احکام امر به معروف و نهى از منکر
شرايط امر به معروف و نهى ازمنکر
سوال 441 :
امر به معروف و نهى ازمنکر چه شرايطى دارد و در اين مورد وظيفه چيست؟
جواب :
اگر کسى واجبى را انجام نمى دهد و يا معصيتى را به جا مى آورد، در صورت تحقق شرايط ذيل بر ديگران واجب است او را امر به معروف و نهى ازمنکر نمايند: 1) علم به حکم شرعى؛ 2) احتمال تأثير؛ 3) اصرار بر ترک واجب و يا انجام دادن معصيت؛ 4) عدم مفسده؛ و اگر کسى مستحبى را ترک و يا مکروهى را به جا مى آورد، امر به معروف و نهى ازمنکر او مستحب است. (مسأله ى 1608 رساله).
ملاک معروف و منکر
سوال 442 :
آيا ملاک معروف و منکر فقط واجبات و محرمات است يا معروف و منکر عقلى، اخلاقى و عرفى را نيز شامل مى شود؟
جواب :
حدّ وجوب امر به معروف و نهى ازمنکر، در همان واجبات و محرمات است.
قصد قربت در امر به معروف و نهى ازمنکر
سوال 443 :
آيا در انجام امر به معروف و نهى ازمنکر قصد قربت شرط است؟
جواب :
براى ترتّب ثواب بر آن، قصد قربت شرط است.
عدالت در امر به معروف و نهى ازمنکر
سوال 444 :
آيا در امر به معروف و نهى ازمنکر، عدالت شرط است؟
جواب :
شرط نيست.
عامل بودن آمر به معروف
سوال 445 :
آيا آمر به معروف بايد عامل به معروف باشد؟
جواب :
شرط وجوب نيست، گر چه در صورت عامل بودن تأثير آن بيشتر است.
امر به معروف و نهى ازمنکر در صورت ياس از تأثير آن
سوال 446 :
آيا امر به معروف و نهى ازمنکر در صورت يأس از تأثير آن باز هم واجب است؟
جواب :
در صورت يأس، جواز بلکه رجحان امر به معروف و نهى ازمنکر در صورت عدم خوف ضرر، خالى از وجه نيست.
مفسده چيست
سوال 447 :
منظور از عدم مفسده در امر به معروف و نهى ازمنکر چيست؟
جواب :
مفسده در اين جا عبارت است از ضرر جانى يا آبرويى و يا مالى قابل اعتنايى که در صورت وجود چنين مفسده اى امر به معروف و نهى ازمنکر بر انسان واجب نيست.
ساقط دانستن امر به معروف، با وجود مراکز متولّى اين امر
سوال 448 :
با وجود مراکز فرهنگى و نظارتى متفاوت در جامعه، آيا مى توان امر به معروف و نهى ازمنکر را از خود ساقط دانست؟
جواب :
با وجود شرايط آن، بر همگان لازم است.
مراتب امر به معروف و نهى ازمنکر
سوال 449 :
لطفا مراتب امر به معروف و نهى ازمنکر را بيان فرماييد:
جواب :
1) انکار قلبى؛ 2) اظهار کردن به زبان؛ 3) متألّم کردن معصيت کار. (مسأله ى 1610 رساله).
کراهت قلبى از انجام منکر
سوال 450 :
آيا کراهت قلبى از انجام منکرات، واجب است؟
جواب :
واجب است.
مراتب اظهار زبانى امر به معروف و نهى ازمنکر
سوال 451 :
آيا اظهار زبانى امر به معروف و نهى ازمنکر، مراتبى دارد؟
جواب :
اگر انسان بدون گفتن، به هر وسيله ديگر ناراحتى قلبى خود را به معصيت کار نشان دهد و اين کار موجب ترک معصيت شود، لازم نيست با زبان امر به معروف و نهى ازمنکر بنمايد، البته اگر هيچ گونه اشکال شرعى ديگرى در اين کار نباشد و اگر چاره اى به جز اظهار زبانى نيست، باز بايد درجات خفيف تر را در اظهار زبانى ملاحظه نمايد.
لج بازى طرف مقابل
سوال 452 :
اگر در امر به معروف و نهى ازمنکر حس کرديم طرف لج بازى مى کند ولى باز احتمال تأثير مى دهيم، وظيفه چيست؟
جواب :
در صورت تحقق شرايط ديگر، امر به معروف و نهى ازمنکر واجب است.
تذکر به افرادى که نماز را صحيح نمى خوانند
سوال 453 :
آيا لازم است به کسانى که نمازشان را درست نمى خوانند، مدام تذکر داده شود؟
جواب :
تا حدّ اطمينان به عدم تأثير لازم است؛ با وجود ساير شرايط.
کم رويى در امر به معروف و نهى ازمنکر
سوال 454 :
آيا کم رويى و خجالت مى تواند مجوز ترک بعضى از وظايف ـ مثل امر به معروف و نهى ازمنکر ـ باشد؟
جواب :
خير.
امر به معروف و نهى ازمنکر به افراد نامحرم
سوال 455 :
آيا مرد مى تواند به افراد نامحرم امر به معروف و نهى ازمنکر کند؟
جواب :
با رعايت مسايل شرعى مى تواند.
تأديب اطفال
سوال 456 :
آيا جايز است اطفال را براى تمرين و عادت دادن به ترک معصيت و يا انجام دادن واجبات ادب کرد.
جواب :
جايز است، خصوصا در مراحل آخر، که به انجام واجب و ترک معصيت نزديک تر است که اگر تأديب نشوند، در بعضى از موارد منجر به ترک واجبات و انجام گناهان از طرف آن ها مى شود.
مجروحيت يا قتل در امر به معروف و نهى ازمنکر
سوال 457 :
اگر انسان بداند يا شک داشته باشد در صورتى که بخواهد جلوگيرى از معصيتى بنمايد، منجّر به ايجاد جرح يا قتل خواهد شد، وظيفه او چيست؟ و آيا با اجازه مجتهد جامع الشرايط مى تواند اين کار را انجام دهد؟
جواب :
بنابر اظهر بدون اجازه امام معصوم ـ عليه السّلام ـ يا کسى که از طرف آن حضرت مستقيما نايب مخصوص او است، نبايد اين کار را بکند. و با اجازه مجتهد جامع الشرايط مورد تأمل است. اما اگر نمى داند اين کار منجر به مجروح کردن يا قتل مى شود ولى احتمال اين را مى دهد، بنابر احتياط واجب بايد مستقيما از طرف امام معصوم ـ عليه السّلام ـ يا نايب مخصوص آن حضرت و يا از طرف مجتهد جامع الشرايط اجازه داشته باشد.
احکام ديه و قصاص در امر به معروف و نهى ازمنکر
سوال 458 :
آيا کليّه احکام ديه و قصاص در جريان وظيفه امر به معروف و نهى ازمنکر چه در مورد آمر و ناهى و چه در مورد طرف مقابل ثابت و جارى مى باشد؟
جواب :
با تحقّق شرايط، آن جا که انجام وظيفه باشد، جارى نيست.
تجسّس از دختر و پسرى که با هم هستند
سوال 459 :
آيا تجسس از دختر و پسرى که در اماکن عمومى با همديگر هستند، در مورد محرميّت و عدم محرميّت آن دو جايز است؟
جواب :
در شرايط متعارف، جايز نيست.
گشت زنى و نظارت
سوال 460 :
گشت زنى و نظارت در اماکن عمومى، به عنوان مبارزه و برخورد با مفاسد اجتماعى براى بسيجيان يا غير آن ها، چه حکمى دارد؟
جواب :
براى ردع از منکرات با وجود شرايط مانعى ندارد.
بيدار کردن فرد براى نماز صبح
سوال 461 :
اگر کسى خواب باشد، لازم است او را براى نماز صبح بيدار کنيم؟
جواب :
سيره بر بيدار کردن است، اگر مانع خاصّى نيست.
گوش دادن به مکالمات تلفنى جهت احراز منکر
سوال 462 :
اگر به فردى مظنون باشيم که آيا مرتکب عمل منکرى مى شود يا نه، آيا مى توان به مکالمات تلفنى او گوش داد و يا برخى از صحبت هاى او را ضبط کرد؟
جواب :
خير، نمى توان.
نگاه به زن نامحرم در نهى ازمنکر
سوال 463 :
اگر نهى ازمنکر مستلزم نگاه به زن نامحرم باشد، آيا نظر کردن واجب مى شود يا وجوب نهى ازمنکر در اين مورد برداشته مى شود؟
جواب :
بدون نظر غير جايز به او، نهى از منکر کند.
ميزان پرداختن به امر به معروف و نهى ازمنکر
سوال 464 :
برخى از منکرات در جامعه چنان شيوع يافته که پرداختن به نهى ازمنکر، تمام وقت انسان را مى گيرد ـ مثل برخورد با بدحجابى يا... ـ در اين مورد وظيفه چيست؟ و چه مقدار بايد به اين مسأله پرداخت؟
جواب :
با وجود شرايط به حدّ ميسور، تا مزاحم با ترک اهمّ (مطلب مهم تر) نشود، لازم است.
اهانت به لباس روحانيت
سوال 465 :
اگر طلبه اى بداند در صورت امر به معروف و نهى ازمنکر به لباس روحانيت اهانت مى شود، آيا اين عمل بر او واجب است؟
جواب :
موارد آن مختلف است.
امر به معروف و نهى ازمنکر در جمع
سوال 466 :
اگر انسان بداند چنان چه کسى را در جمعى امر به معروف و نهى ازمنکر نمايد بر وى اثر مى کند، آيا اگر اين عمل منجر به کشف ستر او و بردن آبروى او شود، امر به معروف و نهى ازمنکر، چه حکمى دارد؟
جواب :
او را در خلوت تهديد کند که اگر خود را اصلاح نکند در جلوت (در ميان جمع) خواهد گفت.
سکوت روحانى
سوال 467 :
اگر يک روحانى در جمعى که عمل حرامى انجام مى شود، شرايط وجوب امر به معروف و نهى ازمنکر را نبيند، اما سکوت او موجب بدگمانى مردم به وى گردد ـ چون انتظار برخورد از وى را دارند ـ تکليف او چيست؟
جواب :
بايد به گونه اى اظهار کند و نبودن شرايط، رافع وجوب است نه جواز آن.
نهى ازمنکر با منکر
سوال 468 :
آيا نهى ازمنکر با منکرى ديگر ـ مثل دروغ، تهديد و ارعاب يا... ـ جايز است؟
جواب :
اگر منکر ديگر بر وجه محرّم است، خير، جايز نيست.
تصرف در مال ديگرى جهت نهى ازمنکر
سوال 469 :
اگر نهى ازمنکر مستلزم شکستن نوار موسيقى يا محو کتاب گمراه کننده يا تصرف در آنتن ماهواره و... باشد، اين عمل چه حکمى دارد؟
جواب :
از بين بردن وسايل گناه با قدرت و عدم خوف ضرر و خطر، بر همه لازم است و مقصود، فقط از بين بردن امکان استفاده ى از آن در حرام است.
ورود به منزل و حريم خصوصى ديگران
سوال 470 :
اگر نهى ازمنکر مستلزم ورود به خانه يا ملک شخصى او يا تصرف در اموال و جستجوى منزل کسى باشد، آيا اين عمل جايز است؟
جواب :
خير، جايز نيست.
نوار موسيقى در وسيله نقليه
سوال 471 :
اگر سوار وسيله نقليه عمومى ـ مثل اتوبوس، تاکسى ـ شده و راننده نوار موسيقى گذاشت، وظيفه چيست؟ اگر پياده شدن باعث حرج باشد، آيا لازم است پياده شويم؟ و آيا مى توان بدون تذکر به او، حواس خود را از شنيدن آن صدا پرت کنيم؟
جواب :
در موقع حرج بايد استماع نکند (گوش ندهد) و سماع (به گوش خوردن صدا) اشکال ندارد.
منکرهاى ادارى و اجتماعى
سوال 472 :
وظيفه مسلمين درباره ى منکرهايى که گاه در سطح مسؤولين و يا در ادارات و سازمان هاى دولتى و غير دولتى ـ مثل رشوه، پارتى بازى، و... ـ اتفاق مى افتد چيست؟
جواب :
با تحقق شرايط امر به معروف و نهى از منکر با موارد ديگر فرق نمى کند.
معاشرت با غير شيعه جهت امر به معروف و نهى ازمنکر
سوال 473 :
آيا مى توان با فرقه هايى هم چون وهابيّت، بهاييّت و... معاشرت کرد تا در طولانى مدت آن ها را ارشاد نمود؟
جواب :
اگر احتمال تأثير پذيرى از آن ها نباشد، جايز است.
اطلاع به خانواده فردى که حرامى را انجام مى دهد
سوال 474 :
اگر بدانيم کسى هم جنس بازى مى کند، آيا موظفيم به خانواده اش بگوييم؟
جواب :
تا راه ارتداع (بازداشتن او از عمل زشت) در اين منحصر نشده است، طرق ديگر انتخاب شود.
فردى که روش امر به معروف و نهى ازمنکر را نمى داند
سوال 475 :
آيا بر کسى که راه و روش امر به معروف و نهى از منکر را نمى داند، واجب است امر به معروف و نهى ازمنکر کند يا نه؟
جواب :
در حدّ متيقّن لازم بايد امر به معروف و نهى از منکر کند، به نحوى که احتمال تجاوز از حدّ ندهد.
نهى ازمنکر نمودن کسى که خود مرتکب آن منکر مى شود
سوال 476 :
کسى که خود مرتکب منکرى مى شود، آيا نهى ازمنکر از آن منکر بر اين فرد واجب است؟
جواب :
بله، واجب است.
وظيفه زن نسبت به شوهر بى بند و بار
سوال 477 :
اگر شوهر زنى در منزل بى بند و بار بوده و مرتکب گناهى شود، وظيفه زن در قبال او چيست؟ و آيا اگر امر به معروف و نهى ازمنکر زن به روابط زناشويى و خانوادگى آن ها تأثير منفى بگذارد، باز هم اين عمل بر او واجب است؟
جواب :
خير، اگر موجب مفسده براى او است واجب نيست، ولى نبايد در معصيت او را کمک کند.
برخورد جدى بعد از عدم تأثيرگذارى در نهى ازمنکر
سوال 478 :
همسر من با ترانه و موسيقى ميانه خوبى دارد، اگر بعد از امر به معروف و نهى ازمنکر، همسرم اصلاح نشد، مى توانم با او برخورد جدى کنم؟
جواب :
اگر اطمينان به عدم تأثير داريد و يا مفسده در بين است، خير نمى توانيد ولى خود شما، نباشد گوش کنيد.
چگونگى تذکّر به والدينى که دچار حرام شده اند
سوال 479 :
پدر و مادرى که دچار منکر شده اند، چگونه مى توان، آن ها را امر به معروف و نهى ازمنکر کرد، اگر نصيحت تأثير نکرد، آيا مى توان به آن ها اخم يا تندى کرد؟
جواب :
اگر شرايط متوفّر نيست، خير نمى توان.
ممنوع کردن افراد از تماشاى فيلم هاى مشتبه
سوال 480 :
آيا به علت پخش بعضى از آهنگ ها و تصاوير و فيلم هايى که احتمال غير شرعى بودن آن مى رود، مى توان خانواده و فرزندان را از نگهدارى و نگاه به اين برنامه ها محروم کرد؟
جواب :
احتمال غير شرعى بودن، هر چند موجب تکليف نيست، ولى تا ممکن است احتياط در آن ها راجح و مطلوب است، به خلاف اين که علم داشته باشد که آن برنامه ها ـ فى الجمله ـ مشتمل بر حرام است که در اين صورت موظّف به اجتناب است.
تعارض صله رحم و امر به معروف و نهى ازمنکر
سوال 481 :
اگر امر به معروف و نهى ازمنکر مستلزم قطع رحم و قطع رابطه با خويشاوندان باشد، کدام يک مقدم است؟
جواب :
با فرض انجام وظيفه، شما به طور کلى قطع رابطه نکنيد هر چند آن ها هم قطع کنند.
ديد و بازديد همراه با منکر
سوال 482 :
اگر در صله رحم و ديد و بازديد، محرم و نامحرم رعايت نمى شود و يا نوارهاى مبتذل پخش مى شود، وظيفه ما چيست؟
جواب :
بايد آن ها را امر به معروف و نهى از منکر کرد و اگر تأثير نکرد، بايد آن مجالس را ترک نمود.