سجود
مسأله 1054 :
نمازگزار بايد در هر رکعت از نمازهاى واجب و مستحب , بعدازرکوع دو سجده کـنـد وسـجده آن است که پيشانى وکف دو دست وسر دو زانو وسردو انگشت بزرگ پا را بر زمين بگذارد.
مسأله 1055 :
دو سجده از يک رکعت با هم رکن است , که اگر کسى در نمازواجب عمدا يا از روى فراموشى هر دو را ترک کند, يا دو سجده اضافه نمايد,نمازش باطل است .
مسأله 1056 :
اگر عمدا يک سجده کم يا زياد کند, نمازش باطل مى شود.
و اگرسهوا يک سجده کم کند, حکم آن بعدا درمسائل 1260 تا1271 گفته خواهد شد.
مسأله 1057 :
اگر پيشانى را عمدا يا سهوا به زمين نگذارد, سجده نکرده است ,اگر چه جاهاى ديگر به زمين برسد.
ولى اگر پيشانى را به زمين بگذارد, و سهواجاهاى ديگر را به زمين نرساند, يا سهوا ذکر نگويد سجده صحيح است .
مسأله 1058 :
احتياط مستحب آن است که در سجده , سه مرتبه سبحان اللّه يا يک مرتبه سبحان ربـى الاعلى وبحمده بگويد, هر چند ظاهر اين است که اکتفا به گفتن هرذکرى که به اين مقدار باشد, مثل سه مرتبه اللّه اکبر جايز است , و بايد اين کلمات به عربى صحيح گفته شود, و مستحب است سبحان ربى الاعلى وبحمده را سه يا پنج ياهفت مرتبه بگويد.
مسأله 1059 :
در سجده بايد به مقدار ذکر واجب بدن آرام باشد, و موقع گفتن ذکرمستحب هم اگر آن را بقصد ذکرى که براى سجده دستور داده اند بگويد, آرام بودن بدن لازم است .
مسأله 1060 :
اگر پيش از آن که پيشانى به زمين برسد يا پيش از آن که بدن آرام بگيرد, عمدا ذکر سجده را بگويد, بايد بعد از رسيدن پيشانى به زمين وآرام گرفتن بدن دوباره ذکر را بگويد, وبنابر احتياط لازم نماز را پس از اتمام , اعاده نمايد و اگربه همان ذکر اول اکتفا نمايد نماز باطل است .
و همچنين اگر پيش از تمام شدن ذکرعمدا سر از سجده بردارد, نماز باطل است .
مسأله 1061 :
اگر پيش از آن که پيشانى به زمين برسد, و بدن آرام گيرد, سهوا ذکرسجده را بـگـويـد, و پـيش از آن که سر از سجده بردارد, بفهمد اشتباه کرده است , بايددوباره در حال آرام بودن , ذکر را بگويد.
مسأله 1062 :
اگر بعد از آن که سر از سجده برداشت , بفهمد که پيش از آرام گرفتن بدن ذکر را گفته , يا پيش از آن که ذکر سجده تمام شود, سر برداشته , نمازش صحيح است .
مسأله 1063 :
اگر موقعى که ذکر سجده را مى گويد, يکى از هفت عضو را عمدا اززمين بردارد, احـتـياط لازم آن است که بعد از آرام گرفتن همه اعضا دوباره ذکرواجب را بگويد, و نماز را تمام کـنـد و اعاده نمايد, ولى موقعى که مشغول گفتن ذکرنيست , اگر غير پيشانى جاهاى ديگر را از زمين بردارد ودوباره بگذارد, اشکال ندارد.
مسأله 1064 :
اگر پيش از تمام شدن ذکر سجده سهوا پيشانى را از زمين برداردنمى تواند دوباره به زمين بگذارد, و بايد آن را يک سجده حساب کند.
ولى اگرجاهاى ديگر را سهوا از زمين بردارد, بايد دو مرتبه به زمين بگذارد, و ذکر را بگويد.
مسأله 1065 :
بعد از تمام شدن ذکر سجده اول , بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد ودوباره به سجده رود.
مسأله 1066 :
جاى پيشانى نمازگزار بايد از جاى زانوها وسر انگشتان پاى اوبلندتر از چهار انگشت بسته نباشد.
بلکه احتياط واجب آن است که جاى پيشانى اواز جاى انگشتان وسر زانوهايش از چهار انگشت بسته پست تر نيز نباشد.
مسأله 1067 :
در زمـيـن سـراشـيـب که سراشيبى آن درست معلوم نيست , اگر جاى پيشانى نـمـازگـزار از جاى انگشتان پا وسر زانوهاى او مختصرى بيش از چهار انگشت بسته بلندتر باشد, اشکال ندارد.
مسأله 1068 :
اگر پيشانى را به چيزى بگذارد که از جاى انگشتان پا و سر زانوهاى او بلند تر از چهار انگشت بسته است , چنانچه بلندى آن بقدرى است که نمى گوينددر حال سجده است , بايد سـر را بـردارد وبـه چـيزى که بلندى آن به اندازه چهارانگشت بسته يا کمتر است , بگذارد و اگر بلندى آن بقدرى است که مى گويند درحال سجده است , احتياط واجب آن است که پيشانى را از روى آن چـيـزى کـه بـلـندى آن به اندازه چهار انگشت بسته يا کمتر است بکشد, و اگر کشيدن پيشانى ممکن نيست , بنابر احتياط واجب بايد نماز را تمام کند ودوباره بخواند.
مسأله 1069 :
بايد بين پيشانى وآنچه بر آن سجده مى کند, چيزى نباشد.
پس اگرمهر بقدرى چـرک بـاشـد که پيشانى بخود مهر نرسد, سجده باطل است .
ولى اگر مثلارنگ مهر تغيير کرده باشد, اشکال ندارد.
مسأله 1070 :
در سجده بايد کف هر دو دست را بر زمين بگذارد, ولى در حال ناچارى پشت دست هـم مـانـعـى نـدارد.
و اگر پشت دست ممکن نباشد, بايد مچ دست را بگذارد.
و چنانچه آن را هم نتواند, بايد تا آرنج هر جا را که مى تواند بر زمين بگذارد.
و اگر آن هم ممکن نيست , گذاشتن بازو کافى است .
مسأله 1071 :
در سجده بايد سر دو انگشت بزرگ پا را به زمين بگذارد, و اگرانگشتان ديگر پا يا روى پـارا به زمين بگذارد, وسر دو انگشت بزرگ رابه زمين نگذارد, يا بواسطه بلند بودن ناخن , سر شست به زمين نرسد, نماز باطل است .
وکسى که بواسطه ندانستن مسأله نمازهاى خود رااينطور خوانده , بايد بنابراحتياطلازم دوباره بخواند.
مسأله 1072 :
کسى که مقدارى از شست پايش بريده , بايد بقيه آن را به زمين بگذارد و اگر چيزى از آن نـمـانده , يا اگر مانده خيلى کوتاه است , احتياط لازم آن است که همان را به زمين بگذارد و ذکـر سـجـده را بگويد, و باز بقيه انگشتان را به زمين بگذارد و دو مرتبه ذکر را بگويد و اگر هيچ انگشت ندارد, بايد هر مقدارى که ازپا باقى مانده به زمين بگذارد.
مسأله 1073 :
اگر بطور غير معمول سجده کند, مثلا سينه و شکم را به زمين بچسباند, يا پاها را دراز کـنـد, ولى هفت عضوى که گفته شد به زمين برسد, اگرطورى است که عرفا مى گويند: سجده کرده , صحيح است , والا باطل است .
مسأله 1074 :
مهر ياچيز ديگرى که بر آن سجده مى کند, بايد پاک باشد, ولى اگرمثلا مهر را روى فرش نجس بگذارد, يا يک طرف مهر نجس باشد وپيشانى را بطرف پاک آن بگذارد, اشکال ندارد.
مسأله 1075 :
اگر در پيشانى دمل ومانند آن باشد, چنانچه ممکن است بايد باجاى سالم پيشانى سـجـده کـند.
و اگر ممکن نيست بايد زمين را گود کند ودمل را درگودال , و جاى سالم را به مقدارى که براى سجده کافى باشد, بر زمين بگذارد.
مسأله 1076 :
اگـر دمـل يا زخم تمام پيشانى را گرفته باشد, بايد به يکى از دو طرف پيشانى سـجـده کـنـد.
و اگـر مـمکن نيست , به چانه و اگر به چانه هم ممکن نيست , بايدبه هر جايى از صـورت کـه ممکن است رجاا سجده کند, و اگر به هيچ جاى از صورت ممکن نيست با جلوى سر سجده نمايد رجاا, و در اين دو صورت با اشاره نيز رجااسجده نمايد.
مسأله 1077 :
کسى که نمى تواند پيشانى را به زمين برساند, بايد بقدرى که مى تواند خم شود, و مـهر يا چيز ديگرى را که سجده بر آن صحيح است , روى چيزبلندى گذاشته , و طورى پيشانى را بـر آن بـگـذارد کـه بـگـويند: سجده کرده است , ولى بايد کف دستها و زانوها وانگشتان پا را بطور معمول به زمين بگذارد.
مسأله 1078 :
کسى که هيچ نمى تواند خم شود, بايد براى سجده بنشيند وبا سراشاره کند و اگر نـتواند, بايد با چشمها اشاره نمايد, و در هر دو صورت احتياطواجب آن است که اگر مى تواند مهر را بـلند کند, و پيشانى را بر آن بگذارد و اگرممکن نيست مهر را به پيشانى بگذارد, و اگر با سر يا چشمها هم نمى تواند اشاره کند, بايد در قلب نيت سجده کند, وبنابر احتياط واجب با دست ومانند آن هم براى سجده اشاره نمايد.
مسأله 1079 :
کسى که نمى تواند بنشيند, بايد ايستاده نيت سجده کند, و چنانچه مى تواند, براى سجده با سر اشاره کند, و اگر نمى تواند با چشمها اشاره نمايد و اگراين را هم نمى تواند, در قلب نيت سجده کند, و بنابر احتياط واجب با دست ومانند آن هم براى سجده اشاره نمايد.
مسأله 1080 :
اگر پيشانى بى اختيار بجاى سجده بخورد وبلند شود, سجده به عمل نيامده است , و بـايـد سجده را بطور صحيح بجا آورد وبعد از تمام شدن ,احتياط مستحب آن است که دو مرتبه نماز را بخواند.
مسأله 1081 :
جايى که انسان بايد تقيه کند اگر بتواند بر حصير يا چيزى که سجده بر آن صحيح مـى بـاشـد, طـورى سجده کند که به زحمت نيفتد, نبايد بر فرش ومانندآن سجده نمايد, و اگر نـمـى تـوانـد, احـتياط آن استکه در صورت امکان براى نمازبجاى ديگر برود, والا در همانجا نماز بخواند و بر فرش و مانند آن سجده نمايد.
ظاهر اين است که در مورد تقيه به جهت تحبيب وتاليف قلوب لازم نيست که براى نماز به جاى ديگر برود.
مسأله 1082 :
اگر روى تشک پر يا چيز ديگرى که بدن روى آن آرام نمى گيردسجده کند, باطل است .
ولى چنانچه بعد از سر گذاشتن و مقدارى پايين رفتن بدن آرام بگيرد اشکال ندارد.
مسأله 1083 :
اگـر انـسان ناچار شود که در زمين گل نماز بخواند, چنانچه آلوده شدن بدن ولـبـاس بـراى او مشقت ندارد, بنابر احتياط لازم سجده و تشهد را بطورمعمول بجا آورد.
و اگر مشقت دارد, مى تواند در حالى که ايستاده , براى سجده باسر اشاره کند وتشهد را ايستاده بخواند.
و اگر در عين مشقت سجده و تشهد را بطورمعمول بجا آورد, نمازش صحيح است .
مسأله 1084 :
در رکعت اول و رکعت سوم که تشهد ندارد, مثل رکعت سوم نمازظهر وعصر و عشا بـنـابر احتياط واجب , بايد بعد از سجده دوم قدرى بى حرکت بنشيند و بعد برخيزد, و اين عمل را جلسه استراحت مى گويند.