آب مطلق و مضاف
مسأله 23 :
آب يا مطلق است يا مضاف؛ آب مضاف آبى است که آن را از چيزى بگيرند ـ مثل آب هندوانه و گلاب ـ يا با چيزى مخلوط شده باشد که ديگر به آن آب نگويند ـ مثل آبى که با گِل و مانند آن مخلوط شود ـ و غير اينها آب مطلق است که بر پنج قسم است:
اوّل: آب کُر. دوم: آب قليل. سوم: آب جارى. چهارم: آب باران. پنجم: آب چاه.
1 ـ آب کُر
مسأله 24 :
آب کُر بنابر احتياط مقدار آبى است که اگر در ظرفى که درازا و پهنا و عمق آن هر يک سه وجب و نيم است بريزند، آن ظرف را پُر کند، گرچه گنجايش ظرفى که درازا و پهنا و عمق آن هر يک سه وجب باشد کافى است و وزن آن بيست مثقال کمتراز صد و بيست و هشت من تبريز است و به حسب کيلوى متعارف، تقريبا 384 کيلوگرم مى‌شود.
مسأله 25 :
کُر بودن آب به سه طريق ثابت مى‌شود:
اوّل: خود انسان به کر بودن آن اطمينان پيدا کند. دوم: دو مرد عادل به کر بودن آن خبر دهند، گرچه خبر دادن يک نفر نيز چنانچه موجب اطمينان شود، کفايت مى‌کند. سوم: گفتن «ذو اليد» (يعنى کسى که آب در اختيار اوست)، مثلاً اگر صاحب خانه خبر دهد که آب به قدر کُر است، کُر بودن آن ثابت مى‌شود .
مسأله 26 :
اگر عين نجس مانند ادرار و خون به آب کُر برسد، چنانچه به واسطه آن بو يا رنگ يا مزه آب تغيير کند، آب کُر نجس مى‌شود و اگر تغيير نکند نجس نمى‌شود.
مسأله 27 :
اگر بوى آب کُر به واسطه غير نجاست تغيير کند، نجس نمى‌شود.
مسأله 28 :
اگر عين نجس مانند ادرار، به آبى که بيشتر از کُر است برسد و بو يا رنگ يا مزه قسمتى از آن را تغيير دهد، چنانچه مقدارى که تغيير نکرده کمتر از کُر باشد، تمام آب نجس مى‌شود و اگر به اندازه کُر يا بيشتر باشد، فقط مقدارى که بو يا رنگ يا مزه آن تغيير کرده نجس مى‌شود.
مسأله 29 :
آب فوّاره اگر متصل به کُر باشد، بنابر احتياط آب نجس را در صورتى پاک مى‌کند که با آن مخلوط شود، ولى اگر قطره قطره روى آب نجس بريزد، آن را پاک نمى‌کند، مگر اين که فواصل قطرات کم باشد و آب با فشار به گونه‌اى بريزد که متصل به حساب آيد و با آب نجس مخلوط شود که در اين صورت کفايت مى‌کند.
مسأله 30 :
اگر چيز نجس را زير شيرى که متصل به کُر است بشويند، آبى که از آن چيز مى‌ريزد اگر متصل به کُر باشد و بو يا رنگ يا مزه نجاست نگرفته باشد و پس از بستن شير اجزاى نجس در آن نباشد پاک، وگرنه نجس است.
مسأله 31 :
اگر مقدارى از آب کُر يخ ببندد و باقى آن بقدر کُر نباشد، چنانچه نجاست به آن برسد، نجس مى‌شود و هر مقدار از يخ که آب شود نيز نجس است.
مسأله 32 :
آبى که قبلاً به اندازه کُر بوده و انسان شک دارد که از کُر کمتر شده يا نه، مثل آب کُر است، يعنى چيز نجس شده را پاک مى‌کند و اگر نجاستى هم به آن برسد نجس نمى‌شود، ولى آبى که کمتر از کر بوده و انسان شک دارد که به مقدار کُر شده يا نه، حکم آب کُر را ندارد.
مسأله 33 :
اگر انسان نداند که آبى به اندازه کُر هست يا نه و نيز نداند که قبلاً کُر بوده يا قليل، چنانچه به واسطه ملاقات با نجاست، بو يا رنگ و يا مزه آن تغيير نکند، نجس نمى‌شود و براى پاک کردن چيزى که نجس شده، حکم آب قليل را دارد.
2 ـ آب قليل
مسأله 34 :
آب قليل آبى است که از زمين نجوشد و از مقدار کُر کمتر باشد.
مسأله 35 :
اگر آب قليل روى چيز نجس بريزد يا چيز نجس به آن برسد، نجس مى‌شود، ولى اگر از بالا با فشار روى چيز نجس بريزد، مقدارى که به آن چيز مى‌رسد نجس و هر چه بالاتر از آن است پاک مى‌باشد، و نيز اگر مثل فوّاره با فشار از پايين به بالا رود، در صورتى که نجاست به بالا برسد پايين نجس نمى‌شود، ولى اگر نجاست به پايين برسد بالا نجس مى‌شود.
مسأله 36 :
آب قليلى که براى برطرف کردن عين نجاست روى چيز نجسى ريخته شده و از آن جدا مى‌گردد، نجس است. همچنين بايد از آب قليلى هم که بعد از برطرف شدن عين نجاست براى آب کشيدن چيز نجس روى آن مى‌ريزند و از آن جدا مى‌شود، اجتناب کرد؛ ولى آبى که با آن مخرج ادرار و مدفوع شسته شده با پنج شرط پاک است:
اوّل: آن که بو يا رنگ يا مزه نجاست نگرفته باشد. دوم: نجاستى از خارج به آن نرسيده بـاشد. سوم: نجاست ديگرى مثل خون، همراه ادرار يا مدفوع بيرون نيامده باشد. چهارم: ذرّه‌هاى مدفوع در آب پيدا نباشد. پنجم: بيشتر از مقدار معمول، نجاست به اطراف مخرج نرسيده باشد.
3 ـ آب جارى
مسأله 37 :
آب جارى آبى است که از زمين بجوشد و جريان داشته باشد ـ مانند: آب چشمه و قنات ـ و يا متصل به ماده‌اى ـ مانند برف ـ باشد که عرفا باعث استمرار جريان آن شود.
مسأله 38 :
آب جارى اگرچه کمتر از کُر باشد، چنانچه نجاست به آن برسد تا وقتى بو يا رنگ يا مزه آن به واسطه نجاست تغيير نکرده، پاک است.
مسأله 39 :
اگر نجاستى به آب جارى برسد، مقدارى از آن که بو يا رنگ يا مزه‌اش
به واسطه نجاست تغيير کرده، نجس است و طرفى که متصل به چشمه است، اگرچه کمتر از کُر باشد پاک است و آبهاى ديگر نهر، اگر به اندازه کُر بوده يا به واسطه آبى که تغيير نکرده به آب طرف چشمه متصل باشند، پاک وگرنه نجس‌اند.
مسأله 40 :
آب چشمه‌اى که جارى نيست ولى به گونه‌اى است که اگر از آن بردارند باز مى‌جوشد، حکم آب جارى را دارد، يعنى اگر نجاست به آن برسد، تا وقتى که بو يا رنگ يا مزه آن به واسطه نجاست تغيير نکرده، پاک است؛ ولى اگر جوشش آن ضعيف و غير محسوس باشد، بنابر احتياط حکم آب راکد را دارد.
مسأله 41 :
آب راکد کنار نهر که متصل به آب جارى است، در نجس نشدن حکم آب جارى را دارد.
مسأله 42 :
چشمه‌اى که مثلاً در زمستان مى‌جوشد و در تابستان از جوشش مى‌افتد، فقط وقتى که مى‌جوشد حکم آب جارى را دارد.
مسأله 43 :
آب حوض حمام و مانند آن اگرچه کمتر از کُر باشد، چنانچه به خزينه‌اى که آب آن به اندازه کُر است متصل باشد، مثل آب جارى است.
مسأله 44 :
آب لوله‌هاى حمام که از شيرها و دوشها مى‌ريزد و همچنين آب لوله‌هاى ساختمان‌ها اگر متصل به کُر باشند، در حکم آب کُر است.
مسأله 45 :
آبى که روى زمين جريان دارد، ولى از زمين نمى‌جوشد و متصل به ماده‌اى مانند برف که عرفا موجب استمرار جريان آن شود نيز نمى‌باشد، چنانچه کمتر از کُر باشد و نجاست به آن برسد نجس مى‌شود؛ اما اگر با فشار جريان داشته باشد و قسمتى از آن با نجاست تماس پيدا کند، قسمت‌هاى قبل از آن نجس نمى‌شود.
4 ـ آب باران
مسأله 46 :
اگر به چيز نجسى که عين نجاست در آن نيست يک مرتبه باران ببارد، هر جايى که باران به آن برسد پاک مى‌شود، ولى باريدن دو سه قطره فايده ندارد، بلکه بايد به گونه‌اى باشد که بگويند باران مى‌آيد و در زمين سخت مانند آسفالت آب جارى
شود، و در فرش و لباس و مانند اينها بايد آب نفوذ کند، ولى فشار دادن لازم نيست.
مسأله 47 :
اگر باران به عين نجس ببارد و به جاى ديگر ترشّح کند، چنانچه عين نجاست همراه آن نباشد و بو يا رنگ يا مزه نجاست نگرفته باشد پاک است. پس اگر باران بر خون ببارد و ترشّح کند، چنانچه ذرّه‌اى خون در آن باشد يا بو، رنگ يا مزه خون گرفته باشد، نجس مى‌باشد.
مسأله 48 :
اگر بر سقف عمارت يا روى بام آن عين نجاست باشد، تا وقتى باران به بام مى‌بارد، آبى که به چيز نجس رسيده و از سقف يا ناودان مى‌ريزد پاک است و بعد از قطع شدن باران، اگر معلوم باشد آبى که مى‌ريزد به چيز نجس رسيده است، نجس مى‌باشد.
مسأله 49 :
اگر بر زمين نجسى باران ببارد پاک مى‌شود و اگر باران بر زمين جارى شود و در حال اتصال به آبى که باران بر آن مى‌بارد، به جاى نجسى که زير سقف است برسد، آن را نيز پاک مى‌کند.
مسأله 50 :
خاک نجسى که به واسطه باران گِل شده و آب آن را فراگرفته است، پاک است، اما اگر فقط رطوبت به آن برسد پاک نمى‌شود.
مسأله 51 :
اگر آب باران در جايى جمع شود ـ اگرچه کمتر از کُر باشد ـ مادامى که باران بر آن مى‌بارد، چنانچه چيز نجسى را در آن بشويند و آب، بو يا رنگ يا مزه نجاست نگيرد، آن چيز نجس پاک مى‌شود.
مسأله 52 :
اگر بر فرش پاکى که روى زمين نجس است باران ببارد و آب باران به زمين نجس نيز برسد، فرش نجس نمى‌شود و زمين هم پاک مى‌گردد، ولى چنانچه فرش با زمين فاصله داشته باشد و آب باران از فرش عبور کرده و بر روى زمين بچکد، بنابر احتياط زمين پاک نمى‌شود.
مسأله 53 :
اگر آب باران يا آب ديگر در گودالى جمع شود و کمتر از کُر باشد، چنانچه بعد از قطع شدن باران نجاست به آن برسد، نجس مى‌شود.
مسأله 54 :
اگر آب حوض نجس باشد و باران بر آن ببارد، بنابر احتياط به شرطى پاک مى‌شود که آب حوض با آب باران مخلوط شود.
5 ـ آب چاه
مسأله 55 :
اگر نجاست به آب چاهى که از زمين مى‌جوشد ـ اگرچه کمتر از کُر باشد ـ برسد، تا وقتى بو يا رنگ يا مزه آن به واسطه نجاست تغيير نکرده پاک است، ولى مستحب است پس از رسيدن بعضى از نجاستها، به مقدارى که در کتابهاى مفصل نوشته شده، از آن آب بکشند.
مسأله 56 :
اگر نجاستى در چاه بريزد و بو يا رنگ يا مزه آب آن را تغيير دهد، چنانچه تغيير آب چاه از بين برود، بنابر احتياط وقتى پاک مى‌شود که با آبى که از چاه مى‌جوشد مخلوط گردد.
احکام آبها
مسأله 57 :
آب مضاف، چيز نجس را پاک نمى‌کند و وضو و غسل نيز با آن باطل است.
مسأله 58 :
اگر چيز نجس به آب مضاف برسد آن را نجس مى‌کند، ولى چنانچه آب مضاف از بالا با فشار روى چيز نجس بريزد، مقدارى از آن که به چيز نجس رسيده، نجس و مقدارى که بالاتر از آن است پاک مى‌باشد؛ مثلاً اگر گلاب را از گلابدان روى دست نجس بريزند، آنچه به دست رسيده نجس و آنچه به دست نرسيده پاک است و نيز اگر مثل فوّاره با فشار از پايين به بالا برود، اگر نجاست به بالا برسد، پايين نجس نمى‌شود.
مسأله 59 :
اگر آب مضاف نجس، به گونه‌اى با آب کُر يا جارى مخلوط شود که ديگر به آن آب مضاف نگويند، پاک مى‌شود.
مسأله 60 :
آبهاى معدنى و آب برخى درياچه‌ها که با نمک مخلوط شده‌اند و نيز آب لوله کشى که در آن کُلر ريخته‌اند، حکم آب مطلق را دارند، مگر اين که مقدار چيز
مخلوط شده به قدرى زياد باشد که به آن «آب مطلق» نگويند.
مسأله 61 :
آبى که مطلق بوده و معلوم نيست مضاف شده يا نه، مثل آب مطلق است، يعنى چيز نجس را پاک مى‌کند و وضو و غسل نيز با آن صحيح است، ولى آبى که مضاف بوده و معلوم نيست مطلق شده يا نه، مثل آب مضاف است، يعنى چيز نجس را پاک نمى‌کند و وضو و غسل نيز با آن باطل است.
مسأله 62 :
آبى که معلوم نيست مطلق است يا مضاف و معلوم نيست که قبلاً مطلق بوده يا مضاف، نجاست را پاک نمى‌کند و وضو و غسل نيز با آن باطل است، ولى اگر به اندازه کُر يا بيشتر باشد و نجاست به آن برسد، حکم به نجس بودن آن نمى‌شود.
مسأله 63 :
اگر نجاست به آب کُر يا جارى و مانند آنها برسد و بو، رنگ يا طعم آن را تغيير ندهد ولى پس از مدتى بو يا رنگ يا طعم آن آب تغيير کند، چنانچه معلوم شود اين تغيير به سبب آن نجاست بوده، بنابر احتياط آن آب نجس مى‌شود.
مسأله 64 :
آبى که به واسطه نجاست، بو يا رنگ يا طعم آن تغيير کرده، چنانچه به خودى خود و بدون اتصال به آب کُر يا جارى و مانند آنها تغيير آن از بين برود، پاک نمى‌شود.
مسأله 65 :
آبى که عين نجاست، مثل خون و ادرار به آن برسد و بو يا رنگ يا مزه آن را تغيير دهد، اگرچه کُر يا جارى باشد نجس مى‌شود، ولى اگر بو يا رنگ يا مزه آب به واسطه نجاستى که بيرون آن است عوض شود ـ مثلاً مردارى که پهلوى آب است بوى آن را تغيير دهد ـ نجس نمى‌شود.
مسأله 66 :
آبى که عين نجاست مثل خون و ادرار در آن ريخته شده و بو يا رنگ يا مزه آن را تغيير داده، چنانچه به کُر يا جارى متصل شود يا باران بر آن ببارد يا باد باران را در آن بريزد يا آب باران در هنگام باريدن، از ناودان در آن جارى شود و تغيير آن از بين برود، بنابر احتياط به شرطى پاک مى‌شود که با آب باران يا کُر يا جارى مخلوط شود.
مسأله 67 :
به آبى که هنگام برطرف کردن نجاست از چيز نجس جدا مى‌شود «غُساله» مى‌گويند. اگر چيز نجس را در آب کُر يا جارى فرو برند، چنانچه عين نجاست
برطرف شده باشد، غساله آن پاک است؛ ولى اگر بخواهند با آب قليل چيز نجسى را آب بکشند، غساله اوّل آن که به خودى خود يا به وسيله فشار از آن خارج مى‌شود نجس است و اگر از چيزهايى است که دو مرتبه بايد شسته شود، از غساله دوم نيز بايد اجتناب نمايند.
مسأله 68 :
آبى که پاک بوده و معلوم نيست نجس شده يا نه، پاک است و آبى که نجس بوده و معلوم نيست پاک شده يا نه، نجس است.
مسأله 69 :
نيم خورده سگ و خوک و کافر غير کتابى، نجس و خوردن آن حرام است و نيم خورده حيوانات حرام گوشت پاک است، ولى خوردن آن مکروه مى‌باشد.