2. قبله
انحراف اندک از قبله
سوال 40 :
اگر نمازگزار مقدار کمى از قبله منحرف باشد، براى نماز اشکال دارد؟
جواب :
عمدا نبايد منحرف باشد، مگر به اندازه‌ى پهناى يک انگشت که بخشوده است.
انحراف از قبله به صورت سهوى
سوال 41 :
کسى بعد از اتمام نمازش مى فهمد که مقدارى از قبله منحرف بوده، در اين صورت نماز او چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر انحراف او بيشتر از طرف راست و طرف چپ قبله بوده است، در صورتى که داخل وقت نماز متوجه شود، بايد دوباره بخواند و اگر وقت گذشته است، در وجوب قضا تامل است.
پى بردن به نادرست بودن جهت قبله در بين نماز
سوال 42 :
اگر در بين نماز متوجه شويم که جهت قبله را نادرست ايستاده ايم، چه کار بايد بکنيم؟
جواب :
اگر انحراف در بين طرف راست و چپ او بوده و قبله در پشت قرار نگرفته باشد، به طرف قبله متوجه مى شود و بقيه نمازش را مى خواند و صحيح است؛ ولى اگر پشت به قبله بوده و يا کاملاً به طرف راست يا چپ بوده، نماز را قطع مى کند و دوباره رو به قبله نماز مى خواند.
تکليف نمازهايى که در غير جهت قبله خوانده شده است
سوال 43 :
فردى سال‌هاى متمادى در خانه اش به سمتى که فکر مى کرده جهت درست قبله است نماز مى خوانده اکنون فهميده است که اشتباه مى کرده؛ تکليف نمازهايى که قبلاً خوانده چيست؟
جواب :
اگر انحراف در بين طرف راست و چپ قبله بوده و پشت به قبله نماز نخوانده بوده است، نمازهايى که وقت آن‌ها گذشته، صحيح است و اگر پشت به قبله خوانده بوده، بنابر احوط نمازهايش را قضا نمايد.
حداکثر ميزان انحراف از قبله
سوال 44 :
به نظر جناب‌عالى، تا چند درجه انحراف از قبله جايز است و نماز ما اشکال پيدا نمى کند ؟
جواب :
عمدا انحراف جايز نيست و بايد صدق عرفىِ توجه به قبله محفوظ باشد؛ مگر به اندازه ى پهناى يک انگشت که بخشوده است.
عدم توانايى از رو کردن به سمت قبله
سوال 45 :
بيمارى به گونه اى روى تخت بسترى شده که امکان رو کردن به سمت قبله را ندارد. آيا مى تواند نمازش را در همان حال ـ يعنى در خلاف جهت قبله ـ بخواند؟
جواب :
اگر با کمک ديگران هم نتواند، همان طور نماز بخواند.
خلاف جهت قبله نماز خواندن مريض
سوال 46 :
مريضى که در روى تخت بسترى بوده، مى ترسيده که اگر به سمت قبله رو کند، برايش خطر داشته باشد به همين جهت نمازهايش را به همان حال خوانده است، بعدا مى فهمد که ترس او بى‌مورد بوده، در اين صورت نمازهايى که خوانده چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر خوف او عقلايى بوده و هيچ راه اطمينان بخشى نداشته، نماز او محکوم به صحت است و احوط اعاده است.
سوال 47 :
مريضى که مى تواند تخت خود را به سمت قبله برگرداند ولى اين کار براى او مشقت دارد، آيا لازم است اين کار را انجام دهد يا خير؟
جواب :
اگر مشقّتِ قابل تحمّل باشد بايد به سمت قبله نماز بخواند.
سوال 48 :
شخصى در اثر بيمارى، توانايى نشستن و سر پا ايستادن را ندارد، يعنى همواره به رو مى خوابد، وظيفه او در نماز از حيث رو به قبله بودن چيست؟
جواب :
اگر مى تواند بايد به پهلوى راست بخوابد و اگر نمى‌تواند بنابر احوط به پهلوى چپ بخوابد؛ و اگر آن هم ممکن نيست به پشت بخوابد به طورى که کف پاهاى او رو به قبله باشد و اگر آن هم ممکن نيست به هر صورتى که ممکن است نماز بخواند، ولى تا حد امکان طورى باشد که نزديک‌تر به نماز کسى که به طورى عادى نماز مى خواند باشد وگرنه بايد نزديک‌تر به نماز کسى که ايستاده نماز نمى خواند، با رعايت مراتبى که ذکر شد، باشد.
نماز خواندن شخص معيوب بر خلاف جهت قبله
سوال 49 :
سر شخصى بر اثر بيمارى به طور کامل معکوس شده و صورتش به پشت برگشته است. وظيفه او هنگام نماز در مورد رو به قبله بودن چيست؟
جواب :
اگر با عدم عسر و سختى، تمکّن دارد که صورت و بدنش را با هم رو به قبله کند، احتياطا با رعايت قبله نماز بخواند و در غير اين صورت بدن بايد رو به قبله باشد و آن مقدّم بر صورت است.
استفاده از قبله نما براى تشخيص جهت قبله
سوال 50 :
آيا استفاده از قبله نما براى تشخيص جهت قبله کافى است يا خير؟
جواب :
اگر ظنّ‌آور باشد کافى است.
قبله فردى که از همه طرف فاصله يکسانى با کعبه دارد
سوال 51 :
با توجه به کروى بودن زمين اگر فردى از لحاظ جغرافيايى جايى باشد که از همه طرف فاصله‌ى او با کعبه يکسان است، به کدام جهت نماز بخواند؟
جواب :
به هر طرفى که نماز بخواند،صحيح است.
تعيين قبله در روى کرات ديگر آسمانى
سوال 52 :
با فرض امکان سفر به کرات ديگر از قبيل ماه و... حکم قبله در آن مکان‌ها چيست؟
جواب :
بايد به طرف کره‌ى زمين نماز بخواند.
نماز خواندن در جهت محور عمود بر کعبه
سوال 53 :
اگر راستاى خانه‌ى کعبه را عمود بر سطح زمين امتداد دهيم از آن سمت ديگر کره‌ى زمين خارج مى‌شود. با توجه به اين که فضاى بالا و پايين کعبه در حکم خود کعبه است، افرادى که در آن سوى کره ى زمين زندگى مى کنند به سمت امتداد کعبه ـ که به آن‌ها نزديک‌تر است ـ نماز بخوانند يا به سمتى که آن‌ها را از روى سطح کره‌ى زمين به کعبه وصل مى کند؟
جواب :
به طريق دومى عمل کنند.
وجود اختلاف در تعيين جهت قبله به وسيله محراب مساجد و قبله نماهاى امروزى
سوال 54 :
اگر در يافتن جهت قبله از طريق محراب مساجد و قبور مسلمين، با تعيين قبله از طريق قبله نما، از نظر محاسبه رياضى اختلاف وجود داشته باشد؛ تکليف چيست؟
جواب :
هر کدام اطمينان آور باشد برطبق آن عمل کند، در غير اين صورت هر کدام که سبب ظنّ قوى تر شود بايد ملاک عمل قرار گيرد.
قبله بر روى سطح حرکت کننده
سوال 55 :
شخصى که با کشتى يا قطار يا هواپيما مسافرت مى نمايد، رو به سمت قبله مشغول نماز خواندن مى شود. در حين اداى نماز، ناگهان کشتى تغيير مسير مى دهد و آن فرد در خلاف جهت قبله قرار مى گيرد. در اين وضعيت، تکليف او چيست؟
جواب :
بايد سريعا به جهت قبله برگردد.
عدم لزوم يقين به صحت جهت قبله
سوال 56 :
آيا در صحت جهت قبله، يقين لازم است يا گمان هم کفايت مى کند؟
جواب :
بنابر اظهر مى تواند به گمان خود عمل نمايد ولى اگر مشکل نباشد، احتياط در تحصيل علم و يا گمان قوى تر است.
نماز خواندن در جهتى که صاحب‌خانه به ميهمان نشان مى دهد
سوال 57 :
آيا مى توان به گفته صاحب‌خانه در مورد جهت قبله اعتماد کرد يا اين که خودمان بايد بررسى و تحقيق کنيم؟
جواب :
بنابر اظهر مى تواند به گمانى که از گفته او به دست آورده عمل کند ولى اگر بتواند از راه ديگرى گمان قوى تر پيدا کند، بنابر احتياط گمان قوى‌تر را تحصيل مى نمايد.
سوال 58 :
اگر براى فرد ميهمان از گفته ى صاحب خانه در مورد جهت قبله، يقين حاصل نشود؛ آيا مى تواند در آن جهتى که صاحب خانه گفته نماز بخواند يا نه؟
جواب :
در صورت گمان به قبله از گفتار او همان کفايت مى کند اما اگر بتواند از راه ديگرى علم يا گمان قوى تر پيدا کند، بنابر احتياط گمان قوى تر را تحصيل نمايد.
اختلاف نظر دو امام جماعت در مورد قبله ى يک مسجد
سوال 59 :
در مسجدى يک امام جماعت براى اقامه نماز ظهر و يک امام جماعت ديگر براى اقامه نماز مغرب مى آيد. امام جماعت اوّل طبق جهت محراب رو به قبله مى ايستد، ولى دومى با استدلال به علم قبله شناسى عقيده دارد که قبله حدود 20 درجه به سمت راست انحراف دارد. در اين صورت تکليف مأمومين در اقتدا به اين دو امام جماعت چيست؟
جواب :
مأمومين به علم يا اطمينان خود عمل مى کنند و اگر با اعتقاد امام مخالف بودند، بنابر احوط نبايد اقتدا کنند.
اختلاف نظر مأموم با مأمومين ديگر در مورد جهت قبله
سوال 60 :
آيا فردى که اعتقاد دارد جهت صفوف نماز جماعت به سمت قبله نيست، مى تواند به جماعت اقتدا کند؟
جواب :
على الاحوط نمى تواند اقتدا کند.
انحراف عمدى از جهت قبله به ميزان اندک
سوال 61 :
فردى جهت دقيق قبله را مى داند، ولى عمدا به مقدار اندکى از جهت قبله برمى گردد، در اين حال نماز او چه حکمى دارد؟
جواب :
انحراف عمدى به اندازه ى پهناى يک انگشت جايز است نه بيشتر.
گفتن جهت صحيح قبله به کسى که دچار اشتباه است
سوال 62 :
اگر بدانيم شخصى در غير جهت قبله نماز مى خواند، آيا لازم است به او بگوييم؟
جواب :
خير، لازم نيست.
عدم توانايى در تشخيص جهت قبله
سوال 63 :
اگر در جايى باشيم که هيچ ابزار و وسيله اى براى تشخيص جهت قبله نداشته باشيم، تکليف ما در هنگام نماز خواندن چيست؟
جواب :
چنانچه وقت نماز وسعت دارد، بايد از روى احتياط چهار نماز به چهار طرف بخواند، اگرچه بعيد نيست فقط يک نماز به يکى از چهار طرف که بخواند کافى باشد و سه نماز ديگر مستحب و از روى احتياط باشد و اگر به اندازه چهار نماز وقت ندارد، بايد به اندازه اى که وقت دارد بخواند و در مواردى که نماز متعدد مى خواند بايد نمازها را طورى بخواند که يقين کند يکى از آن‌ها رو به قبله بوده است يا اگر از قبله کج بوده، به طرف دست راست و دست چپ نرسيده است.
عدم تشخيص جهت قبله به علّت تنگى وقت
سوال 64 :
اگر وقت تنگ باشد و قادر به تشخيص جهت قبله نباشيم، چه کار بايد بکنيم؟
جواب :
به پاسخ سوال قبلى و نيز مسأله 656 رساله رجوع شود.