احکام اجاره (آیت الله سید علی محمد دستغیب)

احکام اجاره‌

مسأله 2262 :

اجاره دهنده و کسى که چيزى را اجاره مى‌کند بايد بالغ و عاقل باشند و به اختيار خودشان اجاره را انجام دهند و نيز بايد در مال خود حقّ تصرّف داشته باشند، پس سفيهى که مال خود را در کارهاى بيهوده مصرف مى‌کند چنانچه حاکم شرع او را از تصرّف در اموالش جلوگيرى کرده باشد اگر چيزى را اجاره کند، يا اجاره دهد، صحيح نيست مگر اين که ولىّ او اجازه دهد. و اگر طفل مميّز با اجازه ولىّ خود چيزى را اجاره دهد صحيح است و همچنين اگر بعد از بلوغ اجاره سابقش را اجازه دهد، امّا مجنون حتّى اگر ولىّ او هم اجازه دهد اجاره او صحيح نيست.

مسأله 2263 :

انسان مى‌تواند از طرف ديگرى وکيل شود و مال او را اجاره دهد يا مالى را براى او اجاره کند.

مسأله 2264 :

اگر ولى يا قيّم بچّه مال او را اجاره دهد يا خود او را اجير ديگرى نمايد اشکال ندارد؛ و اگر مدّتى از زمان بالغ شدن او را جزء مدّت اجاره قرار دهد، بعد از آن که بچّه بالغ شد مى‌تواند بقيه اجاره را به هم بزند، ولى هرگاه طورى بوده که اگر مقدارى از زمان بالغ بودن بچّه را جزء مدّت اجاره نمى‌کرد بر خلاف مصلحت بچّه بود، نمى‌تواند اجاره را به هم بزند.

مسأله 2265 :

بچّه صغيرى را که ولى ندارد، بدون اجازه مجتهد نمى‌شود اجير کرد و کسى که به مجتهد دسترسى ندارد مى‌تواند از چند نفر مؤمن که عادل باشند، اجازه بگيرد و او را اجير نمايد. به شرط آن که اجير گرفتن بچّه نابالغ به مصلحت او، بلکه بنابر احتياط واجب ترک آن داراى مفسده براى بچّه نابالغ باشد.

مسأله 2266 :

اجاره دهنده و مستأجر لازم نيست صيغه عربى بخوانند بلکه اگر مالک به کسى بگويد ملک خود را به تو اجاره دادم و او بگويد قبول کردم، اجاره صحيح است. و نيز اگر حرفى نزنند و مالک به قصد اين که ملک را اجاره دهد، آن را به مستأجر واگذار کند و او هم به قصد اجاره کردن بگيرد، اجاره صحيح مى‌باشد.

مسأله 2267 :

اگر انسان بدون صيغه خواندن بخواهد براى انجام عملى اجير شود، همين که با رضايت طرف معامله، مشغول آن عمل شد و يا خود را در اختيار مؤجر قرار داد اجاره صحيح است.

مسأله 2268 :

کسى که نمى‌تواند حرف بزند، اگر با اشاره بفهماند که ملک را اجاره داده يا اجاره کرده، صحيح است.

مسأله 2269 :

اگر خانه يا دکان يا اتاقى را اجاره کند و صاحب ملک با او شرط کند که فقط خودش از آنها استفاده نمايد و يا انصراف به اين معنا داشته باشد، مستأجر نمى‌تواند آن را به ديگرى اجاره دهد و اگر شرط نکند يا انصراف نباشد، مى‌تواند آن را به ديگرى اجاره دهد. ولى اگر بخواهد به زيادتر از مقدارى که اجاره کرده آن را اجاره دهد، بايد در آن، کارى مانند تعمير و سفيدکارى انجام داده باشد، يا به غير جنسى که اجاره کرده آن را اجاره دهد مثلاً اگر با پول اجاره کرده، به گندم يا چيز ديگر اجاره دهد.

مسأله 2270 :

اگر اجير با انسان شرط کند که فقط براى خود انسان کار کند يا انصراف به اين معنا باشد، نمى‌شود او را به ديگرى اجاره داد، و اگر شرط نکند، چنانچه او را به چيزى که اجرت او قرار داده اجرت دهد، بايد زيادتر نگيرد و اگر به چيز ديگرى اجاره دهد، مى‌تواند زيادتر بگيرد و اگر خودش اجير کسى شود و هنگام قرارداد شرط نکرده باشند که خود او شخصاً کار را انجام دهد بنابر اظهر نمى‌تواند شخص ديگرى را به اجرت کمتر اجير نمايد. ولى اگر مقدارى از آن کار را انجام داده باشد مى‌تواند در باقى‌مانده کار، ديگرى را به اجرت کمتر اجير نمايد.

مسأله 2271 :

اگر غير خانه و دکان و اطاق و اجير چيز ديگر مثلاً زمين را اجاره کند و مالک با او شرط نکند که فقط خودش از آن استفاده نمايد، اگرچه بيشتر از مقدارى که اجاره کرده آن را اجاره دهد، اشکال ندارد.

مسأله 2272 :

اگر خانه يا دکانى را مثلاً يک ساله به صد تومان اجاره کند و از نصف آن، خودش استفاده نمايد، مى‌تواند نصف ديگر آن را به صد تومان اجاره دهد، ولى اگر بخواهد نصف آن را به زيادتر از مقدارى که اجاره کرده مثلاً به صد و بيست تومان اجاره دهد، بايد در آن، کارى مانند تعمير انجام داده باشد يا به غير جنسى که اجاره کرده اجاره دهد.