5. رکوع
گفتن اعظيم به جاى عظيم
سوال 572 :
اگر کسى در رکوع نماز به جاى «عظيم»، «اعظيم» بگويد، چه حکمى دارد؟ و نمازهايى را که به اين صورت خوانده، چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر سهوا بوده مانعى ندارد و اگر به علت جهل بوده، صحيح نيست و بايد نمازهايى که به اين صورت خوانده شده، به تدريج قضا کند.
عوض کردن ذکر رکوع يا سجود
سوال 573 :
اگر شخصى در حال رکوع و يا سجود به جاى «سبحان ربى الاعلى و بحمده» و يا «سبحان ربى العظيم و بحمده» بگويد «سبحان ربّنا الاعلى» و يا «سبحان ربنا العظيم»، آيا صحيح است؟
جواب :
اگر به قصد ورود نگويد، صحيح است.
قصد رکوع پس از خم شدن و قيام متّصل به رکوع
سوال 574 :
در مسأله ى 841 توضيح المسائل است که اگر قصد رکوع بعد از خم شدن به وجود آمد، بنا بر اظهر کافى است، با توجّه به اين که: قيام متصل به رکوع، رکن است، چگونه اين نماز صحيح است؟
جواب :
منظور از قيام متّصل به رکوع آن است که از حال قيام به رکوع برود و در فرض مسأله، اين حالت حاصل است و انحنا، مقدّمه رکوع است و قصد مقدمّيت لازم نيست.
شک در رکوع يا سجود از کسى که با اشاره نماز مى خواند
سوال 575 :
بيمارى که رکوع و سجود را با اشاره انجام مى دهد در صورتى که شک کند در حال رکوع است يا سجده، تکليف چيست؟
جواب :
بنا بگذارد که در حال رکوع است.
فراموشى رکوع و تذکّر در سجده ى اوّل
سوال 576 :
اگر در سجده ى اوّل يادش بيايد که رکوع را فراموش کرده، وظيفه چيست؟
جواب :
بنابر احتياط واجب برگردد و رکوع را به جا آورد و بعد از نماز سجده ى سهو به جا آورد و نماز را هم اعاده کند.
اضافه کردن رکوع
سوال 577 :
اگر در يک رکعت از نماز، سهوا، دو رکوع به جا آوريم، چه حکمى دارد؟
جواب :
نماز باطل مى شود.
مستحبات رکوع
سوال 578 :
چه چيزهايى در رکوع، مستحب است؟
جواب :
به مسأله ى 852 و 853 رساله رجوع شود.
سر از رکوع برداشتن قبل از تمام شدن ذکر رکوع (سهوا)
سوال 579 :
اگر نمازگزار قبل از تمام شدنِ ذکر رکوع، سهوا، سر از رکوع بر دارد، نمازش چه حکمى دارد؟
جواب :
اشکال ندارد.
سر از رکوع برداشتن قبل از تمام شدنِ ذکر رکوع (عمدا)
سوال 580 :
اگر نمازگزار قبل از تمام شدن ذکر رکوع، عمدا، سر از رکوع بردارد، نمازش چه حکمى دارد؟
جواب :
نمازش باطل مى شود.
گفتن ذکر رکوع، قبل از آن که به مقدار رکوع خم شود
سوال 581 :
اگر قبل از آن که به مقدار رکوع خم شود و بدن آرام گيرد، سهوا ذکر رکوع را بگويد، نمازش چه حکمى دارد؟
جواب :
بعد از آرامش بدن ذکر را دوباره بگويد.
سوال 582 :
اگر قبل از آن که به مقدار رکوع خم شود و بدن آرام گيرد، عمدا ذکر رکوع را بگويد، نمازش چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر به آن اکتفا کند يا به قصد خصوصيت باشد، نمازش باطل مى شود.
حرکت بدن در حال رکوع بر اثر عبور و مرور مردم
سوال 583 :
اگر در هنگام رکوع بر اثر عبور و مرور، شخص نمازگزار، حرکت کند و از جايش تکان بخورد، نمازش چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر بدن از حال آرام بودن خارج شده است، بايد بعد از آرام گرفتن بدن دوباره ذکر را بگويد؛ ولى اگر کمى حرکت کند که از حال آرام بودن خارج نشود، اشکال ندارد.
حرکت بدن در حال رکوع، به خاطر ناهموارى مکان
سوال 584 :
اگر کسى به هنگام ذکر رکوع، سهوا، به خاطر ناهموارىِ مکانى که در آن مکان ايستاده، پايش را جا به جا کند، چه حکمى دارد؟
جواب :
بايد ذکر رکوع را دوباره بگويد.
ذکر رکوع
سوال 585 :
آيا در رکوع، هر ذکرى که بگويد کافى است؟ يا اين که حتما بايد ذکر خاصّى بگويد؟
جواب :
کافى بودن هر ذکرى که خواست بگويد در رکوع خالى از وجه نيست. ولى احتياط مستحب آن است که سه مرتبه «سبحان اللّه » يا يک مرتبه «سبحان ربى العظيم و بحمده» بگويد.
شک در ذکر رکوع
سوال 586 :
کسى که بعد از رکوع نمى داند که ذکر رکوع را گفته است يا نه؟ چه بايد بکند؟
جواب :
به شکش اعتنا نکند.
شک در صحيح ادا نکردن ذکر رکوع
سوال 587 :
کسى که در صحيح ادا کردن الفاظ اذکار رکوع، بعد از رکوع يا در هنگام رکوع، شک کند، چه بايد بکند؟
جواب :
به شک خود اعتنا نکند.
شخص بيمارى که نمى تواند به مقدار ذکر رکوع، در رکوع باقى بماند
سوال 588 :
اگر شخصى بر اثر بيمارى، نتواند به مقدار ذکر، در رکوع بماند، چه بايد بکند؟
جواب :
در صورتى که بتواند پيش از آن که از حدّ رکوع بيرون رود ذکر را بگويد، بايد ذکر را در آن حال تمام کند.
گفتن اذکارى بعد از گفتنِ ذکر رکوع
سوال 589 :
اگر در رکوع، بعد از گفتن ذکر رکوع، اذکار ديگرى را بگوييم، چه حکمى دارد؟
جواب :
اشکال ندارد.
مقدار تکرار ذکر رکوع
سوال 590 :
اگر در رکوع، ذکر «سبحان ربى العظيم و بحمده» را دو بار يا چهار بار بگويد، چه حکمى دارد؟ آيا حتما اين ذکر را بايد يک مرتبه يا به مقدار معيّنى بگويد؟
جواب :
اشکال ندارد، ولى مستحب است به عدد فرد بگويد.
معناى انجام دادن رکوع و سجده با اشاره
سوال 591 :
به جا آوردن رکوع و سجده با اشاره يعنى چه؟
جواب :
يعنى با سر اشاره نمايد (مسأله ى 848 رساله).
انجام دادن رکوع با اشاره
سوال 592 :
در چه موردى مى تواند رکوع را با اشاره به جاى آورد؟
جواب :
در صورتى که هرگز ـ حتى با تکيه ـ نتواند براى رکوع خم شود (به مسأله ى 848 و 849 رساله رجوع شود).
شک در انجام رکوع قبل از رفتن به سجده
سوال 593 :
کسى که قبل از رفتن به سجده شک کند که آيا رکوع را به جا آورده است يا نه؟ چه بايد بکند؟
جواب :
بايد رکوع را به جا آورد.
شخصى که در حال قيام نمى داند رکوع را به جا آورده يا نه
سوال 594 :
کسى که در حال قيام بعد خواندن حمد و سوره يا در رکعت سوم و چهارم، بعد از تسبيحات اربعه، شک کند که آيا رکوع را به جا آورد يا نه، چه بايد بکند؟
جواب :
بايد رکوع را به جا آورد.
فراموشى رکوع و تذکّر آن بعد از نماز
سوال 595 :
کسى که رکوع را فراموش کند و بعد از نماز متوجه شود، چه بايد بکند؟
جواب :
بايد نماز را دوباره بخواند.
فراموشى رکوع و تذکّر آن بعد از انجام دو سجده
سوال 596 :
کسى که رکوع را فراموش کند و بعد از انجام دو سجده، متوجه شود، چه بايد بکند؟
جواب :
بايد نماز را دوباره بخواند.
رکوع کسى که قامت و قد خميده اى دارد
سوال 597 :
کسى که خلقت اوليه اش خميده بوده يا در اثر کهولت سن و يا بيمارى، قدّ خميده اى دارد، براى انجام رکوع چه بايد بکند؟
جواب :
تا امکان راست ايستادن، هر چند با تکيه دادن به چيزى ولو فى الجمله را دارد، قيام قبل از رکوع را بايد به جا آورد و در غير اين صورت به مقدارى بيشتر منحنى و خم مى شود به طورى که از حدّ رکوع خارج نشود و اگر اين هم ممکن نشد، به همان حالت نيّت رکوع مى کند و با سر اشاره مى کند.
کسى که نمى تواند به اندازه ى رکوع خم شود
سوال 598 :
اگر کسى بر اثر بيمارى و يا در اثر کهولت سن، نتواند به اندازه ى رکوع خم شود، چه بايد بکند؟
جواب :
بايد به چيزى تکيه دهد و رکوع کند، و اگر موقعى هم که تکيه داده نتواند به طور معمول رکوع کند، بايد به هر اندازه مى تواند خم شود و اگر به هيچ صورتى نتواند خم شود، بايد با سر اشاره نمايد. (جهت اطلاع بيشتر به مسأله 848 رساله رجوع شود).
رکوع شخص جالس
سوال 599 :
کسى که نشسته نماز مى خواند، براى رکوع بايد به چه اندازه اى خم شود؟
جواب :
به اندازه اى که مسمّاى رکوع حاصل شود، منحنى مى شود و تحقق آن بنابر احوط به اين است که صورت او به نزديکى محل سجودش برسد.
مقدار خم شدن در رکوع
سوال 600 :
در رکوع به چه اندازه اى بايد خم شويم؟
جواب :
بايد به اندازه اى خم شد که بتوان دست را به زانو گذاشت.
مقدار خم شدن در رکوع براى کسى که دست او بلندتر از ديگران است
سوال 601 :
کسى که دست او بلندتر از ديگران است، که اگر مقدارى خم شود، به زانو مى رسد، به چه مقدار بايد خم شود؟
جواب :
بايد به اندازه معمول خم شود.
مقدار خم شدن در رکوع نماز وتيره
سوال 602 :
در نماز وتيره و يا نماز احتياطِ نشسته، چه مقدار لازم است خم شويم؟
جواب :
مثل رکوع فرد نشسته که قبلاً ذکر شد.
رکوع نماز مستحبى در حال حرکت
سوال 603 :
کسى که مشغول خواندن نماز مستحبى در حال حرکت است، جهت رکوع چه مقدار لازم است که سر خود را خم نمايد؟
جواب :
به حدى که ايماء و اشاره ى با سر صدق کند.
قرار دادن دست ها بر سر زانو در حال رکوع
سوال 604 :
آيا لازم است در رکوع، دست ها بر سر زانوها گذاشته شود؟
جواب :
خير، لازم نيست (مسأله ى 839 رساله).
دفع حيوانِ مزاحم در حال رکوع
سوال 605 :
اگر در حال رکوع، دست را از زانو برداريم و حيوان مزاحمى مثل پشه يا مگس را از خود دور کنيم، چه حکمى دارد؟
جواب :
اشکال ندارد.
کسى که لوزه اش را عمل کرده و نمى تواند خم شود
سوال 606 :
اگر کسى که لوزه اش را عمل کرده است و در صورت خم و راست شدن، احتمال خونريزى و يا ضرر بدهد وظيفه چيست؟
جواب :
اگر عاجز از رکوع و سجود است به جهت خوف ضرر، اگرچه جلوسى باشد و فقط متمکّن از قيام است، اکتفا به قيام و ايماء که متمکن از غير اين ها نيست مى نمايد؛ و اگر متمکن از قيام نيست هر چند با تکيه بر چيزى، نشسته نماز مى خواند و براى رکوع و سجود، ايما و اشاره مى کند و در صورت عدم تمکّن از جلوس، نوبت به صلاة استلقاءً (نماز به پشت خوابيده) و با ايماء مى رسد وگرنه، اضطجاع (خوابيدن به پهلو) با ايماء وظيفه ى اوست.