احکام تيمّم
ميزان اثبات ضرر داشتن با نظر پزشک
سوال 1109 :
آيا نظريّه ى پزشک مبنى بر ضرر داشتن استعمال آب براى وضو و نماز از نظر شرعى، مجوّز براى تيمّم مى شود يا نه؟
جواب :
اگر انسان مکلّف از گفته ى پزشک، احتمال ضرر بدهد، بايد تيمّم کند.
ترس از رفتن به حمام
سوال 1110 :
آيا شخص جنب مى تواند به بهانه ى اين که در صبح از حمام مى ترسد، تيمّم بدل از غسل نمايد؟
جواب :
اگر غسل کردن در غير حمام ممکن نباشد و يا کسى که او را همراهى کند ندارد، در صورتى که خوف عقلايى باشد وظيفه او تيمّم است.
تيمّم با خجالت از غسل
سوال 1111 :
آيا شخص جنب مى تواند به بهانه ى اين که از نزديکان خود يا همسرش خجالت مى کشد، تيمّم بدل از غسل نمايد؟
جواب :
نمى تواند، ولى اگر غسل را تا آخر وقت تأخير انداخت و تيمّم کرد، اعمالش صحيح است و قضا ندارد.
تيمم بر آجر و کوزه و آسفالت و...
سوال 1112 :
آيا تيمم بر روى آجر، کوزه، آسفالت، گچ، ديوار کاه گل و کاشى صحيح است؟
جواب :
تيمم بر آسفالت صحيح نيست و تيمم بر آجر و کوزه و نيز سنگ گچ و سنگ آهک قبل از پخته شدن صحيح است، ولى اگر پخته شده باشد و چيز ديگرى براى تيمم ندارد، احتياطا هم به اين ها و هم به مانند گِل يا غبار تيمم نمايد و کاه گل نيز اگر خشک شده باشد و کاه مخلوط بدان نيز به قدرى کم باشد که در خاک از بين رفته حساب شود، تيمم بر آن صحيح است.
تيمم بر موزاييک و سنگ فرش
سوال 1113 :
آيا تيمّم بر موزاييک و سنگ فرش صحيح است؟
جواب :
صحيح است.
تيمّم کسى که يک دستش قطع شده است
سوال 1114 :
کسى که يک دست او به گونه اى قطع شده است که حتّى ذراع آن هم باقى نمانده و دست ديگرش سالم مى باشد، چگونه تيمّم کند؟
جواب :
با دست سالم به زمين بزند و بر پيشانى مسح کند و سپس ظاهر آن دست را به زمين بکشد و احوط اين است که در صورت امکان از ديگرى هم کمک بگيرد به اين صورت که ديگرى دست به زمين بزند و بر پشت دست قطع شده مسح کند که در صورت امکان، هر دو کار را بکند.
تيمم کسى که هر دو دستش قطع شده است
سوال 1115 :
وظيفه ى کسى که هر دو دستش قطع گرديده و فقط ذراع هر دو دست باقى است، در تيمّم چيست؟
جواب :
پيشانيش را به زمين بکشد و احوط اين است که ديگرى هم دو دست خود را به زمين بزند و پيشانى آن فرد را مسح کند.
تيمّم کسى که دستش شکسته است
سوال 1116 :
فردى به علّت شکستگى يک دست، نمى تواند هر دو دست را در موقع تيمّم به پيشانى بکشد، چگونه تيمّم کند؟
جواب :
بايد در آن چه نمى تواند،کسى ديگر او را تيمّم بدهد.
سوال 1117 :
اگر تمامى دست شخصى گچ گرفته شده و نصف انگشتان بيرون باشد و به علّت شکستگى، دست را نتواند حرکت دهد، چگونه تيمّم نمايد؟
جواب :
آن مقدار که گچ گرفته شده بايد دست را روى آن کشيد و در آن چه که خود نمى تواند، بايد از ديگران کمک بگيرد.
کيفيّت تيمّم دادن به وسيله ى نايب
سوال 1118 :
کيفيّت تيمّم دادن نايب را، بيان فرماييد؟
جواب :
خود مکلّف نيّت مى کند و احوط لزوم نيّت مباشر و نايب هم هست و نايب دست عاجز را به زمين مى زند و با آن او را مسح مى دهد. لکن احوط اين است که اگر دست زدن به زمين براى مکلّف ممکن است و مسح ممکن نيست، هم خودش به زمين دست بزند و هم به وسيله ى نايب و اگر زدن دست به زمين براى او ممکن نيست اما مسح ممکن است، هم خودش مسح کند و هم به وسيله نايب مسح نمايد.
تيمّم بدل از چند غسل
سوال 1119 :
کسى که نمى تواند غسل کند، اگر چند غسل واجب با عناوين مختلف بر او واجب شد، آيا مى تواند به نيّت همه ى آن ها، يک تيمّم نمايد؟
جواب :
اگر غسل جنابت هم بين آن ها است، يک تيمّم کافى است، و اگر غسل جنابت نبود يک تيمّم به نيّت همه مى کند و اگر از وضو هم عاجز است يک تيمّم هم بدل از وضو مى کند.
تيمّم بدل از غسل هاى مستحب
سوال 1120 :
کسى که نمى تواند غسل کند، آيا براى غسل هاى مستحب ـ مثل غسل جمعه و غسل زيارت و ديگر غسل هايى که روايتى بر آن وارد شده ـ مى تواند به نيّت غسل مورد نظر، تيمّم کند؟
جواب :
مورد تأمّل و اشکال است و احوط به جا آوردن به امّيد مطلوبيت است، البته با آن تيمّم نبايد کارهايى که مشروط به طهارت است انجام داد، على الاحوط.
وضو بعد از تيمّم بدل از غسل
سوال 1121 :
اگر کسى بدل از غسل تيمّم کند، آيا براى نماز و... وضو بگيرد؟
جواب :
اگر تيمّم بدل از غسل جنابت باشد، وضو لازم ندارد و در غير اين صورت لازم دارد.
سوال 1122 :
اگر بدل از غسل، تيمّم کند و بعد کارى که وضو را باطل کند پيش آيد، در صورتى که نتواند براى نمازهاى بعدى هم غسل کند وظيفه او چيست؟ آيا وضو بگيرد يا تيمّم نمايد؟
جواب :
اگر تمکّن از وضو دارد، بايد على الاحوط وضو بگيرد و تيمّم بدل از غسل هم بکند و اگر متمکّن از وضو نيست، يک تيمّم بکند به قصد مافى الذمّه، مردد بين اين که بدل از غسل باشد يا بدل از وضو، اين در صورتى است که غسل واجب او براى جنابت بوده و اگر براى غير جنابت بوده، دو تيمّم مى کند؛ يکى بدل از وضو و يکى بدل از غسل، احتياطا.
موارد باطل شدن تيمّم بدل از وضو
سوال 1123 :
مواردى که سبب باطل شدن تيمّم بدل از وضو مى شوند کدام است؟ آيا همانند موارد ابطال وضو هستند؟
جواب :
چيزهايى که وضو را باطل مى کند، تيمّم را هم باطل مى کند و هم چنين بعد از زايل شدن عذرى که موجب تيمّم شده است، تيمّم باطل مى شود.
شخصى که آب سرد براى او ضرر دارد
سوال 1124 :
شخصى که به علّت بيمارى، براى وضو و غسل نمى تواند از آب سرد استفاده کند و آب گرم در دسترس نداشته باشد، چنان چه تيمّم نمايد و نماز بخواند، تکليف او بعد از امکان استفاده از آب گرم چيست؟
جواب :
در فرض سوال اگر تيمّم او مشروع بوده نمازى که با آن خوانده صحيح است ولى با دست يابى بر آب گرم تيمّم باطل شده و براى نمازهاى بعد، بايد تحصيل طهارت کند (وضو يا غسل کند).
ورود به مسجد با تيمّم
سوال 1125 :
شخص جنب که نمى تواند غسل کند، آيا مى تواند با تيمّم وارد مسجد شود و نمازش را به جماعت يا فرادا بخواند؟
جواب :
اگر براى تنگى وقت تيمّم کرده يا با داشتن آب براى نماز ميّت يا خوابيدن تيمّم کرده، نمى تواند وارد مسجد شود و در غير اين موارد تا وقتى که تيمّم و عذر او باقى است مى تواند، و در صورت اخير با باطل شدن تيمّم بايد فورا از مسجد خارج شود.
تيمّم براى رفع کراهت خواب
سوال 1126 :
شخص جنب که به جهت رفع کراهتِ خواب تيمّم مى کند، آيا بايد بدل از غسل نيّت کند؟ يا هنگام تيمم عنوان ديگرى را نيّت نمايد؟
جواب :
نيّت تيمّم بدل از غسل براى رفع کراهت خوابيدن مى کند.
تمکين از همسر در صورت معذور بودن از غسل
سوال 1127 :
زنى در زمستان نمى تواند غسل نمايد، آيا تمکين بر او واجب است؟ تکليفش چيست؟
جواب :
تمکين از زوج او واجب است و تکليف او تيمّم است.
حدّ جستجو براى يافتن آب
سوال 1128 :
اگر چنان چه مهندسى اعلام کند در دو مترى اين مکان آب در زير زمين است و بايد چاه بکنيد، آيا براى وضو لازم است به اين قول عمل کنيم يا اين که به اندازه کندن دو متر جست و جو را ادامه دهيم و در صورت عدم وجود آب، تيمم کنيم؟
جواب :
اگر قول او اطمينان آور باشد و کندن چاه هم مشقت نداشته باشد، بايد چاه بکند.
نماز کسى که نمى تواند وضو بگيرد و تيمم کند
سوال 1129 :
کسى که نه مى تواند وضو بگيرد و نه مى تواند تيمم کند، چگونه بايد نماز بخواند؟
جواب :
نماز ادا از چنين فردى که در تمام وقت نماز از وضو و تيمم معذور است ساقط است؛ اگرچه احتياط در اين است که بدون وضو و تيمم نماز را بخواند؛ ولى قضاى آن نمازها را بايد انجام دهد.
موارد صحت تيمم بدل از غسل
سوال 1130 :
تيمم بدل از غسل، در چه مواردى صحيح است؟
جواب :
در تمام مواردى که تيمم بدل از وضو صحيح است، تيمم بدل از غسل نيز صحيح است.
خواندن نماز با تيمم بدل از غسل
سوال 1131 :
در صورت جنابت و عدم دسترسى به آب، چند روز با تيمم بدل از غسل مى توان نماز خواند؟
جواب :
حدّ و مرز و مقدار شرعى ندارد و ميزان وجود عذر است هر چند ـ به تعبير روايت ـ ده سال طول بکشد.
وجوب غسل پس از تيمم
سوال 1132 :
کسى که به جاى غسل واجب، تيمم بدل از غسل انجام مى دهد و فکر مى کند با تيمم، وجوب غسل ساقط شده است، نمازى که خوانده چه حکمى دارد؟
جواب :
تنها تا وقتى که عذر او باقى بوده، آن تيمم کافى بوده است و آن فکر اثرى در مسأله ندارد.
تيمم با لباس نجس
سوال 1133 :
آيا تيمم با لباس نجس، باعث بطلان تيمم مى شود؟
جواب :
خير.
تماس مستقيم بين خاک و دست
سوال 1134 :
آيا در تيمم حتما بايد تماس مستقيم بين دست ها و خاک ايجاد شود يا اگر خاک در پلاستيک باشد، مى شود تيمم کرد؟
جواب :
بايد مانعى براى تماس با خاک نباشد.
نماز خواندن با لباس نجس
سوال 1135 :
در صورتى که آب در دسترس نبوده و تيمم بکنيم، آيا با لباس و بدن نجس، مى شود نماز خواند؟
جواب :
بدون اضطرار با لباس نجس نمى شود نماز خواند و بايد آن را بيرون آورد و با ساتر و پوشش پاک نماز خواند، ولى در صورت وجود نجاست بدن تا ممکن است بايد نجاست را کم نمود و با همان بدن نجس نماز خواند.
رطوبت و خيسى اعضاى تيمم
سوال 1136 :
آيا در وقت تيمم، رطوبت و خيسى اعضاى تيمم اشکال دارد؟
جواب :
خير.
غسل يا وضو اگر وظيفه تيمم باشد
سوال 1137 :
در صورتى که وظيفه انسان تيمم باشد و او بر خلاف وظيفه وضو يا غسل کند، آيا غسل و وضوى او اشکال دارد؟
جواب :
موارد، مختلف است، مثلاً اگر عذر او تنگى وقت باشد و وضو يا غسل به نيت نماز بگيرد، غسل و وضوى او باطل نيست يا در بعض موارد ديگر مثل اين که جواز تيمم از باب رخصت باشد نه عزيمت و توضيح آن در جامع المسائل آمده است.
زدن يا گذاشتن دست بر سنگ
سوال 1138 :
آيا در وقت تيمم زدن دست ها بر سنگ لازم است يا مى توان باصرف تماس دست بر سنگ تيمم نمود؟
جواب :
بنابر احتياط واجب، زدن دست لازم است.
طهارت اعضاى تيمم و خاک
سوال 1139 :
آيا در صحت تيمم، طهارت اعضاى تيمم و يا طهارت خاک شرط است؟
جواب :
بله، شرط است.
انگشتان دست در تيمم
سوال 1140 :
آيا انگشتان دست در تيمم حکم کف دست را دارند و مى توان قسمتى از کف و قسمتى از انگشتان را روى دست ديگر کشيد يا حکم کف دست را ندارند و اگر انگشتان روى پشت دست ديگر کشيده شد، تيمم باطل است؟ و آيا انگشت شصت نيز حکم کف دست را دارد؟
جواب :
تمام انگشتان حکم کف دست را دارند.
موارد اشتراک و تفاوت چيزهايى که بر آن مى توان سجده و تيمم کرد
سوال 1141 :
لطفا موارد اشتراک و تفاوت چيزهايى را که مى توان بر آن سجده يا تيمم نمود، بيان فرماييد.
جواب :
تيمم فقط بر مصاديق زمين جايز است، ولى سجده بر گياهانى که خوردنى و پوشيدنى نيست هم جايز است.
معلوليّت انگشتان
سوال 1142 :
اگر انگشتان کسى معلوليت داشته باشد، به گونه اى که هنگام ضربه زدن جهت تيمم تمام انگشتان با سطح خاک و سنگ تماس پيدا نکند، وظيفه او چيست؟
جواب :
به هر طورى که مى تواند کف دست را به زمين بزند يا بگذارد و علاوه بر آن پشت دست را هم به قصد وظيفه واقعيّه به زمين بزند.
تيمم براى انجام امور مستحب
سوال 1143 :
براى انجام امور مستحب، آيا تمام عذرهايى که مجوز تيمم است بايد وجود داشته باشد يا بدون آن عذرها نيز مى توان تيمم کرد و مثلاً با تيمم نماز شب خواند يا شب با تيمم خوابيد و....؟
جواب :
بدون آن عذرها جايز نيست، مگر در مورد نماز ميّت و خوابيدن.
امام جماعت شدن با تيمم
سوال 1144 :
آيا فردى که به واسطه عذرى با تيمم نماز مى خواند مى تواند امام جماعت شود؟
جواب :
بله، مى تواند.
اشتراک و اختلاف موانع وضو و تيمم
سوال 1145 :
آيا تمام موانعى که براى وضو مطرح است مثل کرم، چربى، رنگ خودکار يا... که مانع رسيدن آب به پوست مى شود، براى تيمم نيز مطرح است و بايد آن ها را قبل از تيمم برطرف نمود؟
جواب :
براى انجام تيمم اگر در پيشانى يا پشت دست ها يا در کف دست مانعى باشد، مثلاً چيزى به آن ها چسبيده باشد، بايد برطرف نمايد.
اگر محل تيمم به اندازه دو دست نباشد
سوال 1146 :
اگر محل تيمم به اندازه اى کوچک باشد که نتوان دو دست را بر روى آن زد و غير از آن نيز چيز ديگرى در دست نباشد، چه بايد کرد؟
جواب :
احتياطا ضربه را با تعاقب (دو مرتبه و هر مرتبه يک دست و پى در پى) انجام دهد و بعدا نمازش را اعاده کند.
مقدار کشيده شدن دست به پيشانى
سوال 1147 :
در کشيدن دو دست به پيشانى، آيا کشيده شدن کف دست کافى است يا انگشتان نيز تا آخر بايد به پيشانى کشيده شود؟
جواب :
انگشتان نيز بايد کشيده شود.
تيمم جبيره اى
سوال 1148 :
آيا تيمم جبيره اى صحيح است؟ و در صورت صحّت، نحوه آن چگونه است؟
جواب :
اگر پيشانى يا پشت دست ها زخم است و پارچه يا چيز ديگرى را که بر آن بسته نمى تواند باز کند، بايد دست روى آن بکشد. و نيز اگر کف دست زخم است و پارچه يا چيز ديگرى را که بر آن بسته نتواند باز کند، بايد دست را با همان پارچه به چيزى که تيمم به آن صحيح است بزند و به پيشانى و پشت دست ها بکشد و اگر کف دست به سبب شکستگى يا عارضه ديگرى به طورى در ميان گچ باشد که قابل برداشتن نيست، براى تيمم از ديگران کمک بگيرد.
خواندن نماز با تيمم داخل وقت يا با وضو خارج از وقت
سوال 1149 :
اگر انسان مردد شد بين اين که تمام نماز را با تيمم داخل وقت بخواند يا يک رکعت از آن را با وضو، خارج از وقت بخواند، کدام يک را انتخاب کند؟
جواب :
مى تواند بنابر اظهر هر کدام را خواست انجام دهد، ولى احتياط مستحب در تيمم و خواندن تمام نماز در وقت است. و اگر با تيمم هم تمام نماز را نمى تواند در وقت بخواند، بايد بنابر احوط بلکه اقرب وضو بگيرد و يک رکعت نماز را در وقت با وضو بخواند.
يقين به نبودن آب و کشف خلاف
سوال 1150 :
اگر کسى يقين کند که آب در دسترس ندارد و نمازش را با تيمم به جا آورد، اما بعد از آن معلوم شود که آب در دسترس داشته است وظيفه او چيست؟
جواب :
چنان چه بدون آن که به دنبال آب برود تيمم کرده و بعد از نماز متوجه شده که اگر جستجو مى کرد آب پيدا مى شد، بايد بنابر احتياط واجب نماز را اعاده نمايد، اما اگر بعد از جستجو آب پيدا نکند و با تيمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد در جايى که جستجو کرده آب بوده، نماز را احتياطا اعاده کند، گر چه واجب نبودن اعاده خالى از وجه نيست.
مقدار کارآيى تيمم
سوال 1151 :
کسى که به واسطه عذرى تيمم نموده است، تا وقتى که عذر او باقى است؛ چه اعمال ديگرى که نياز به طهارت دارد را مى تواند با تيمم انجام دهد؟
جواب :
با تيمم مشروع براى هر غايتى که انجام شده است، تا وقتى که عذر او باقى است در غايات ديگر مى تواند داخل شود، و احتياج به تجديد تيمم ندارد و توضيح بيشتر در مسأله ى 609 رساله ذکر شده است.