مسائل پزشکى
سوال 1264 :
ـ گاهى پزشک معالج، براى بهوش آوردن يا بکار افتادن قلب بيمار ناچار مى شود سيلى به بيمار بزند، يا ماساژ بدهد که گاهى موجب سياه شدن صورت يا شکسته شدن استخوان سينه و پهلوى بيمار مى شود و گاهى عوارض ديگر بوجود مى آيد و چه بسا موجب تلف شدن بيمار شود، اصولاً اين اعمال تا چه حدود و با چه شرايطى جايز است؟ و در موارد جواز، آيا موجب ضمان و ديه هم مى شود؟
جواب :
بطور کلى چنانچه به نظر پزشک متخصص، اين اعمال، در مقام معالجه لازم باشد و از طرف بيمار يا ولى شرعى مجاز در معالجه حتى در صورت لزوم اين قبيل اعمال، باشد ـ که معمولاً ولو با اذن فحوى چنين است ـ و افراط و تفريط و تقصيرى هم در بين نباشد، بعلاوه قبل از اقدام به معالجه اخذ برائت نيز کرده باشد، با چنين شرايط و مقدماتى، اصل اين اعمال در حدّ ضرورت جايز و موجب ضمان و ديه هم نمى شود. همانگونه که در عمل جراحى روى افراد، اين امور رعايت و ضمان و ديه اى هم متوجه پزشک نمى شود، اما اگر پزشک متخصص و ماهر نباشد، يا بدون اجازه و بدون اخذ
----------
(صفحه484)
برائت، اقدام کند، يا تقصير کند، اصل عمل جايز نيست و موجب ضمان و ديه نيز مى شود.
سوال 1265 :
ـ آيا جايز است براى جلوگيرى از سرايت بعضى از بيمارى ها که اگر جلوگيرى نشود، منجر به مرگ شخص يا فلج شدن وى مى شود عضوى از بدن را قطع کرد و بر فرض جواز، آيا ديه دارد؟
جواب :
بطور کلى در صورت علم يا اطمينان و با رعايت اهمّ و مهمّ و با عدم احتمال عقلايى به امکان معالجه با دارو و عدم اميد به بهبودى ولو با تأخير قطع عضو، با اجازه و رضايت خود بيمار يا ولى شرعى او مانعى ندارد و در اين فرض ديه ندارد.
سوال 1266 :
ـ اگر مسؤولين بيمارستان به منظور پيوند اعضاى شخص زنده به زنده نسبت به قبول مسؤوليت جوانب اين کار از فرد دهنده تعهد کتبى بگيرند و به علل گوناگون و بدون قصور از ناحيه پزشکان، وى فوت کند، آيا دادگاه حق مؤاخذه مسؤولين بيمارستان را دارد؟
جواب :
در فرض سوال با شرط برائت ذمه وجهى براى مؤاخذه و ضمان نيست.
سوال 1267 :
ـ با توجه به اين که بعد از مرگ، ديه حق وارث است، اگر فرد دهنده عضو تعهد کند که در صورت مرگ وى پزشک مربوطه در قبال پرداخت ديه مسؤوليتى ندارد آيا چنين تعهدى کفايت مى کند؟
جواب :
بلى کفايت مى کند و ورّاث حقّى ندارند.
سوال 1268 :
ـ حال بيمار به گونه اى است که پزشک فرصت گرفتن تعهد و شرط عدم ضمان را ندارد و بايد فوراً مريض را عمل کند، اگر عمل منجر به فوت شود، آيا پزشک مسؤول است؟
جواب :
در فرض سوال که حفظ نفس محترمه مطرح است، لازم است پزشک
----------
(صفحه485)
درمان را شروع کند و شرعاً جايز نيست بيمار را رها کند و اگر تقصير نکند، ظاهراً مسؤول ديه نخواهد بود، هرچند در صورت امکان از حاکم شرع يا نماينده او اجازه بگيرد.
سوال 1269 :
ـ خانمى را عمل جراحى کرده اند و در هنگام عمل، در اثر اختلال در وسائل و دستگاههاى مربوطه، يا در اثر حواس پرتى و اشتباه پزشکِ جراح و اطرافيان او، لطمه اى به خانم بيمار وارد شده و پس از مدّتى که بيمار متحمّل خسارات روانى و جسمى و مالى شده است، متوجه شده اند که منشأ آن اختلال در وسائل مربوطه يا در اثر بى مبالاتى و اشتباه پزشک و هم دستان او بوده است، آيا در چنين مواردى پزشک، ضامن خسارات وارده هست؟
جواب :
اگر خسارات وارده مستند به پزشک و اطرافيان او باشد ضامن هستند و حتى اگر اخذ برائت هم کرده باشد ولى در اثر عدم تنظيم و مرتب کردن وسايل و دستگاههاى عمل جراحى، يا در اثر تقصير و اشتباه، سبب لطمه و خسارت شده باشند، ضامن هستند و بايد بيمار را از خود راضى کنند، همانگونه که در جلداول جامع المسائل، ص589 به آن اشاره شده است.
سوال 1270 :
ـ در همه درمانهاى دندانپزشکى که توسط دانشجو انجام مى شود (وظايف آموزشى) چون کار عملى است، گاهى باعث خسارت و بعضى اوقات موجب از بين رفتن دندان يا عوارض ديگر مى شود، در اين صورت چه کسى ضامن مى باشد؟
جواب :
در اين صورت شخص مباشر ضامن است يعنى خود فردى که به دندان آسيب رسانده است.
سوال 1271 :
ـ پزشک اشتباهاً به جاى دندان خراب دندان سالم را کشيده است، آيا بايد ديه بدهد؟
----------
(صفحه486)
جواب :
بلى لازم است ديه آن را بدهد.
سوال 1272 :
ـ شخصى مقدارى پول به دندانساز داد، ولى دندانها به دهانش نخورد، آيا مى تواند پول خود را پس بگيرد؟
جواب :
در فرض سوال اگر دندانساز در شغل خود مهارت داشته و مطابق با قرارداد عمل کرده و مصالح لازمه را به کار برده، اجرت عمل و مصالح صرف شده را حق دارد; بلى اگر دندانساز متخصص در شغل خود نبوده و در صرف مصالح کوتاهى کرده، بايد تدارک و جبران کند.
سوال 1273 :
ـ اگر داروفروش اشتباهى داروى ديگرى به بيمار مى دهد که باعث تشديد بيمارى و يا مرگ بيمار گردد آيا ضامن است؟
جواب :
بلى، ضامن است و بايد مريض را راضى کند يا ديه او را بپردازد.
سوال 1274 :
ـ پيوند اعضا يا پوست در جراحى پلاستيک به منظور زيبايى چه حکمى دارد؟
جواب :
فى نفسه مانعى ندارد و اما اگر مستلزم فعل حرامى شود، مثل اينکه پزشک نامحرم جراحى کند جايز نيست.
سوال 1275 :
ـ در صورت و بدن بعضى افراد غددى وجود دارد که گاهى موجب بدمنظر شدن آنها نيز مى شود، ولى ضررى ندارد. آيا جايز است آنها را با عمل جراحى از بدن خارج کنند؟
جواب :
مانعى ندارد.
سوال 1276 :
ـ آيا مى شود بيضه يک فرد را به فرد ديگر پيوند زد؟ و اگر اين عمل انجام شد اسپرم مربوط به مرد دهنده است و يا گيرنده؟ و اگر گيرنده بيضه بواسطه اين بيضه فرزنددار شد اين فرزند ملحق به چه کسى است؟
جواب :
پيوند بيضه اگر مستلزم کار حرامى نباشد منع شرعى ندارد و در
----------
(صفحه487)
صورت پيوند، عرفاً بيضه شخص گيرنده محسوب مى شود و فرزند ملحق به او است، بلى اگر قبل از التيام و اتحاد با بدن گيرنده، نطفه اى از او منعقد شود، ظاهراً فرزند ملحق به دهنده بيضه است و در عين حال بايد احتياط کرد.
سوال 1277 :
ـ از آنجا که پيوند اعضاى شخص زنده به زنده موجب ضرر جزئى يا غير جزئى فرد دهنده مى شود، آيا بخاطر نجات جان ديگرى اقدام به چنين کارى مجاز است؟
جواب :
در مواقع ضرورت و حفظ جان، ضرر جزئى مانع نمى شود.
سوال 1278 :
ـ آيا نزديکان سببى و نسبى متوفى يا مقتول مى توانند اجازه دهند که عضوى از اعضاى ميت به ديگرى پيوند زده شود يا در تشريح استفاده شود؟
جواب :
خير، آنها چنين حقى را ندارند، ولى اگر وصيت کرده باشد در موارد ضرورى مى توان اين کار را انجام داد.
سوال 1279 :
ـ پزشکى براى انجام کارهاى تحقيقاتى بايد بيماران زن را معاينه کند، آيا اين کار جايز است؟
جواب :
در فرض سوال که معالجه بيماران حتى در آينده، منوط به معاينات فعلى باشد، اشکال ندارد، ولى لازم است به مقدار ضرورت اکتفا شود.
سوال 1280 :
ـ آيا لمس و نظر به اعضاى داخل بدن نامحرم (مانند کبد و روده و...) در حکم لمس و نظر ظاهر بدن است؟
جواب :
ظاهراً در عدم جواز نظر و لمس فرقى بين اعضاى ظاهر و داخل بدن نيست، ولى همانگونه که در عروة الوثقى، مسأله 45، احکام نکاح آمده، نظر به مثل دندان آن هم بعد از جداشدن از بدن جايز است.
سوال 1281 :
ـ به منظور پيشرفت علم داروسازى و اطمينان از تأثير آن در بدن نياز
----------
(صفحه488)
به آزمايش روى حيوانات و احياناً بر روى انسان است، وظيفه چيست؟ و چنانچه راه آزمايش منحصر در انسان باشد حکم چيست؟
جواب :
آزمايشات را بروى حيوان انجام دهيد و در موارد ضرورى با اطمينان از عدم ضرر در موارد نهايى کار مى توانيد از انسانها نيز استفاده کنيد ولى حتماً بايد انسانها از جريان کار آگاه باشند.
سوال 1282 :
ـ شخصى دو روز است در حال جان دادن است و زجر مى کشد و راحت نمى شود و شايد با همين حال احتضار و زجر، يکى دو روز ديگر زنده بماند، آيا جايز است به وسيله آمپول يا چيز کشنده اى تسريع در مرگ او کنيم تا راحت شود؟
جواب :
تسريع در مرگ انسان در هيچ حالى و با هيچ وسيله اى، جايز نيست و چنانچه کسى چنين عملى را انجام دهد، بطورى که گفته شود، بيمار را کشت، قاتل محسوب مى شود.
سوال 1283 :
ـ چنانچه بيان واقع براى شخص بيمار باعث تأثير نامطلوب در روحيه او مى شود آيا مى شود خلاف واقع را به او گفت؟
جواب :
نبايد دروغ گفت و مى توانيد توريه کنيد يا اصلاً موضوع را به بيمار نگوييد و در ناچارى به مقدار مصلحت و ضرورت مانعى ندارد.