تغییر کاربری وقف

در روستایی فرد خیری زمینی را به مساحت ۶۰۰ متر وقف مسجد کرد و بعد از وقف فوت نمود. زمین وقفی دقیقا کنار یک خانه ای به فاصله ۲/۵ متری قرار دارد و اگر مسجد ساخته شود، مزاحم همسایه می گردد. از طرف دیگر، روبه روی حسینیه روستا، چند متری باغ و زمین به مساحت ۳۵۰۰ متر میباشد. به علت فاصله داشتن زمین مسجد و حسینیه اهالی روستا قصد کردند که زمین وقفی یاد شده را فروخته و در روبه روی حسینیه باغی را به اندازه ۶۰۰ متر بخرند و وقف مسجد کنند. آیا این عوض کردن زمین وقفی با زمین مکان دیگر - البته به اسم واقف انجام شود - امکان پذیر است؟ در ضمن در باغ یادشده میشود، مسجد، قبرستان، مخابرات، خانه بهداشت و اماکن عمومی ساخته شود؟

به وقف باید عمل شود. فقط در صورتی تعویض و تبدیل آن جایز است که نگهداری وضع موجود زیانبار باشد؛ یا تبدیل آن به مصلحت وقف باشد؛ ليكن مصرف آن محفوظ است و هرگونه تصرف مصلحت آمیز آن باید با نظر متولی شرعی و امین انجام شود و در صورت نداشتن متولی شرعی به حاکم شرع مراجعه شود، لذا در این مسئله به نماینده رهبری در استان مراجعه شود.

واقفی قطعه زمینی را وقف مدرسه کرده، وقفنامه را نوشته و امضاء نیز کرده است؛ اما اکنون پشیمان شده است و می گوید: من زمین دیگری را واگذار میکنم، حال آنکه زمین مورد نظر وی از نظر ارزش از زمین اول کمتر است؛ آیا این انتقال جایز است؟

اگر صیغه وقف جاری و زمین وقف نیز قبض شده، تغيير آن جایز نیست.

۱۳۸۲/۱۰/۲۰

شخصی حدود نیم قرن پیش، در زمینی، حمامی ساخته و پس از درگذشت او فرزند ارشدش ده سال آن را اداره می کرد و عواید اندک آن را برای تعمیرات آن و کمک به ایتام و فقرا به مصرف میرسانید. نزدیک به سه سال است که در حمام بسته شده و اهالی نیز به خاطر احداث حمام های خصوصی، نیازی به حمام عمومی ندارند. لازم به ذکر است که این موقوفه هیچ شناسنامه ای در اداره اوقاف شهرستانمان نداشته و ندارد و وقف آن شفاهی و داخل محل بوده است.آیا میتوان این زمین را خریداری کرد و ثمن آن را به صورت نقد به فرزند ارشد واقف واگذار کرد تا آن را برای تعمیر مسجد نوساخته محل یا احداث حسینیه محل - که از نظر فضای ساختمانی فعلی کوچک است . و یا در آبادانی و عمران محل مصرف نماید؟

.. وقف بودن زمین حمام، طبق شهرت بین مؤمنان محل، ثابت است.

٢. اگر حمام مزبور هیچ گونه مورد بهره برداری نیست، زمین آن را می توان به مرکز درمانی اختصاص داد.

٣. اگر زمین حمام مزبور مورد استفاده بهداشت و درمان نیست،می توان با حفظ وقف بودن آن در حریم حسینیه یا مسجد قرار گیرد.

۴. اگر جزء مسجد قرار گرفت، حکم مسجد ندارد.

۵ خرید زمین حمام در صورت تبدیل به زمین دیگر با رعایت مصلحت وقف، جایز است.

دی ۸۶

زمینی جهت حسینیه خریداری شده است و از زمان خریداری زمین یک مرتبه آش گندم در آن زمین طبخ شده و پرچم برافراشته گردیده است. حال به خاطر کم عرض بودن کوچه، جمعی از هیئت امناء خواستار آن شده اند تا خانه ای که روبروی مسجد حضرت جواد الائمه علیه است را جهت حسینیه خریداری نمایند. استدعا میشود نظر مبارک را در مورد فروش زمین و خرید خانه جهت حسینیه را اعلام فرمایید.

1. زمین مزبور به صورت وقف درآمد. ٢. اگر ضرورتی باشد، تبدیل آن به احسن جایز است.

۸۱/۱۱/۹

شخصی قطعه زمینی واقع در روستایی جهت احداث درمانگاه به صورت عادی و مکتوب و ثبت در وصیت نامه وقف نموده؛ حال از حضرتعالی استدعا میشود نظر مبارک شرعی خود را در مورد وقف بودن زمین مذکور علیرغم اینکه به صورت رسمی نبوده، اعلام فرمایید.

١. اگر واقف زمین وقفی را به قبض متولی داد، هر چند متولی خودش باشد وقف مزبور صحیح است و باید طبق آن عمل شود.

٢. در صورت شهادت مطلعان معتبر، وقف بودن ثابت می شود، هر چند در دفتر رسمی ثبت نشده باشد.

۸۴/۸/۲۶

اهالی روستایی در حال احداث حسینیه میباشند که در مقابل آن یک ابوالفضلی سقاخانه کهن و با سابقه وجود دارد. به دلیل عدم وسعت حیاط حسینیه قصد تخریب آن را دارند و در عوض، طبقه فوقانی حسینیه به نام ابوالفضلی احداث شود. نظر حضرت عالی در این مورد چیست؟

١. اگر زمین وقف سقاخانه است، تغيير آن بدون ضرورت، جایز نیست.

٢. اگر سقاخانه در حریم حسینیه ساخته شده، تغییر آن جایز است.

۱۳۸۱/۱/۲۰

در منطقه ما قبرستان مخروبه ای وجود دارد که فعلا در آن هیچ مردهای دفن نمیشود و سندی و مدرکی راجع به اینکه این قبرستان وقف است یا ملک شخصی و یا مراتع است در دسترس نیست؛ ولی نظر قاطبه اهالی این است که این قبرستان از زمین های مراتع عمومی میباشد. دولت وقت در وسط این قبرستان سه باب مدرسه احداث کرده است، بنابراین قبرستان عملا به دو بخش تقسیم شده است و همچنین در نظر دارد که در بقیه قبرستان ساختمانهای آموزشی دیگر و فضای سبز احداث کند و محله ما از لحاظ مسجد در مضیقه میباشد و چند مسجد کوچک دارد که آنها هم در طرح خیابان کشی و غیره دولت قرار دارند؛ ولی در محل زمین مناسبی به جز این قبرستان که در وسط محله قرار دارد، در دسترسی اهالی وجود ندارد و اهالی می خواهند در این قبرستان مسجد بنا کنند. در قسمتی که برای این کار در نظر گرفته شده است در حدود صد سال است که هیچ مرده ای دفن نشده و آثار و علائمی از قبور احتمالی وجود ندارد و برخی از اهالی در آن آشغال میریزند. آیا در این قسمت قبرستان شرعا می توان مسجد بنا کرد یا نه؟ لطفا در این باره حکم خدا را مرقوم و بیان فرمایید

1.... در قسمتی که در آن قبور مسلمانان است، نمی شود مسجد ساخت.

٢. در قسمتی که در آن آثار قبر وجود ندارد و جدای از قبرستان محسوب می شود، ساختن مسجد در آن جایز است.

۷۴/۱۲/۸

در قسمتی که برای احداث مسجد در نظر گرفته شده است و شرایط آن در سؤال قبلی مطرح و بیان گردیده است در هنگام کندن پی ساختمان مسجد به قبر مؤمن و استخوان او برخورد کردیم و رسیدیم به جای باریکی؛ تکلیف ما چیست و چه باید بکنیم؟ لطفا حكم خدا را بیان و مرقوم فرمایید؟

.. آنچه از بدن مؤمن در هنگام كندن زمین، ظاهر شد باید دفن شود.

٢. اگر نشانه قبرستان بودن زمین معلوم شد، نمی توان در آن مسجد ساخت.

٣. اگر زمینی قبرستان متروک باشد به طوری که در آن مرده دفن نمی شود، ساختن نمازخانه جایز است.

همچنان که در سؤال اول گفته شد، بر اثر احداث سه باب مدرسه قبرستان مذکور به دو بخش تقسیم شده است؛ در قسمتی از این قبرستان آثار و علائم قبور پیدا و نمایان است؛ ولی مردهای در آن دفن نمی شود. این قسمت نیز قرار است توسط دولت به پارک یا فضای آموزشی تبدیل و تغییر شود و همچنین در آن آشغال می ریزند و بچه ها توپ بازی میکنند. آیا شرعا در این قسمت می توان مسجد بنا کرد یا نه؟ آیا در این قسمت برای ایجاد ساختمان مسجد میتوان نبش قبر کرد یا نه؟ در صورت منفی بودن جواب سؤال اخیر تکلیف ما چیست و چه باید کرد؟ لطفا حکم خدا را بیان و مرقوم فرمایید.

.. نبش قبر جایز نیست.

٢. اگر هنگام کندن زمین بدون آگاهی قبلی به قبر مسلمانان برخورد شد، مانعی ندارد.

۷۴/۱۲/۸

حسینیه ... دارای مکانی به عنوان آشپزخانه بوده است که مالک اصلی آن بدون خواندن صیغه وقف، مکان فوق را جهت بهره برداری در راستای تعزیت و سوگواری سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه و کلیه مراسم مذهبی اهدا نموده بود.با گذشت زمان، مکان فوق الذکر به دلیل دوری از حسینیه متروک و بلااستفاده واقع گردید؛ حال با توجه به مطالب مرقوم، به نظر حضرتعالی آیا ممکن است این مکان را اجاره داد و از حق الاجاره آن در مصارف حسینیه استفاده نمود؟

١. اگر مکان مرقوم را به قصد وقف اهدا نمود و قبض شد و مورد بهره برداری قرار گرفت، وقف محقق می شود.

۲. مكان وقفی یادشده را می توان اجاره داد و مال الاجاره را در مصارف حسینیه مخصوص آشپزخانه آن هزینه کرد.

٣. لازم است برای حفظ عنوان وقف مزبور، سعی بلیغ مبذول گردد.

مرداد ۸۳

در قریه ... اهالی حسینیه مجللی را با مساعی جمیله بناء کردند. متأسفانه جلوی این حسینیه بنایی به نام سقاخانه واقع است که موجب نقص بر شکوه و زیبایی حسینیه می شود، بلکه باعث میشود که حسینیه در مضیقه قرار گیرد.طريق استخلاص از این مشکل چیست؟ آیا میشود سقاخانه را از آن مكان خراب کرد و در مکان دیگری در حریم همان حسینیه ساخت؟ یا اینکه قسمتی از حسینیه در طبقه بالای جائی است که قابل است، همان را سقاخانه قرار دهند. آیا جایز است که همان قسمت سقاخانه شود؟ طریقی که بشود از این مشکل رهایی یافت چیست؟ مرقوم بفرمایید.

در صورتی که سقاخانه مزبور مزاحم استفاده صحیح از حسینیه باشد، تبدیل آن به محل مناسب اشکال ندارد.

۷۴/۳/۲۴

فردی خیر بدون وقفنامه مکتوب، زمینی را صرفا جهت استفاده حمام در اختيار اهالی گذاشت و در آن زمین یک حمام بنا شد که تمامی اهالی و غیره از آن استفاده می کردند. هم اکنون حمام جدیدی در کنارش بنا شده است و حمام قدیمی به عنوان انباری و استراحتگاه حمامی مورد استفاده قرار میگیرد. آیا میشود در این حمام تغییر کاربری ایجاد نمود و آن را به فروشگاه، کتابخانه، زینبیه و... تبدیل نمود؛ یا حمام نمره جدیدی در این مکان احداث نمود؟

.. با احراز وقف و قبض و قبول فعلی، نیازی به وقف نامه مکتوب نیست.

٢. مادامی که انتفاع از حمام وقفی ممکن باشد، تغییر کاربری جایز نیست.

٣. در صورت ضرورت به طوری که به هیچ وجه نتوان از زمین و بنای وقفی استفاده حمام نمود، تغییر آن به چیزی که به هدف واقف نزدیک باشد، جایز است.

۱۳۸۱/۳/۲۴

فردی زمینی را خریداری و به قبرستان ملحق نموده و در مبایعه نامه آن تصریح شده است خریدار تصمیم به وقف آن جهت دفن عموم مسلمانان دارد؛ ولی وقف نامهای موجود نمی باشد. امروز چون به توسعه حسینیه کنار قبرستان نیاز است، تصمیم داریم در آن زمین خریداری شده و الحاقی که هیچ جنازهای در آن دفن نشده است، حسینیه ای بنا کنیم. آیا این کار جایز است؟ آیا میشود از فضای بالای زمین مذکور جهت ساخت حسینیه استفاده کرد و سطح زمین را برای دفن اموات استفاده نمود؟

1. در سطح زمین مزبور، قبور مناسب حفر و آماده بهره برداری شود.

۲. حق الارض به عنوان اجاره به قبرستان تأدیه گردد.

٣. چون وقف معاطاتی در صورت قبض، صحیح است، جریان وقف زمین یادشده تحریر شود.

۱۳۸۲/۲۹

زمینی پیش از ۶۰ سال وقف شده است که مقداری از محصول آن برای بزرگداشت شهدای بدر و احد و حنین و کربلا خرج شود و تاکنون به همان صورت عمل میشد، الآن به مقدرای از آن زمین برای تأسیس سالن مطالعه احتیاج مبرم داریم، آیا این کار جایز است؟

1. تغییر کاربری در صورتی که درآمد آن بیشتر یا مساوی باشد جایز است.

٢. لازم است اجاره زمین وقفی برابر وقف نامه مصرف شود.

٣. تولیت متولی شرعی محفوظ و تمام امور با سرپرستی او انجام شود.

۸۹/۱۲/۲۲

زمین کشاورزی موقوفهای، به دلیل تغییر بافت شهری، امکان کشاورزی در آن وجود ندارد، اکنون تنها راه ممکن برای احیای آن، ساختن منازل مسکونی؛ یا خدمات عمومی، با رعایت حقوق مشروط در وقفنامه است. آیا میتوان با رعایت شرایط یادشده کاربری آن را تغییر داد؟

.. وقف صدقه جاریه است نه جامده؛

۲. عرصه زمین وقف جاوید و دائم است؛

٣. در صورت حصر واقف که بهره برداری از آن فقط کشاورزی باشد، در وضعی که کشاورزی ممکن و سودآور است، تغییر کاربری جائز نیست؛

۴. در صورت عدم حصر واقف، متولی می تواند کیفیت بهره برداری از زمین وقف شده را تغییر دهد.

۱۳۹۳/۷/۸

آب انباری که فعلا فاقد استفاده شهرداری است و کلا با خاک و مانند آن پر شده؛ یا زیر خیابان واقع شده است. تصرف و خرید و فروش این آب انبارها و زمین آب خیز متعلق به آنها چه صورتی دارد، آیا می توان آن را خرید و در آن ساختمان بنا کرد؛ یا لازم است صاحبان موقوفه؛ یا وارثان ایشان در آن تصرف نمایند و اگر واقفین در حال حیات نباشند و وارثی نداشته باشند، تکلیف چیست؟

.. خرید و فروش زمین وقفی جایز نیست؛

۲. متولی می تواند زمین وقفی را اجاره دهد تا در آن زمین، ساختمان ساخته شود؛

٣. اجاره آن را باید به مصرف وقف برساند.

۱۳۹۱/۱۲/۱۰