگيرم؟

جواب :

بستگى به توافق طرفين دارد و بهتر است از اجحاف پرهيز نماييد.

تصرّف در مال الشرکة بدون اذن

سوال 1050 :

خانه اى ارثى در دو طبقه به من، دو برادر و سه خواهرم رسيده است که يک سوّم بقيه به ورثه تعلق دارد. بنده با خرج خودم يک طبقه بر اين خانه اضافه کرده ام، امّا از ورثه اجازه نگرفتم (چون جاهل به مسأله بودم) ولى پس از ساخت آن، تمام ورثه موافقت کردند به غير از يک برادر، که به هيچ وجه راضى نمى شود. در مورد اين مسأله آيا مى توانم در اين طبقه ساخت خودم تصرف کنم؟ آيا وقتى خانه به فروش رفت، پول آن طبقه را مى توانم به حساب خود مى توانم از بقيه ى خانه کم کنم؟ آيا پول اجاره ى آن طبقه، کلاًّ به من تعلّق دارد يا نه؟

جواب :

بدون اجازه يا صلح نمى توانيد تصرّف کنيد، چون مشاع است؛ هرچند مالک آن چه ساخته ايد هستيد، واللّه العالم.

هزينه ى لاى روبى قنات مشترک

سوال 1051 :

روستايى با اراضى وسيع کشاورزى، داراى يک رشته قنات بسيار قديمى مى باشد. در رژيم سابق نصف اراضى از اين قنات به شصت نفر زراع صاحب نسق واگذار گرديد و نصف ديگر متعلّق به چندين نفر خرده مالک مى باشد. در گذشته، به علّت جريان سيل، قسمت بالاى قنات تخريب شد و فعلاً آب کافى ندارد. عدّه اى از کشاورزان و خرده مالکين قصد احيا و لاى روبى قنات را دارند، ولى تعدادى از شرکاء با اين کار موافق نيستند. آيا مخالفين احيا و لاى روبى مى توانند مانع شوند و حقّ عدم همکارى با ساير شرکاء را دارند؟

جواب :

در فرض مذکور مخالفين حقّ ندارند مانع ديگران شوند؛ ولى اجبارى به همکارى هم ندارند و نمى توان آن ها را به تنقيه و احياى قنات وادار نمود.

اختلاف در آب کشاورزى

سوال 1052 :

در منطقه اى رودخانه اى وجود دارد که يک روستا جدولش بالا قرار دارد، روستاى ديگر جدولش حدود سيصد تا چهارصد متر پايين تر واقع شده است و از سال هاى متمادى، ابتدا صاحبان جدول بالا آب مورد نياز خود را با سنگ، گل و علوفه کامل سر آب مى کردند و مى بستند و مى بردند، و جدول پايين با فاصله ى فوق الذکر از مازاد آن استفاده مى کردند. اکنون با پيشرفت جديد، صاحبان جدول بالا به هنگام ايجاد سرآب با سيمان و مصالح محکم ترى آب مورد نياز خود را به جدول هدايت مى کنند و مورد استفاده قرار مى دهند؛ ولى صاحبان جدول پايين مدّعى هستند که به اين شکل، مازاد به اقلّ خود مى رسد و کفاف کشاورزى ما را ندارد و بايد قسمتى از آب جدول فوق باز شود و به جدول ما بريزد تا کشاورزى ما رونق بگيرد. ولى صاحبان جدول بالا ممانعت مى کنند و مى گويند از سابق به اين شکل عمل مى شد و از دادن آب خوددارى مى کنند، مدتى بين آن ها اختلاف است. آيا حقّ تقّدم با جدول بالا است يا جدول پايين تا هر کدام به حقّ خود برسند.

جواب :

آن مقدار کشاورزى را که از سابق براى پايينى ها بوده و کاشف از سبق استحقاق آن ها است، بالايى ها نمى توانند به نحوى ممانعت کنند و موجب ضرر بر آن باشند.

امتناع يکى از شرکا از خريد يا فروش خانه

سوال 1053 :

چهار نفر در خانه اى شريک اند و سه نفر از آن ها مى خواهند خانه را بفروشند و يک نفر مى گويد: نه حاضر به خريد هستم و نه حاضر به فروشم. تکليف چيست؟

جواب :

اگر ممکن است سهم او را به مدّت طولانى اجاره دهند وگرنه براى رعايت امرى که مصلحت به حال شرکاء است، به حاکم شرع مراجعه کنند.

قرار گرفتن سهم يکى از شرکاء در خيابان

سوال 1054 :

زمينى را دو نفر شريک بودند و بعد از سوال فهميدند که اين زمين داخل طرح براى خيابان نيست و آن را تقسيم کردند. بعدا سهم يکى از آن ها تماما داخل خيابان شده است، آيا اين تقسيم صحيح است؟

جواب :

اگر جستجو و سوال آن ها از اين مطلب ناقص بوده است و مقصّر در پرس و جو بودند، آن تقسيم باطل بوده و بايد دوباره قسمت باقيمانده را تقسيم کنند و اگر پرس و جوى آنان کامل بوده، تقسيم صحيح بوده و مانند حدوث ابتدايى طرح خيابان در ملک کسى است.

مراتع مشترک

سوال 1055 :

زمينى در دامنه ى کوهى واقع شده است که ساکنين دو محله به نحو شراکت از آن زمين جهت علوفه ى حيوانات و مراتع استفاده مى کنند و بعدا مورد نزاع شده که يکى از آن دو مى گويند چون ما از آن زمين محافظت مى کنيم با استخدام اجير و موانع آن را برطرف مى کنيم و خسارت هاى آن را متحمّل مى شويم، پس ما احقّ به آن هستيم، حکم شرعى چيست؟

جواب :

حکم در مشترکات اين است که هر که سبقت به آن گيرد، حق اولويت دارد و اگر زمين مواتى را احيا کند، مالک آن مى شود.

تقسيم زمين و پيدا شدن آب در يکى از قسمت ها

سوال 1056 :

پس از تقسيم زمين شريکى ميان دو شريک، در قسمت يکى آب واقع شده و در قسمت ديگر آب واقع نشده است و پس از آمدن سيل بر عکس شده و در زمين دوّمى آب واقع شده است. آيا اين آب ملک دوّمى است؟

جواب :

بلى، جزو مملوکات او است.

فوت شريک

سوال 1057 :

اگر دو نفر در امر تجارت يا... شريک باشند و پس از مدتى يکى از آن دو بميرد، آيا شراکت تمام شده تلقى مى شود يا ورثه ميّت شريک محسوب مى شوند؟

جواب :

پس از مرگ شريک، ديگرى نمى تواند در مال شرکت، تصرف کند، ولى اصل شرکت و تقسيم سود به حال خود باقى است و وارث متوفى، يا ولى شرکت، در امور آن شرکت، جايگزين خواهد شد.

پرداخت اجرت در بازى هاى دو نفره

سوال 1058 :

در بازى هاى رايانه اى که دو نفره بازى مى کنند، اجرت رايانه چه طور بايد پرداخت شود؟

جواب :

طبق توافق يا عرفِ اين گونه بازى ها بايد عمل شود.