احکام محتضر
مسأله 460 :
مسلمانى را که محتضر است يعنى در حال جان دادن مى باشد مرد باشد يا زن، بزرگ باشد يا کوچک، بايد به پشت بخوابانند به طورى که کف پاهايش به طرف قبله باشد و اگر خواباندن او کاملا به اين طور ممکن نيست بنابر احتياط تا اندازه اى که ممکن است بايد به اين شيوه عمل کنند و چنانچه خواباندن او به هيچ قسم ممکن نباشد به قصد احتياط او را رو به قبله بنشانند و اگر آن هم نشود، باز به قصد احتياط او را به پهلوى راست يا به پهلوى چپ، رو به قبله بخوابانند.
مسأله 461 :
احتياط واجب آن است که تا وقتى، او را غسل نداده اند رو به قبله باشد و بعد از حرکت دادن اين احتياط، واجب نيست.
مسأله 462 :
رو به قبله کردن محتضر بر هر مسلمان واجب است و اجازه گرفتن از ولىّ او لازم نيست.
مسأله 463 :
مستحب است شهادتين و اقرار به دوازده امام (عليهم السلام) و ساير عقائد حقّه را; به کسى که در حال جان دادن است، طورى تلقين کنند که بفهمد و نيز مستحب است چيزهايى را که گفته شد تا وقت مرگ تکرار کنند.
مسأله 464 :
مستحب است اين دعاها را طورى به محتضر تلقين کنند که بفهمد:
«اَلّلهُمَّ اغْفِرْلِىَ الکَثيرَ مِنْ مَعاصيکَ واقْبَلْ مِنّى اليَسيرَ مِنْ طاعَتِکَ يا مَنْ يَقْبَلُ اليَسيرَ و يَعْفُو عَنِ الکَثيرِ إقْبَلْ مِنِّى اليَسيرَ و اعْفُ عَنِّى الکَثيرَ إنَّکَ أنْتَ العَفُوٌّ الغَفُورُ اَلّلهُمَّ ارْحَمْنى فَإنَّکَ رَحيمٌ».
مسأله 465 :
مستحب است کسى را که سخت جان مى دهد، اگر ناراحت نمى شود به جايى که نماز مى خوانده ببرند.
مسأله 466 :
مستحب است براى راحت شدن محتضر بر بالين او سوره مبارکه يس و الصافات و احزاب و آية الکرسى و آيه پنجاه و چهارم از سوره اعراف (إنَّ ربَّکُمُ اللهُ الّذى
صفحه 189
خَلَقَ السموات و الارض) تا آخر، و سه آيه آخر سوره بقره بلکه هرچه از قرآن ممکن است بخوانند.
مسأله 467 :
تنها گذاشتن محتضر و گذاشتن چيز سنگين روى شکم او و بودن جنب و حائض نزد او و همچنين حرف زدن زياد و گريه کردن و تنها گذاشتن زن ها نزد او مکروه است.
احکام پس از مرگ
مسأله 468 :
بعد از مرگ مستحب است، چشم ها و چانه ميّت را ببندند و دست و پاى او را دراز کنند و پارچه اى روى او بيندازند و اگر شب مرده است، در جايى که مرده چراغ روشن کنند و براى تشييع جنازه او مؤمنين را خبر کنند و در دفن او عجله نمايند، ولى اگر يقين به مردن او ندارند; بايد صبر کنند تا معلوم شود. و نيز اگر ميّت حامله باشد و بچه در شکم او زنده باشد، بايد به قدرى دفن را عقب بيندازند، که پهلوى چپ او را بشکافند و طفل را بيرون آورند و پهلو را بدوزند.
احکام غسل و کفن و نماز و دفن ميّت
مسأله 469 :
غسل و کفن و نماز و دفن مسلمان بر هر مکلّفى واجب است و اگر بعضى انجام دهند، از ديگران ساقط مى شود و چنانچه هيچ کس انجام ندهد همه معصيت کرده اند.
مسأله 470 :
اگر کسى مشغول کارهاى ميّت شود بر ديگران واجب نيست اقدام نمايند ولى اگر او عمل را نيمه کاره بگذارد، بايد ديگران تمام کنند.
مسأله 471 :
اگر کسى بداند غسل يا کفن يا نماز يا دفن ميّت را باطل انجام داده اند; بايد دوباره انجام دهد ولى اگر گمان دارد که باطل بوده، يا شک دارد که درست بوده يا نه، لازم نيست اقدام نمايد.
مسأله 472 :
براى غسل و کفن و نماز و دفن ميّت، بايد از ولى او که در ارث بردن مقدم بر ديگران است اجازه بگيرند.
صفحه 190
مسأله 473 :
ولى زن که در غسل و کفن و دفن او دخالت مى کند شوهر اوست، سپس کسانى که از آن زن ارث مى برند با حفظ تقدم مرد بر زن.
مسأله 474 :
اگر کسى بگويد من وصى يا ولى ميّتم، يا ولى ميّت به من اجازه داده که غسل و کفن و دفن ميّت را انجام دهم، چنانچه ديگرى نمى گويد من ولى يا وصى ميّتم يا ولى ميّت به من اجازه داده است، انجام کارهاى ميّت با اوست و در صورت اختلاف، هرگاه دو عادل بر گفته يکى شهادت داد، قول او پذيرفته مى شود.
مسأله 475 :
اگر ميّت براى غسل و کفن و دفن و نماز خود غير از ولى، کس ديگرى را معين کند، تعيين ميّت نافذ است.