موصى به
سوال 15 :
- شخصى در وصيّتنامه‌اش تعيين نموده که مبلغى از ثلث مالش صرف تعميرات مدرسه مرحوم آيت اللّه بروجردى در کربلا بشود، چون فعلا دسترسى نيست که اين وصيّت عمل بشود، آيا اجازه مى‌فرماييد اين مبلغ صرف کتابخانه‌هاى حوزه علميه اصفهان بشود يا خير؟
جواب:
- تا از امکان صرف مال در مورد وصيّت مأيوس نشدند بايد صبر نمايند.
سوال 16 :
- شخصى يک ماه قبل از فوتش مبلغ صد هزار تومان نزد فردى مى‌گذارد و وصيّت مى‌کند که از اين پول ده سال نماز و روزه- احتياطا- بخريد و بقيّه را خرج مسجد کنيد، در همان لحظه از شخصى مى‌پرسد: نماز و روزه ده سال چقدر مى‌شود؟ مى‌گويند چهل هزار تومان؛ شخص موصى مى‌گويد پس بقيّه (شصت هزار تومان) را براى مسجد خرج کنيد. حالا پس از پنج سال متوجّه مى‌شوند که ده سال نماز و روزه استيجارى شصت يا هفتاد هزار تومان شده است؛ در اين صورت آيا بايد ده سال نماز بخوانيم و مبلغ کسرى را از مسجد
استفتاءات، ج2، ص: 411
پس بگيريم؟ (در حالى که پنجاه هزار تومان را به مسجد داده‌ايم) يا اين که بايد کمتر از مقدار فوق نماز بخوانيم (به اندازه چهل هزار تومان) و ده هزار تومان باقيمانده را به مسجد بدهيم؟
جواب:
- بايد بر طبق وصيّت ده سال نماز اجير بگيرند بقيّه را صرف مسجد نمايند.
سوال 17 :
- نظر بر اينکه برادر اينجانب شهيد شده و در وصيّت‌نامه خويش فرموده که مبلغى به حساب مبارزه با اسرائيل صهيونيسم واريز گردد لذا خواهشمند است بفرماييد که در صورت نبود چنان حسابى، مبلغ مورد نظر به کدام حساب واريز گردد تا وصيّت شهيد جامه عمل بپوشد و نيز تکليف چيست؟
جواب:
- اگر شماره خاصّى در اين جهت نيست، مى‌توانند در مطلق خيرات از جمله جبهه‌هاى جنگ ايران صرف کنند.
سوال 18 :
- [1] شهيدى وصيّت کرده که دو ماه و پنج روز برايش روزه بگيرند و گفته است که: "روزه‌ها را مادرم برايم بگيرد" ولى مادر شهيد مريض است و حتّى نمى‌تواند روزه خودش را بگيرد.
[2]- يک ماه هم نماز وصيّت کرده، آيا مادرش مى‌تواند نمازها را بخواند؟
[3]- ضمنا شهيد پنج هزار تومان از مادرش مى‌خواسته و سفارش کرده که اين مبلغ را به حساب دولت واريز کنند ولى ما نمى‌دانيم که آن پول را
استفتاءات، ج2، ص: 412
به چه ارگانى بدهيم: خواهش مى‌کنم راهنمايى فرماييد. در ضمن چون دست ما خالى است آيا مى‌شود هر موقعى که پول داشتيم به هر جايى که شما مى‌فرماييد پرداخت کنيم؟
جواب:
- [1] بر مادر که نمى‌تواند روزه بگيرد، عمل به وصيّت واجب نيست و اصولا اگر شهيد بابت قضاى روزه پولى از مال خود تعيين نکرده چنين وصيّتى وجوب عمل ندارد
[2] و مادر مى‌تواند نماز قضاى فرزندش را بجا آورد.
[3] و پول مورد وصيّت را هر وقت توانستيد مى‌توانيد به حساب جارى نخست وزيرى مربوط به بازسازى مناطق جنگى واريز نماييد.
سوال 19 :
- شخصى وصيّت نموده که ثلث اموال او را به مصارف معيّنى از قبيل صوم و صلوة و خمس و زکات و ردّ مظالم صرف نمايند، و در وصيّت‌نامه مشخّص نموده است که چند سال نماز و روزه و چه مبلغى به عنوان خمس و زکات و ردّ مظالم بپردازند. و همچنين از همان ثلث يک قطعه باغ را به عنوان قرآن خواندن بر سر قبرش مشخّص نموده است. و بعد از انجام همه اعمال و امورات مذکوره اکنون مقدارى از ثلث باقيمانده و اضافه مى‌باشد، آيا اين مقدار
استفتاءات، ج2، ص: 413
اضافى به ورّاث برمى‌گردد و يا اينکه بايد صرف در امور خيريّه بشود؟
جواب:
- در فرض مرقوم مبلغ اضافى را صرف خيرات براى ميّت نمايند.
سوال 20 :
- چه مى‌فرماييد در مورد مؤسّسه خيريّه‌اى که درآمدش از محلّ مال الوصيّه‌ها و صدقات مردم تأمين مى‌شود، و در وصيّت‌نامه‌ها محلّى براى حقّ بيمه کارکنان مؤسّسه در نظر گرفته نشده ولى سازمان بيمه نسبت به اجرتى که به کارکنان مؤسّسه داده مى‌شود، مطالبه حقّ بيمه مى‌نمايد، آيا مى‌توان بيمه مزبور را از درآمدهاى فوق الذّکر پرداخت؟
جواب:
- وصايا بايد در مورد خودش که جهت وصيّت است، صرف شود و صرف در غير آن جايز نيست.
سوال 21 :
- پدر اينجانب در وصيّت‌نامه‌اى که نوشته، ابتدا اينجانب را قيّم و ناظر تعيين کرده، سپس در وصيّت‌نامه مى‌نويسد: "... و بعد- ثلث ما ترک خود را به خود اختصاص مى‌دهم که از آن 5 سال قضاى روزه و 10 سال قضاى نماز و 200 نماز آيات و مبلغ 500 تومان ردّ مظالم و يک دوره قرآن 120 حزب براى قرائت در تعزيه‌ها و نيز مدّت 4 روز تعزيه حضرت سيد الشهداء در محرّم بر پا دارند". امّا سوال اين است که آيا وقتى موارد فوق انجام گرفت بقيّه ثلث را مى‌توان به وارث برگرداند؟- البته به نيّت اينکه بخششى باشد از جانب مرحوم پدرم به فرزندان- و [سوال] ديگر اينکه چهار روز تعزيه حضرت سيد الشهداء عليه السلام فقط يک بار بايد صورت گيرد يا هر سال بايد تکرار شود؟
استفتاءات، ج2، ص: 414
جواب:
- در بر پا کردن مجلس روضه- خوانى تابع کيفيّت وصيّت است و چنانچه در وصيّت تکرار قيد نشده باشد يک بار کفايت مى‌کند و مازاد ثلث با اجازه ورثه صرف خيرات شود.
سوال 22 :
- زوجينى که فاقد اولاد مى‌باشند، طىّ نامه‌اى به اينجانب نوشته‌اند که منزل کوچکشان که حدود 150 متر مربع مى‌باشد با مبلغ حدود دويست هزار تومان، مسجدى بعد از فوتشان ساخته شود، اينجانب به علّت تعدّد مساجد نمايندگانى به منزل ايشان فرستادم و گفتم از وصيّت براى مسجد صرف نظر کنند و به چيز ديگرى- که بهتر مورد استفاده عموم باشد- وصيّت نمايند؛ آنها گفتند: هر چه من صلاح بدانم بسازم، اکنون مرد فوت کرده و زن زنده است، آيا با اجازه زن که نصف منزل متعلّق به اوست، مى‌شود اين منزل گلى را که در حال خراب شدن است به صورت تکيه‌اى که مورد نياز اين محل است، ساخت؟
جواب:
- اگر اختيار تعيين آن به نظر و صلاحديد شما موکول شده و ورثه راضى هستند به هر نحو صلاح بدانيد مى‌توانيد عمل کنيد.
سوال 23 :
- شخصى فوت نموده و داراى زن و دو دختر در منزل مى‌باشد، وصيّت نموده که ثلث مالش را به امور خيريّه اختصاص دهند؛ اگر به وصيّت ايشان عمل شود بايد منزل مسکونى به فروش برسد که در اين صورت مجبورند با اجاره نشينى زندگى کنند که اين کار برايشان خيلى مشکل است، آيا مى‌توانند مبلغ
استفتاءات، ج2، ص: 415
ثلث را به طور اقساط بپردازند؟
جواب:
- اگر ميّت مال ديگرى دارد مى‌توانند ثلث را از آن مال بدهند و اگر غير از خانه مال ديگرى ندارد و اگر بخواهند ثلث را از خانه بدهند ورثه در "حرج" واقع مى‌شوند، مى‌توانند در خانه تصرّف کنند و ثلث قيمت را به اقساط بدهند.
سوال 24 :
- شخصى در مرض موت مقدارى مال تعيين نمود براى نيابت حجّ، و وصيّت نمود برادرش که در نجف است براى او حجّ بجا آورد و اگر از آنجا نشد وصىّ او از بلد به حجّ برود؛ سپس برادر ميّت از نجف از جانب او حجّ نمود و از اين مال معيّن، مقدارى باقى ماند، آيا اين بقيّه از نايب است يا اين که رجوع به ميّت و ورثه او مى‌کند؟
جواب:
- بايد تمام مقدار پول تعيين شده به او داده شود.
سوال 25 :
- شخصى مى‌گويد بعد از مردنم ارث دخترم را مطابق پسرم بدهيد آيا اين وصيت به نحوى که از ثلث برداشته شود صحيح است يا نه؟
جواب:
- باطل است.
سوال 26 :
- چنانچه شخصى مقلد يکى از مراجع محترم بوده و وصيت کرده مبلغ سهمين و زکات را از اموالش اخراج کنند و به اهلش بدهند حال با
استفتاءات، ج2، ص: 416
توجه به اينکه وارث مقلد جناب عالى است بايد چگونه عمل کند و مبلغ مزبور را به چه کسى رد کند؟
جواب:
- وصى بايد موافق نظر مرجع تقليد خودش عمل کند.
سوال 27 :
- شخصى وصيت کرده که مبلغ معينى مثلا سه هزار تومان را بابت خمس و زکات بپردازند ولى مقدار خمس و زکات را که چه اندازه است تعيين نکرده، البته به طور معلوم مقدار زکات کمتر بوده لطفا کيفيت هر يک از مقدار خمس و زکات را تعيين فرماييد؟
جواب:
- مقدار متيقن از هر يک را بايد بپردازند و در بقيه مخيرند بين صرف در هر يک و تقسيم به طور مساوى يا اختلاف.
سوال 28 :
- شخصى وصيت کرده که بعد از وفاتش از ما ترک او مبلغ يکهزار تومان براى خودش خرج نمايند و مبلغ چهارصد تومان به دو دخترش بدهند، به هر يک دويست تومان. و بقيه هر چه باشد زوجه‌اش با پسرش بالمناصفه تقسيم نمايند. ولى دخترها اين وصيت را قبول نکرده‌اند. لطفا حکم اين مسأله را بيان فرماييد؟
جواب:
- مبلغى که وصيت کرده خرج خودش بشود از ثلث ترکه خارج مى‌شود و بقيه بين همه ورثه على ما فرض اللّه تقسيم مى‌شود و وصيت در اين جهت اثر ندارد.
استفتاءات، ج2، ص: 417
سوال 29 :
- اوصى رجل قبل وفاته بسنين لوصيه أن يخمس جميع ما ترک و بعد وفاته قال احد السادة بأن ليس على المرحوم خمس لانه کان يعطى کل شهر ألف دينار و وصولاته موجوده و بعد اتمام خمسه اعطى الف دينار هدية فما هو تکليف الوصى؟ و ان تعيّن الاعطاء فهل يعطى لمقلد الموصي ام لمقلد الوصي؟ و هل يعطي من اصل الترکه ام من الثلث؟
جواب:
- لابد للوصي من العمل بالوصية الا اذا علم بعدم اشتغال ذمّة الموصي بالخمس و في فرض عدم العلم يخرج من اصل الترکه و يعطي للمجتهد الذي يجب تقليده او وکيله.
سوال 30 :
- کسى وصيت به ثلث مال خود کرده ولى نمى‌دانيم براى چه مصرفى وصيت کرده آيا مى‌شود اين ثلث را هم صرف کتابخانه‌هاى حوزه علميه اصفهان کرد يا نه؟ همچنين سهم امام را؟
جواب:
- صرف سهم امام بدون اجازه مرجع تقليد جايز نيست، و ثلث مرقوم که به آن وصيت شده و مصرفش معلوم نيست را مى‌توانند در مطلق خيرات از جمله کتابخانه صرف کنند.
سوال 31 :
- فردى بيست و سه سال قبل وصيت کرده و فرزند خود را وصى و عيال خود را ناظر قرار داده بود و از ما ترک خود بعد از پرداخت تمام بدهکاريها مبلغ هفتصد تومان ثلث خود قرار داده که از اين مبلغ يک ماه و نيم روزه و سه سال نماز استيجارى گرفته شود ولى تا به حال به وصيتش عمل نشده و مالش هم تقسيم نشده حال اگر وراثها بخواهند طبق وصيتش
استفتاءات، ج2، ص: 418
عمل بکنند هفتصد تومان در برابر يک ماه و نيم روزه و سه سال نماز خيلى ناچيز است آيا بايد براى تمام نماز و روزه اجير بگيرند يا فقط به اندازه هفتصد تومان عمل نمايند؟
جواب:
- اگر به ثلث وصيت کرده هر مقدار از نماز و روزه مورد وصيت که ثلث فعلى به آن وافى است بايد داده شود.
سوال 32 :
- پدر اينجانب در سالهاى قبل فوت نموده و ما ترک او قطعه باغى است به مساحت حدود هزار و پانصد متر و سه دختر و يک پسر دارد، وصيت به ثلث نموده و گفته است که اگر يگانه پسرش پس از مدت سه الى چهار سال پس از فوت پدر توانست يک سوم باغ مزبور را بخرد به او بفروشند و پول ثلث را گرفته مصرف نمايند و اگر نتوانست بخرد به ديگرى بفروشند و مصرف بنمايند. و نوشته که مصرف ثلث بايد زير نظر مجتهد جامع الشرايط انجام گيرد و 90% آن ردّ مظالم است خواهرم که يک نفر از وراث است شوهرش و خودش قدرت مالى ندارند تا پول سهم خودشان از ثلث را نقدا يا به تدريج بدهند، خانه مسکونى هم ندارند داراى سه نفر عائله تحت تکفل مى‌باشند عمل کرد شوهرش فقط تأمين مايحتاج روزمره است، سه فرزند ديگر هم دارند که مستقل هستند و تحت تکفل اينها نمى‌باشند ولى قدرت مالى ندارند خانه جهت پدر و مادر و افراد تحت تکفل آنها تهيّه کنند فقط يک نفر از فرزندان خانه دارد که فعلا پدر و مادر و افراد تحت تکفل در خانه او سکونت دارند ولى خودش در شهر ديگرى کار مى‌کند و کرايه نشين است و مى‌خواهد به منزل خودش منتقل شود آيا من مى‌توانم از ثلث پدر به
استفتاءات ج2 419 س 32 ..... ص : 418
فکرش نرسيد که شهود بگيرد و وصيّت‌نامه همانطور مانده است؛ آيا به اين وصيّت نامه مى‌شود عمل کرد؟
جواب:
- اگر محرز است شرعا که وصيت کرده، نافذ است و بايد به آن عمل شود، هر چند شاهد نگرفته باشد.
سوال 33 :
- فردى شهيد شده و در وصيتنامه‌اش اعتراف کرده است که هر آنچه از منقول و غير منقول متعلق به من مى‌باشد در موقع تقسيم دو نصف کنيد نصف آن متعلق به همسرم مى‌باشد و از نصف بقيه ديونم را پرداخت نماييد پس از شهادت او پدر و همسر شهيد هم وصيتنامه را امضا کرده‌اند ولى در موقع تقسيم ما ترک پدر شهيد منکر مالکيت همسر شهيد نسبت به نصف اموال مى‌باشد لطفا بفرماييد آيا اين انکار مسموع است يا خير و اموال موجود با توجه به وصيتنامه به چه نحوى بايد تقسيم گردد؟
جواب:
- در فرض مرقوم بر نصف مزبور حکم وصيت مترتب است که پس از اخراج ديون با بقيه وصايا در ثلث ترکه نافذ است مگر آنکه به طريق شرعى اثبات شود که متوفى اعتراف به ملکيت مقّرلها نموده است.
سوال 34 :
- پدر اينجانب در سال 1351 فوت نموده و اموال او طبق دستور اسلام رسيدگى شده و يک قطعه زمين ثلث مرحوم شده به مبلغ شش هزار تومان که در سال 1351 قيمت شده و با رضايت کليه وارثين تحويل وصى
استفتاءات، ج2، ص: 420
وى گرديده است ولى من که وصى هستم تا کنون بيش از مبلغ بيست هزار تومان بابت ششهزار تومان ثلث مرحوم خرج نموده‌ام و مدرک هم در دست دارم آيا باز هم بابت ثلث اين مرحوم بدهکار هستم؟
جواب:
- اگر در وقت تحويل زمين با نظر وصى و ساير ورثه معامله‌اى به قيمت معين واقع شده همان قيمت تعيين شده را بايد بدهيد و در غير اين صورت زمين به قيمت فعلى آن ثلث محسوب است.
سوال 35 :
- پدر اينجانب مدّت يک سال پيش فوت نموده است و ثلث اموال او شصت هزار تومان مى‌باشد بيست هزار تومان خرج نماز و روزه او گرديده و چهل هزار تومان باقى مانده است و داراى دو فرزند نوزده ساله و ده ساله مى‌باشد آيا مبلغ مانده را مى‌توانم خرج مدرسه فرزند نمايم و يا مادرم سيّد است آن را خمس حساب کنم و به مادرم بدهم و يا در راه خير؛ مانند پل سازى و جاده سازى خرج نمايم؟ در کدام راه از نظر شرعى اجازه دارم؟
جواب:
- اگر ميت وصيت کرده ثلث ترکه بايد در مصارفى که تعيين کرده مصرف شود و چنانچه مصرف به خصوصى تعيين نکرده باشد صرف در مطلق خيرات مانع ندارد.
سوال 36 :
- شخصى وصيّت کرده و به مقدار ثلث يا کمتر از ثلث ما ترک خود را مال الوصيّه قرار داده، وصى را نيز مکلّف و ملزم نموده که بعد از فوتش براى
استفتاءات، ج2، ص: 421
او کارهايى انجام دهد و مال الوصيّه را در موارد ذکر شده در وصيّت نامه صرف نمايد؛ اکنون اداره دارايى نسبت به مال الوصيّه، از وصى مطالبه ماليات مى‌نمايد، اگر وصى ماليات مزبور را پرداخت کند نخواهد توانست به تمام وصاياى موصى عمل کند و نتيجتا به مقدارى از وصاياى موصى عمل نخواهد شد. ضمنا مقدارى از مال الوصيه را براى دو نفر فرزندان پسر که قبل از خودش فوت نموده قرار داده است و آن دو نفر (نوه‌هاى شخص متوفى) شديدا احتياج به آن مال دارند که ضروريات زندگى‌شان را تأمين نمايند، استدعا دارد وظيفه شرعى وصى را در اين مسأله بيان فرماييد!
جواب:
- وصى در مورد وصيّت موصى بيش از مقدار ممکن وظيفه‌اى ندارد.
سوال 37 :
- شخصى در تمام عمرش خادم حسينيّه بوده وصيّت کرده در شبستان مجاور حسينيّه او را دفن کنند و عدّه کثيرى مخالفت مى‌کنند، آيا در اين صورت بايد طبق وصيّت عمل شود يا نه؟
جواب:
- اگر شبستان، قبرستان نيست يا متولّى خاص دارد و اجازه نمى‌دهد وصيّت او نافذ نيست و اگر شبستان از حسينيّه است، دفن در آن جايز نيست.
سوال 38 :
- ما پنج برادر و چهار خواهر هستيم و پدرمان در موقع فوت وصيّتى نکرد ولى بعد از فوت او وصيّت نامه را پيدا کرديم که به چندين سال قبل
استفتاءات، ج2، ص: 422
مربوط است (بيش از ده سال پيش) و وقتى اين وصيت نامه را مى‌نوشته، يک برادر و دو خواهر بودند و اموالش را بين اين سه نفر تقسيم کرد.
تعجّب اينجاست که آن مرحوم اموال يکى از خواهرانمان را که يک قطعه زمين بوده، فروخته است؛ لطفا بفرماييد تکليف چيست؟
جواب:
- وصيّت مزبور اگر به تقسيم ترکه برگردد اعتبارى ندارد و بايد طبق موازين شرعى بين ورثه تقسيم شود. و اگر نسبت به مقدارى يا تمام مال وصيّت نموده که به کسى داده شود، به مقدار ثلث نافذ است و ما بقى بين ورثه تقسيم مى‌شود.
سوال 39 :
- زن پدرى داشتم که بدون اولاد بوده و در زمان حيات خودش چهار تخته فرش که زير پايش بوده، وصيت کرده که به مسجدى داده شود، البتّه اين فرشها يک پنجاهم ثروتش بشمار نمى‌آمده است که من طبق گفته خودش بعد از فوت او، آنها را به مسجد تحويل داده‌ام و الآن دو سه سال است که تحويل مسجد است در حالى که خواهرزاده‌اش اظهار مى‌دارد که "بايد آن قالى‌ها به ما داده شود!" حال حقيقت امر از نظر شرعى چيست؟
جواب:
- در فرض مرقوم وصيّت نافذ است و بايد به آن عمل شود.
استفتاءات، ج2، ص: 423
سوال 40 :
- اينجانب داراى چند فرزند مى‌باشم که جز يکى- پسر هفت ساله- همگى بزرگ بوده و صاحب زندگى و همسر مى‌باشند و چون خودم مريض احوال هستم و سنّى از من گذشته است وصيّت نموده‌ام که منزل مسکونى‌ام را بعد از خودم به پسر هفت ساله‌ام واگذار نمايند، امّا اولادهاى بزرگتر مانع از اين کار مى‌شوند و مى‌گويند که بيشتر از ثلث مالم را حق ندارم که به پسر کوچکم واگذار نمايم؛ لطفا بفرماييد که آيا شرعا من مى‌توانم اين منزل را به پسر کوچکم واگذار نمايم؟
جواب:
- وصيّت در ثلث نافذ است ولى اگر در زمان حيات خود تمام آنچه را مى‌خواهى به کسى ببخشى نافذ [است]، و مانع ندارد.
سوال 41 :
- شخصى فوت کرده و در وصيّت نامه‌اش- که حدود دو سال قبل از فوتش تنظيم نموده است- نوشته که مبلغ صد و بيست هزار تومان بابت سهم امام و سهم سادات و ردّ مظالم بدهکار است؛ ولى همسرش مى‌گويد که شخص موصى حدود 4 ماه قبل از فوتش گفته که پنجاه هزار تومان بدهکار است، ضمنا يک ماه قبل از وفاتش در قم به محضر شريف شما مشرّف و مبلغى را تقديم نموده است ولى اوّلا: معلوم نيست چه مبلغى تقديم کرده، و ثانيا: نظر به اين که وى روحانى بود محتمل است آنچه خدمت شما داده، از مردم باشد.
با توجّه به نکات فوق، چه مقدار از ماترک وى را بابت وجوهات شرعيّه بايد جدا کرد؟
استفتاءات، ج2، ص: 424
جواب:
- اگر ثابت است که به مبلغ مرقوم وصيّت کرده، نافذ است و بايد به آن عمل کنند مگر اين که بدانند ذمّه او به اين مبلغ مشغول نبوده است که در اين صورت در ثلث ترکه نافذ است.
سوال 42 :
- شخصى چهار زن دارد که سه تاى آنها داراى فرزند و يکى از آنها عقيم است، آنچه دارايى از زمين داشته به پسرهايش صلح و منتقل کرده، آيا مى‌تواند خانه مسکونى خود را- به عنوان وصيّت- به عيال چهارم که عقيم است بدهد؟
جواب:
- اگر وصيّت کند نسبت به ثلث ترکه‌اش نافذ است و در بقيّه موقوف به اجازه ورثه است. ولى مى‌تواند در حيات خود خانه را به او صلح کند در اين صورت از ترکه او محسوب نمى‌شود و ورثه در آن، حق ندارند.
سوال 43 :
- شخصى داراى سه همسر و تعدادى فرزند از دو همسر قبلى و فاقد فرزند از همسر سوم مى‌باشد ولى در موقع فوت و وصيّت دارائى خود را به سه قسمت تقسيم کرده، قسمت اول را به يک دخترش و قسمت دوم را براى خرج کفن و دفن که آن هم نزد دختر مذکور مى‌باشد و قسمت سوم را به همسر سوم مصالحه کرده و بقيّه اولاد و ورّاث را از ارث محروم کرده؛ فعلا تکليف چيست؟
استفتاءات، ج2، ص: 425
استفتاءات ج2 431 س 54 ..... ص : 431
جواب:
- اگر اموال را در حيات خود بوجه شرعى از ملک خود خارج ساخته ديگران در آن اموال حقّى ندارند، ولى اگر وصيّت نموده که بعد از فوت، امور مذکوره را انجام دهند، وصيّت فقط در يک سوم مجموع ترکه نافذ است و در بقيّه چنانچه ورثه اجازه نکنند ارث مى‌شود.
سوال 44 :
- شخصى در وصيّت خود ذکر مى‌کند که: "حضرت ابو الفضل (عليه السّلام) در اموال من شريک است و يک سوّم آن متعلّق به حضرت ابو الفضل است" و بعدا مواردى ديگرى را نيز ذکر مى‌کند. آيا ثلث مال که وصيّت در آن نافذ است، اختصاص به حضرت دارد يا اين که به نسبت موارد ديگر تقسيم مى‌شود؟ و يا اين که حضرت در اين وصيّت حقّى ندارد؟
جواب:
- اگر در مقام وصيّت به نحو مذکور بيان نموده، ثلث مال او متعلّق به حضرت است که بايد صرف در امور مربوط به ايشان بشود و مى‌توانند در مطلق خيرات به قصد اهداى ثواب آن به حضرت، صرف نمايند و نفوذ ساير وصايا موقوف است به اجازه ورثه.
سوال 45 :
- کاسبى اوّل شروع به کارش متعهّد شده که از سرمايه و سود با حضرت ابو الفضل العبّاس (عليه السلام) شريک باشد و روى همين حساب در
استفتاءات، ج2، ص: 426
زمان حيات خود در راه آن حضرت مخارجى را متحمّل گرديده ... تا اين که از دنيا رفت هم اکنون در وصيّت نامه‌اش در حالى که نوشته 1/ 3 ما ترک اينجانب متعلّق به حضرت ابو الفضل (عليه السلام) است، اضافه کرده موادى و موارد ديگرى را از مابقى ماترک برداشته و خرج کنند، از طرفى بين ورثه، صغار هم وجود دارد.
با توجه به تعهّدى که ايشان با حضرت عباس (ع) داشته، آيا بايد آن حضرت را فعلا به عنوان يک مالک بشناسيم؟ و بايد 1/ 3 ما ترک را جدا کرده و باقيمانده آن را مجدّدا تثليث کرده و به ساير مواد وصيّت عمل کرده و دو ثلث آنرا کما فرضه اللّه تقسيم کنيم؟ و يا سهمى را که در راه آن حضرت بايد مصرف شود جداى از کل ماترک ندانيم تا در نتيجه 1/ 3 مال متعلّق به آن حضرت باشد و عمل به ساير مواد وصيّت نفوذ نداشته باشد، مگر به اذن کبار از ورثه آن هم نسبت به سهم خود؟ مستدعى است نظر مبارک را بيان فرماييد.
جواب:
- در مورد سوال، وصيّت از ثلث برداشته مى‌شود و با فرض اين که ترتيب در وصيّت هست، وصيّت دوّم که زائد بر ثلث است نافذ نيست.
سوال 46 :
- زنى وصيّت نموده است: "ثروتى که از پسرم به من مى‌رسد- يک ششم- با توجه به اين که من در منزل شخصى ايشان از روز اوّل بوده‌ام و تمامى زحمات من بر فرزندان او (که نوه‌هاى من مى‌باشند) بوده، تقاضا مى‌کنم که بعد از مرگ من، ثروتم را بين دو نوه پسرى و يک فرزند خودم تقسيم نماييد".
بفرماييد آيا اين وصيّت از نظر شرع مقدّس نافذ مى‌باشد يا نه؟
استفتاءات، ج2، ص: 427
جواب:
- در فرض مرقوم وصيّت در ثلث ترکه نافذ است به اين نحو که ثلث ترکه را به دو نوه او مى‌دهند و بقيّه به فرزندش به ارث مى‌رسد.
سوال 47 :
- در قسمتى از وصيّت نامه شوهرم، نوشته شده عايد سه دانگ ديگر دکان به صرف معاش و تحصيل درسى ورثه صغير و بدون سرپرست اين حقير برسد، آيا اين قسمت طبق قوانين اسلام قابل اجرا است يا نه؟
جواب:
- اگر مجموع وصاياى مالى ميّت به مقدار ثلث مجموع ترکه باشد، وصيّت نافذ و لازم الاجراء است و گرنه در زائد بر ثلث منوط به اجازه ورثه است.
سوال 48 :
- اگر کسى در جبهه شهيد شود و در وصيّت نامه خود قيد نمايد که مثلا براى من پنج سال تمام نماز و روزه بجا بياوريد، و از او يک همسر و دو فرزند باقى مانده باشد و در ضمن دارايى هم نداشته باشد و فقط مثلا ماهيانه از طرف دولت مبلغى به عنوان مخارج روزانه همسر شهيد و فرزندانش به ايشان بدهند و از طرفى فقط مقدارى وسايل خانه از قبيل فرش، يخچال و غيره دارد و الآن نيز چون فرزندانش خردسال مى‌باشند، احتياج به وسايل خانه دارند و از طرفى بعضى از بستگان او بخواهند که وسايل خانه را بفروشند و نماز و روزه او را بجا آورند؛ آيا چنين کارى امکان دارد؟ و درست است يا خير؟ و از مال ارثى هم فقط يک خانه داشته باشند که آن نيز مورد احتياج خانواده‌شان مى‌باشد، بدين معنى که خودشان در خانه مستأجرى زندگى مى‌کنند و آن خانه نيز متعلّق به
استفتاءات، ج2، ص: 428
مادر و خواهران و برادران ديگر ايشان است که در آن خانه زندگى مى‌کنند؛ حال با اين وضعيّت، چگونه اين پنج سال روزه و نماز را ادا نمايند و تکليف در اين مورد چيست؟
جواب:
- وصيّت او نسبت به ثلث ترکه‌اش نافذ است و اگر بر ثلث اضافه‌اى دارد، بر عهده پسر بزرگتر است.
سوال 49 :
- شخصى در حالت مريضى طى يادداشتى در حضور چند نفر که به امضاى آنان نيز رسيده است مبلغ کل موجودى پول خود را که بالغ بر سى و يک هزار تومان بوده به عيال خود اختصاص داده که بعد از مردن او به عيالش بدهند و توضيح داده است که وراث ديگر حقى به اين پول ندارند.
در صورتى که شخص متوفى داراى مادر و يک دختر از زن ديگرى مى‌باشد آيا اين وراث از اين پول حقى دارند يا خير؟
جواب:
- حکم وصيت را دارد که اگر پول مذکور از ثلث ترکه بيشتر نباشد نافذ است و در زائد بر ثلث موقوف به اجازه ورثه است.
سوال 50 :
- شخصى قبل از فوتش در حضور چند نفر شفاها عيال خود را به عنوان وصى معلوم مى‌کند و مبلغ دو هزار تومان جهت مصرف در حسينيّه و مسجد محله اختصاص مى‌دهد که وصى بپردازد ولى شخص متوفى اسمى از ثلث خود را نمى‌برد و ثلث خود را هم معلوم نمى‌کند آيا متوفى حق ثلث خود را دارد يا نه و اگر دارد ثلث در دست کدام يک از وراث بايد قرار بگيرد؟
جواب:
- وصايايى که شخص کرده در ثلث ترکه او نافذ است چه اسم ثلث را ذکر کرده باشد يا نه.
استفتاءات، ج2، ص: 429
سوال 51 :
- به سوالات ذيل پاسخ بفرماييد:
الف
- فرزند شهيد اينجانب وصيت نموده که "چند سال نماز و روزه" براى من استيجار شود و نود روز هم کفاره روزه عمد برايش پرداخت گردد، اولا بفرماييد "چند سال" چقدر است؟ و ثانيا وصيت نموده که از حقوقش نماز و روزه استيجار و کفاره فوق پرداخت شود، با توجه به اينکه حقوق بعد از شهادتش مربوط به افراد تحت تکفل او مى‌باشد که از طرف اداره مربوطه خود پرداخت مى‌گردد آيا با اين حقوق مى‌شود آن نماز و روزه و کفاره را انجام داد يا نه؟ و در صورت مثبت بودن جواب هرگاه بعضى از وراث مکلف، مثل زن او موافقت نکند آيا مى‌توان از سهميه صغار نماز و روزه را استيجار کرد و کفاره را پرداخت نمود يا نه؟ و در صورتى که از اين حقوق نشود شهيد مقدارى ماترک دارد که به اندازه‌اى است که تکافوى استيجار نماز و روزه و کفاره را مى‌نمايد، آيا مى‌شود از آن پرداخت نمود يا نه؟ در غير اين صورت بنده که امکانات مالى نداشته و نمى‌توانم به وصيت او عمل نمايم چه وظيفه‌اى براى من منظور مى‌نماييد و تکليف نماز و روزه و کفاره او چه مى‌شود؟
جواب:
- وصيّت او در حقوقى که بعد از شهادت او به خانواده داده مى‌شود نافذ نيست و در ترکه او در مقدار ثلث آن نافذ است و اگر ثلث وافى به همه نيست تقسيط مى‌شود و قدر متيقن از چند سال دو سال است.
استفتاءات، ج2، ص: 430
ب
- فرزند شهيد ديگرم وصيت نموده که دو ماه و نيم روزه برايش استيجار شود ولى ايشان نظر به اينکه بسيجى بوده و ماترکى نداشته و ندارد و اينجانب هم فاقد امکانات مالى هستم تکليفم در رابطه با روزه‌هايى که نگرفته چيست؟
جواب:
- با فرض اينکه ماترک ندارد وصيت او نافذ نيست.
سوال 52 :
- مردى در حال صحت و اختيار وصيت نوشته که: چون من غير از همسرم وارثى ندارم، تمام اموالم از منقول و غير منقول مادام الحيات مربوط به خودم است و اگر زودتر از عيالم مردم همه اموالم را به همسرم بدهيد آيا پس از مرگ او تمام اموال مال عيالش مى‌شود يا خير؟
جواب:
- وصيت در ثلث مجموع ترکه نافذ است و در زائد بر آن موقوف بر اجازه ورثه است.
سوال 53 :
- شوهر اينجانب فوت نموده و وصيت کاملى ننموده است زيرا فقط سه دانگ خانه به ما داده و با داشتن شش فرزند در وصيت گفته است که دو دانگ آن را براى من خرج بکنيد که يک دانگ آن براى من و فرزندانم خيلى کم است لطفا بفرماييد آيا اشکال دارد ما براى ايشان کمتر خرج کنيم؟
جواب:
- وصيت اگر به وجه شرعى ثابت باشد در مقدار يک سوم مجموع ترکه نافذ است و در زائد بر آن موکول به اجازه ورثه است.
استفتاءات، ج2، ص: 431
استفتاءات ج2 437 ج ..... ص : 437
سوال 54 :
- شخصى به ثلث وصيت کرده و هنگام وصيت صد هزار تومان پول نقد داشته سپس شهيد شده حال آيا ثلث که وصيت کرده ثلث صد هزار تومان است که نقد داشته يا ثلث تمام اموال، چون غير از اين صد هزار تومان که وصيت کرده وجوه شرعيه آن داده شود اموال ديگرى هم از قبيل منزل و اثاث منزل دارد و از طرف ديگر هم عبارت وصيت نامه خوب روشن نيست و صغير هم دارد؟
جواب:
- ميزان ظاهر الفاظ وصيت است اگر نسبت به مبلغ خاصى از اموال خود وصيتى نموده وصيت در مورد همان مال بايد تنفيذ شود.
سوال 55 :
- اينجانب پير مردى هستم به سن هشتاد و چهار ساله، پسرى داشتم که در جبهه شهيد شده، حالا برادر و مادرش وصيتنامه‌اى را در آورده و مى‌گويند او هر چه ارث دارد به مادر حلال کرده، از آنجايى که من زن ديگرى هم دارم و با زن ديگر زندگى مى‌کنم آيا اين وصيتنامه صحيح است يا پدر هم از وارث حقى مى‌برد؟
جواب:
- اگر شهيد اموال خود را در زمان حيات به مادر بخشيده و به قبض او در آورده ديگران در آن حقى ندارند ولى اگر وصيت کرده اموال او را بعد از فوت به مادرش بدهند وصيت در ثلث ترکه نافذ است و بقيه به ورثه مى‌رسد.
استفتاءات، ج2، ص: 432
سوال 56 :
- پيره زنى فوت نموده و اينجانب را وصى قرار داده، نامبرده تنها زندگى مى‌کرده و فعلا اولاد بلافصل ندارد؛ زيرا فرزندانش قبلا فوت نموده‌اند ولى از دو دختر و يک پسر نوه دارد. او وصيت کرده که پس از خريدن يک ماه روزه و پرداختن هشتصد تومان ردّ مظالم و گرفتن مجلس ترحيم و پرداخت پانصد تومان به يکى از نوه‌ها، بقيه را به يکى از نوه‌ها که در زمان حيات او به او کمک مى‌کرده بدهم و حدود دو هزار و سيصد تومان هم بدهى سهمين دارد که خودم اطلاع دارم لطفا بفرماييد من چگونه عمل کنم؟
جواب:
- پس از جدا کردن بدهى بابت سهمين و غيره از مجموع ترکه، وصيت ميت در ثلث ترکه نافذ است و بقيه به تمام ورثه مى‌رسد از باقيمانده پس از جدا کردن بدهى و وصيت در فرض مسأله نصف به نوه‌هاى پسرى و ربع به اولاد يک دختر و ربع ديگر به اولاد دختر ديگر مى‌رسد.
سوال 57 :
- پدر ما قبل از فوت در حضور فرزندان و بستگانش شفاها فرزند ارشد خود را وصى و فرزند ديگرش را وکيل تعيين نمود و ضمن وصيت، ثلث ماترک خود را جهت مخارج کفن و دفن و ايام ثلاثه و نماز و روزه اختصاص داد که با تاييد وراث ضمن تنظيم صورت جلسه مطابق شرع مقدس دو هکتار از زمين متصرفى متوفى به مبلغ شصت هزار ريال آن روز تحويل چهار فرزندان آن مرحوم داده شد و بقيه ماترک بين ورثه به پانزده
استفتاءات، ج2، ص: 433
سهم تقسيم گرديد اکنون پس از گذشت نوزده سال يکى از دختران وصيت پدرش را نفى نموده و دو هکتار زمين را که ثلث تعيين شده و طبق قانون اسلامى نوزده سال قبل براى متوفى خرج شده از وصى و ساير ورثه مطالبه مى‌کند آيا وى چنين حقى را دارد يا خير؟
جواب:
- با فرض اينکه وصيت نموده و براى مورد وصيت ثلث تعيين کرده و بيش از ثلث نبوده وصيت نافذ است و وارث حق مزاحمت ندارد.