جلوگيرى از باردارى و سقط جنين
سوال 1 :
- اگر زنى که به مبتلى به جنون است آبستن شود و با توجّه به معيارهائى که در دست است بتوان پيش بينى نمود که بيمارى نامبرده پيشرونده است. آيا با توجّه به إمکان انتقال بيماريهاى روانى به جنين و همچنين عدم إمکان مراقبت بيمار از فرزند خود سقط جنين جائز است؟
جواب:
- جائز نيست.
سوال 2 :
- در مورد جنونهاى پيشرونده آيا جلوگيرى از حاملگى به وسيله أعمال جرّاحى (بستن لوله‌هاى منى در مرد و لوله‌هاى تخمدان در زن، جائز است يا خير؟
جواب:
- اگر موجب قطع نسل است جائز نيست.
سوال 3 :
- در مواردى که به علّت عقب ماندگى هوشى (مانند حمق و سفاهت) يا ضعيف بودن، مادر قادر به إداره فرزند نباشد، و يا احتمال انتقال علائم عقب ماندگى هوشى در بين باشد آيا عقيم کردن يا سقط جنين جائز است؟
جواب:
- حکم دو مسأله قبل را دارد.
استفتاءات، ج3، ص: 282
سوال 4 :
- در مواردى که جنون ادوارى است سقط جنين در صورت حاملگى در يکى از دورانهاى جنون چه صورت دارد؟ و در همين مورد بستن لوله‌هاى تخمدان در زن، و در صورت ابتلاء مرد بستن لوله‌هاى منى در مرد (به منظور جلوگيرى از انتقال بيمارى) چه صورت دارد؟ لازم به تذکّر است که (با بستن لوله‌هاى تخمدان در زن و لوله‌هاى منى در مرد) تمام أعمال زناشوئى کما کان ادامه خواهد داشت، و از لحاظ زناشوئى إشکالى به وجود نمى‌آيد.
جواب:
- در حکم مسائل قبل است.
سوال 5 :
- زنان براى جلوگيرى از باردارى ناخواسته و سقط جنين‌هائى که خطر مرگ دارد با رضايت شوهر از موادّ و وسايلى مانند قرص، "آى. يو. دى" (افزار داخل رحمى) کلاهک و ديافراگم، کرم و ژله و آمپول (که عمل همگى آنها در نهايت ممانعت از ملاقات و إنعقاد نطفه مى‌باشد) استفاده مى‌کنند، و مردان با رضايت همسران از کاندوم (پوشش پلاستيکى) و روش عزل بهره مى‌گيرند، مستدعى است حکم شرعى موارد مذکور را مرقوم فرمائيد؟
جواب:
- امور مذکوره در صورتى که مستلزم ضرر يا فساد عضو نشود با رضايت شوهر مانع ندارد.
سوال 6 :
- راههاى شرعى جلوگيرى از حاملگى را بيان فرمائيد؟
جواب:
- جلوگيرى از حمل در صورتى که موجب عقيم شدن يا نقص و فساد عضو نشود إشکال ندارد.
استفتاءات، ج3، ص: 283
سوال 7 :
- جلوگيرى از بچّه‌دار شدن چه صورتى دارد؟ آيا جائز مى‌دانيد يا نه؟
جواب:
- جلوگيرى زن بدون رضايت شوهر جائز نيست، ولى اگر مرد جلوگيرى نمايد مانع ندارد، اگرچه بدون رضايت زن "عزل"* مکروه است.
سوال 8 :
- استفاده از قرصهاى جلوگيرى از باردارى بعد از نزديکى چه صورتى دارد؟ آيا در حکم سقط جنين است يا نه؟ چون بعد از اينکه نزديکى شد، زن اين قرص را مى‌خورد تا از إنعقاد نطفه جلوگيرى شود (و به تعبير ديگر نطفه را مى‌کشد) آيا اين کار از نظر إسلام صحيح و حلال است يا نه؟
جواب:
- اگر يقين به حمل نداشته باشد مانع ندارد.
سوال 9 :
- بستن لوله‌هاى رحم براى جلوگيرى از حامله شدن چه صورتى دارد؟
جواب:
- اگر موجب نازائى دائمى نشود و ضرر به مزاج نرساند و همراه يا مستلزم محرّم خارجى نشود إشکال ندارد.
سوال 10 :
- همسرم قريب چهار سال است به بيمارى رحمى و زنانگى مبتلى شده، معالجاتى انجام گرفته ولى بهبودى کامل حاصل نشده است، و به علّت ضعف جسمى ناشى از بيمارى و به حسب إظهار نظر پزشکان ذيصلاح تحمّل باردارى نخواهد داشت، و در صورت باردارى جان وى و جنين در مخاطره
استفتاءات، ج3، ص: 284
است. براى جلوگيرى از اين أمر قرار است با رضايت هر دوى ما به وسيله جرّاح متخصّص که مرد است نسبت به گره زدن لوله رحم مشار إليها يک عمل جرّاحى کوچک إقدام شود، آيا اين عمل چه از نظر پزشک مرد و چه از نظر قطع نسل مشار إليها إشکال دارد يا خير؟
جواب:
- اگر با نظر طبيب مورد وثوق براى حفظ جان مادر اين عمل ضرورت دارد جائز است.
سوال 11 :
- گذاشتن دستگاه جلوگيرى از باردارى جائز است يا خير؟
جواب:
- اگر دستگاه به وسيله کسى که جائز نيست لمس يا نظر به عورت او کند گذاشته مى‌شود و مستلزم لمس و نظر است حرام است، و در غير اين صورت مانع ندارد، مگر اينکه موجب عقيم شدن يا نقص عضو شود.
سوال 12 :
- آيا بعد از إنعقاد نطفه از بين بردن آن جائز است يا خير؟
جواب:
- بعد از إنعقاد نطفه جائز نيست.
سوال 13 :
- در صورتى که متخصصين و شوراى پزشکى تشخيص دهند که آبستن بودن و وضع حمل براى زن خطر جانى دارد کورتاژ چه صورتى دارد؟
جواب:
- اگر خطر جان زن در بين باشد با اجتناب از محرّمات خارجى إشکال ندارد، مگر آنکه طفل زنده باشد که إجازه نمى‌دهم.
استفتاءات، ج3، ص: 285
سوال 14 :
- اينجانب بر أثر مشکلات زندگى با رضايت عيالم تصميم گرفتم لوله رحم عيالم را ببندم، خواستم از شما کسب تکليف نمايم که صلاح است يا خير؟
جواب:
- اگر موجب عقيم شدن او است جائز نيست، و جلوگيرى به طورى که عقيم نشود و موجب نقص و فساد عضو نباشد مانع ندارد.
سوال 15 :
- استفاده از وسيله پيشگيرى موقّت به نام آى. يو. دى.. (که هنوز چگونگى تأثير آن در زمينه جلوگيرى از حاملگى به طور قطع و يقين مشخّص نشده، ولى به عقيده غالب کارشناسان با توجّه به آخرين مطالعات نقش آن جلوگيرى از جايگزينى نطفه در رحم پس از تشکيل آن مى‌باشد) چه صورت دارد؟
جواب:
- اگر محرز نيست که موجب سقط جنين است و موجب عقيم شدن و فساد عضو نيست مانع ندارد، و چنانچه موجب سقط است جائز نيست، و در هر صورت بايد مراعات أحکام لمس و نظر هم بشود.
سوال 16 :
- آيا قطع دائم [براى نطفه] و از بين بردن إمکان آبستنى براى هميشه در افراد سالم مجاز است؟
جواب:
- جائز نيست.
ستفتاءات ج3 294 س: 3 ..... ص : 294
استفتاءات، ج3، ص: 286
سوال 17 :
- بستن لوله‌هاى رحم منجر به قطع دائم حاملگى مى‌شود، و إمکان آبستنى مجدّد مستلزم عمل جرّاحى ميکروسکوپيک و دقيقى است که در مراکز مجهّز إمکان پذير است (و شانس حاملگى مجدّد در بهترين مراکز دنيا در حدود پنجاه درصد مى‌باشد) با در نظر گرفتن شرائط فوق آيا بستن لوله‌هاى رحم در بانوان سالم، مجاز است.
جواب:
- در فرض مرقوم جائز نيست.
سوال 18 :
- آيا دلائلى مانند مشکلات اقتصادى، اجتماعى، تعدّد أولاد و کهنسالى مجوّزى براى قطع دائم حاملگى و يا سقط جنين مى‌باشد؟
جواب:
- آنچه ذکر شده مجوّز نيست.
سوال 19 :
- در مورد مادران بيمارى که ادامه حاملگى آنها با حياتشان مغايرت پيدا مى‌کند و سنّ جنين از چهار ماه بيشتر است، ليکن جنين از نظر سنّى در وضعيتى است که إمکان ادامه حيات وى خارج از رحم مادر وجود ندارد و بعد از مرگ مادر او هم فوت خواهد نمود، آيا مى‌توان به منظور نجات حدّ أقلّ يک نفر؛ (يعنى مادر) به حاملگى خاتمه داد؟
جواب:
- بايد تا آخرين ساعات إمکان حفظ حيات مادر منتظر بمانند، چنانچه در آن هنگام جنين در وضعى باشد که إمکان ادامه حياتش نيست سقط او جهت حفظ حيات مادر مانعى ندارد.
استفتاءات، ج3، ص: 287
سوال 20 :
- در مواردى که إمکان وجود نقائص مادر زادى جسمى و عقلى و روانى، به طور سرشتى يا اکتسابى در جنين هست (مثل انواع بيماريهاى ارثى يا ناشى از تأثير موادّ و داروها و اشعه ايکس و غيره ...) آيا مى‌توان به سقط جنين مبادرت نمود؟ و آيا از اين نظر تفاوتى بين جنين زير و يا بالاى چهار ماه وجود دارد؟ و آيا در صورتى که وجود نقص مزبور إثبات شود سقط جنين جائز است؟
جواب:
- سقط جائز نيست و فرق نمى‌کند.
سوال 21 :
- آيا قطع دائم حاملگى در مورد بيمارانى که حاملگى براى آنان خطر جانى دارد، و إمکان بهبود وضع جسمى و روانى آنان از نظر مساعد شدن براى حاملگى در آينده هم وجود ندارد (به عبارت ديگر ضرورتهاى پزشکى ايجاب مى‌کند که هيچگاه و يا حتّى الإمکان حامله نشوند) جائز است يا نه؟
جواب:
- اگر راهى به غير آن براى جلوگيرى از حاملگى باشد قطع دائم جائز نيست، و در غير اين صورت با وجود ضرورت که خوف خطر جانى است مانع ندارد.
سوال 22 :
- آيا قطع دائم حاملگى در بانوانى که زمينه مساعد براى به دنيا آوردن فرزندان ناقص الخلقه و يا با بيماريهاى ارثى- جسمى و روانى- دارند (بويژه در مواردى که نمونه‌هاى ثابت شده قبلى در زايمانهاى پيشين داشته‌اند) مجاز است؟
جواب:
- جائز نيست.
استفتاءات، ج3، ص: 288
سوال 23 :
- با خصوصيّاتى که در مورد بستن لوله‌هاى رحم مطرح شد (سوال 5) "1" آيا اين عمل در مورد بيمارانى که به دلائل طبّى لازم است حتّى الإمکان براى هميشه حامله نشوند جائز است؟ آيا در مورد مادرانى که خصوصيّات آنان در (سوال 9) "2" توضيح داده شد جائز است؟
جواب:
- در صورت خوف خطر جانى جواب همان است که در ذيل سوال 8 "3" ذکر شد، و در غير مورد خطر جانى و همچنين در مورد مادرانى که خصوصيّات آنان در سوال 9 ذکر شده جائز نيست.
سوال 24 :
- آيا سقط درمانى (در مورد بيماران پيشرفته‌اى که ادامه حاملگى آنان برايشان خطر جانى دارد) با سنّ جنينى زير چهار ماه مجاز است؟
جواب:
- اگر خوف خطر جانى هست با تشخيص دکتر مورد وثوق قبل از ولوج روح مانع ندارد.
سوال 25 :
- پيشگيرى، قطع حاملگى و سقط درمانى (که در برخى مواقع بنا به ضرورت پزشکى انجام مى‌شود) گاهى از جهت تطبيق با مسائل شرع مقدّس مشکلاتى را به وجود مى‌آورد، لذا خواهشمنديم به پرسشهاى ذيل پاسخ
استفتاءات، ج3، ص: 289
مرحمت فرمائيد تا اين پاسخها به عنوان دستور العمل براى امور پزشکى و کلّيّه سازمانهاى وابسته قرار گيرد:
سوال 1 :
- آيا افزون بر تخصّص پزشکى پايبند بودن به مسائل شرع مقدّس نيز ضرورت دارد يا نه؟
جواب:
- پزشک علاوه بر تخصّص، بايد مورد وثوق باشد که کارش را روى موازين انجام دهد.
سوال 2 :
- آيا پيشگيرى موقّت از حاملگى در مورد افراد سالم با استفاده از وسائل و موادّى که مانع از إنعقاد نطفه مى‌شوند مجاز است؟
جواب:
- مانع ندارد، به شرط آنکه موجب عقيم شدن و فساد عضو نشود.
سوال 26 :
- جلوگيرى موقّت از بچه‌دار شدن آيا از نظر إسلام حرام است؟
جواب:
- جلوگيرى موقّت اگر موجب عقيم شدن دائمى نشود و ضرر به مزاج و نقص عضو به هم نرساند إشکال ندارد.
سوال 27 :
- جلوگيرى از توليد نسل به هر ترتيب جائز است يا نه؟
جواب:
- جلوگيرى کلّى و دائمى از توليد نسل جائز نيست، ولى اگر موجب عقيم شدن و نقص عضو نباشد مانع ندارد موقّتا.
استفتاءات، ج3، ص: 290
سوال 28 :
- دستگاهى که خواهران براى جلوگيرى از حاملگى استفاده مى‌کنند چون در رحم گذاشته و مانع إنعقاد نطفه مى‌شود آيا از نظر إسلام إشکالى دارد؟ و آيا کفّاره دارد يا نه؟
جواب:
- جلوگيرى اگر موجب عقيم شدن يا نقص عضو يا يکى از محرّمات شرعيّه نشود مانع ندارد، و بايد با رضايت شوهر باشد.
سوال 29 :
- اگر بچّه‌دار شدن براى زن خطر جانى داشته باشد، آيا مرد مى‌تواند بالاجبار از زن خود بچّه مطالبه کند؟
جواب:
- زن نمى‌تواند شوهر خود را از بچّه‌دار شدن منع کند، مگر در صورتى که با تشخيص دکتر مورد وثوق، براى او خطر جانى داشته باشد.
سوال 30 :
- آيا براى زن جائز است عملى انجام دهد که حامله نشود، مثلا عمل جرّاحى کند و يا دوائى بخورد؟ و بر فرض جواز، فرقى بين دائم و موقّت هست يا خير؟
جواب:
- چنانچه موجب نقص عضو يا عقيم شدن نباشد مانع ندارد.
سوال 31 :
- اينجانب متخصّص بيماريهاى زنان مى‌باشم، ما قادر هستيم سالم يا ناقص بودن جنين را در داخل شکم تشخيص بدهيم، در صورت تشخيص ناسالم بودن آن اگر ما جنين را سقط کنيم و إجازه دهيم که مادر مجدّدا حامله شود و اين أمر چندين بار انجام شود إمکان آوردن نوزاد سالم خيلى زيادتر
استفتاءات، ج3، ص: 291
مى‌شود (بدين معنى که مثلا پس از سه يا چهار بار نوزاد ناقص إمکان نوزاد سالم در بين آنها هست) لطفا تکليف شرعى را در اين مورد بيان فرمائيد.
جواب:
- سقط جنين در مفروض سوال هم جائز نيست.
سوال 32 :
- زنى حامله شده و تقريبا يک ماه و نيم از حاملگى او مى‌گذرد، دکترها مى‌گويند اين حمل براى مادر خطر جانى دارد و موجب فلج شدن مادر است، آيا جائز است بچّه را سقط کند يا نه؟
جواب:
- اگر ضرر و خطر جانى براى مادر دارد قبل از دميده شدن روح در جنين، إسقاط جائز است.
سوال 33 :
- طبق تشخيص متخصّص اگر حاملگى ادامه پيدا کند خطر فساد عضو براى مادر وجود دارد، آيا إسقاط جنين در اين صورت جائز است؟
جواب:
- در فرض مذکور با تجويز دکتر مورد وثوق قبل از ولوج روح سقط مانع ندارد.
سوال 34 :
- زن حامله‌اى حدود سى سال قبل کارى کرده که بچّه‌اش سقط شده است، مسلما ديه‌اى به آن تعلّق مى‌گيرد، با توجّه به اينکه پدر بچّه فوت شده سوال اين است که ديه را به چه کس بايد بپردازد؟ و آيا مطابق نرخ سى سال
استفتاءات، ج3، ص: 292
قبل بايد پرداخت شود يا حالا؟ ضمنا کسى که چنين کارى را مرتکب شده به اين مسأله جاهل بوده يعنى اين کار را گناه نمى‌دانسته، آيا جهل به مسأله موجب تخفيف ديه و گناه مى‌شود يا نه؟
جواب:
- اگر مباشر سقط بوده بايد ديه را يا عينا يا به قيمت فعلى به ورثه پدر بچّه سقط شده بپردازد.
استفتاءات، ج3، ص: 293