احکام مالي که انسان آن را پيدا مي‌کند
مسأله 2580 :
مالي که انسان پيدا مي‌کند اگر نشانه‌اي نداشته باشد که به واسطه آن، صاحبش معلوم شود، نمي‌تواند به قصد اين که ملک خودش شود آن را بردارد بلکه احتياط واجب آن است که از طرف صاحبش صدقه بدهد.
مسأله 2581 :
اگر مالي پيدا کند که نشانه دارد وقيمت آن از 12/6 نخود نقره سکّه‌دار کمتر است، چنانچه صاحب آن معلوم باشد وانسان نداند راضي است يا نه، نمي‌تواند بدون اجازه او بردارد، و اگر صاحب آن معلوم نباشد، مي‌تواند به قصد اين که ملک خودش شود بردارد در صورتي که در حرم مکه نباشد، اگر در حرم پيدا شود احتياط واجب آن است که برندارد و در غير حرم اگر برداشت، احتياط واجب آن است که هروقت صاحبش پيدا شد، عوض آن را به او بدهد.
مسأله 2582 :
هرگاه چيزي را که پيدا کرده نشانه‌اي دارد که به واسطه آن مي‌تواند صاحبش را پيدا کند، اگرچه بداند صاحب آن سنّي يا کافري است که در امان مسلمانان است در صورتي که قيمت آن چيز به 12/6 نخود نقره سکّه‌دار برسد، بايد از روزي که آن را پيدا کرده تا يک هفته روزي دو مرتبه و بعد تا يک ماه هفته‌اي يک مرتبه و بعد تا يکسال ماهي يک مرتبه در محلّ اجتماع مردم اعلان کند واين از باب مثال است بلکه اگر طوري باشد که عرفاً بگويند تعريف همان مال گمشده است، کفايت مي‌کند.
مسأله 2583 :
اگر انسان خودش نخواهد اعلان کند، مي‌تواند به کسي که اطمينان دارد بگويد که از طرف او اعلان نمايد.
مسأله 2584 :
اگر تا يک سال اعلان کند وصاحب مال پيدا نشود، مي‌تواند آن را براي خود بردارد، به قصد اين که هروقت صاحبش پيدا شد عوض آن را به او بدهد، يا براي او نگهداري کند که هروقت پيدا شد به او بدهد، ولي احتياط مستحبّ آن است که از طرف صاحبش صدقه بدهد يا به حاکم شرع برساند خصوصاً اگر در حرم مکه پيدا شده باشد.
مسأله 2585 :
اگر بعد از آن که يکسال اعلان کرد وصاحب مال پيدا نشد، مال را براي صاحبش نگهداري کند و از بين برود، چنانچه در نگهداري آن کوتاهي نکرده وتعدّي يعني زياده‌روي هم ننموده، ضامن نيست ولي اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد يا براي خود برداشته باشد، در هر صورت ضامن است اگر صاحب مال به عنوان صدقه قبول نکند.
مسأله 2586 :
کسي که مالي راپيدا کرده، اگر عمداً به دستوري که گفته شد اعلان نکند، گذشته از اين که معصيت کرده بازهم واجب است اعلان‌کند.
مسأله 2587 :
اگر بچه نابالغ چيزي پيدا کند وليّ او بايد اعلان نمايد، اگر بعد از يک سال پيدا نشد مي‌تواند وليّ براي صغير تملّک نمايد يا به دوقسم ديگر عمل نمايد.
مسأله 2588 :
اگر در بين سالي که اعلان مي‌کند مال از بين برود، چنانچه در نگهداري آن کوتاهي کرده يا تعدّي يعني زياده‌روي کرده باشد، بايد عوض آن را به صاحبش بدهد و اگر کوتاهي نکرده وزياده‌روي هم ننموده، چيزي بر او واجب نيست.
مسأله 2589 :
اگر انسان در بين سالي که اعلان مي‌کند از پيدا شدن صاحب مال نااميد شود، مي‌تواند آن را صدقه بدهد.
مسأله 2590 :
اگر مالي را که نشانه دارد وقيمت آن به 12/6 نخود نقره سکّه‌دار مي‌رسد در جايي پيدا کند که معلوم است به واسطه اعلان، صاحب آن پيدا نمي‌شود، مي‌تواند در روز اوّل آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد يا تملّک نمايد با ضمان او و چنانچه صاحبش پيدا شود و به صدقه دادن راضي نشود، بايد عوض آن را به او بدهد وثواب صدقه‌اي که داده مال خود او است يا به حاکم شرع برساند.
مسأله 2591 :
اگر چيزي را پيدا کند وبخيال اين که مال خود او است بردارد، بعد بفهمد مال خودش نبوده، بايد تا يکسال اعلان نمايد و همچنين است اگر پاي خود را به گم شده بزند که عرفاً صدق تصرّف کند.
مسأله 2592 :
لازم نيست موقع اعلان، جنس چيزي را که پيدا کرده بگويد بلکه همينقدر که بگويد چيزي پيدا کرده‌ام کافي است، ولي اگر بدون تعيين جنس، اعلان بي‌فائده باشد بايد تعيين بنمايد.
مسأله 2593 :
اگر کسي چيزي پيدا کند وديگري بگويد مال من است، در صورتي بايد به او بدهد که نشانه‌هاي آن را به طوري که موجب علم بصحّت ادّعاي او شود بگويد، ولي لازم نيست نشانه‌هايي را که بيشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نيست بگويد.
مسأله 2594 :
اگر قيمت چيزي که پيدا کرده به 12/6 نخود نقره سکّه‌دار برسد چنانچه اعلان نکند و در مسجد يا جاي ديگري که محلّ اجتماع مردم است بگذارد و آن چيز از بين برود يا ديگري آن را بردارد، کسي که آن را پيدا کرده ضامن است.
مسأله 2595 :
هرگاه چيزي پيدا کند که اگر بماند فاسد مي‌شود، بايد اگر مي‌سور باشد با اجازه حاکم شرع يا وکيل او و اگر مي‌سور نباشد خودش قيمت آن را معيّن کند وبفروشد وپولش را نگهدارد و اگر صاحب آن پيدا نشد از طرف او صدقه بدهد.
مسأله 2596 :
اگر چيزي را که پيدا کرده موقع وضو گرفتن ونماز خواندن همراه او باشد در صورتي که او را بعنوان حفظ ونگهداري همراه داشته باشد اشکال ندارد.
مسأله 2597 :
اگر کفش او را ببرند وکفش ديگري به جاي آن بگذارند، چنانچه بداند کفشي که مانده مال کسي است که کفش او را برده وبداند عمداً اين کار را کرده جائز است که آن کفش را که گذاشته است به عنوان تقاص به جاي کفش خود بردارد و اگر قيمت آنچه را که گذاشته بيش از آنچه را که برداشته است باشد بايد زيادي را از طرف صاحبش صدقه بدهد و در صورتي که علم بعمدي بودن اينکار ندارد، مجهول المالک خواهد بود لذا بايد جستجو کند وصاحبش را پيدا نمايد و اگر هرآينه از پيدا شدن صاحبش مأيوس شود، احتياط واجب آن است که او را صدقه از طرف صاحبش با اجازه از حاکم شرع بدهد بلکه احوط مستحبّ آن است که او را به عنوان وفاي آنچه را که در ذمّه صاحبش نسبت به بردن کفش او است بردارد و بعد او را از طرف صاحبش با اجازه حاکم شرع صدقه بدهد.
مسأله 2598 :
اگر مالي را که کمتر از 12/6 نخود نقره سکّه‌دار ارزش دارد پيدا کند و از آن صرف نظر نمايد و در مسجد يا جاي ديگر بگذارد، چنانچه کسي آن را بردارد، براي او حلال است.