مسأله ۵۵۰.:
اگر کافر ذمی زمینی را به مانند زمین کشاورزی، باغ، عرصه مسکن، مغازه و مانند آن - از مسلمانی خرید، باید خمس آن را بپردازد. تفاوتی در مورد این زمین نیست، چه «مفتوح العنوه» باشد؛ یا زمینی باشد که اهلش با رغبت و بدون جنگ، اسلام آورده باشند و چه غیر اینها، در همه آنها کافر دمی باید خمس آن را بپردازد. مصرف این خمس، مصرف خمس مصطلح، یعنی ائمه الدقيق و سادات هستند.
شروط و محدوده خمس کافر ذمی
مسأله ۵۵۱.:
یکی از شرایط وجوب خمس بر ذمی، آن است که زمین انتقال یافته از مسلمان به کافر ذمی، به صورت بیع، یا عقود معوضه باشد؛ یعنی به وسیله خرید و فروش یا صلح یا هبه معوضه منتقل شده باشد.
مسأله ۵۵۲.:
خمسی که کافر ذمی باید بپردازد، فقط از عرصه و زمین مزرعه، باغ درختان، خانه و مغازه است؛ اما از اعیانی آنها واجب نیست خمس بپردازد.
مسأله ۵۵۳.:
در مواردی که کافر ذمی باید خمس بدهد، قصد قربت لازم نیست؛ همچنین خمسی که حاکم شرع از کافر ذمی می گیرد، لازم نیست از سوی او قصد قربت کند.
مسأله ۵۵۴.:
زمینی که مسلمان به کافر ذمی می فروشد، لازم نیست فروشنده شرط کند که نمی خمس آن را بپردازد.
مسأله ۵۵۵.:
کودک نابالغ یا ممیز مسلمان، اگر زمینی داشته باشد که ولی او زمینش را به کافر ذمی بفروشد، کافر ذمی باید خمس آن زمین را بپردازد.
خمس زمین تبادلی چند باره میان کافر ذمی و مسلمان
مسأله ۵۵۶.:
اگر کافر ذمی زمینی را که از مسلمان خریده بود، خمس آن را بپردازد و دوباره، همان زمین را به مسلمانی بفروشد و بار دیگر آن را بخرد، هرچند بار که آن زمین را می خرد و می فروشد، باید پس از هر خریدن، خمس آن را بپردازد.
مسأله ۵۵۷.:
چنانچه کافر ذمی از مسلمانی زمینی خرید و خمس آن را پرداخت و آن را به مسلمان دیگر فروخت، اگر معامله در مرحله اجرای صیغه عقد بود و مبادله عملی انجام نشد، کافر ذمی فقط ضامن خمس است و چنانچه آن زمین به قبض مشتری مسلمان رسیده باشد، در این صورت، هم ذمی، هم مشتری مسلمان، ضامن خمس آن زمین اند.
مسأله ۵۵۸.:
زمینی که کافر ذمی آن را از مسلمان خریده و پیش از پرداخت خمس، به همان مسلمان فروخت، این زمین، اگر به قبض و اقباض خریدار مسلمان رسیده و تحت يد او قرار گرفته باشد، هر دو ضامن خمس آناند
مسأله ۵۵۹.:
اگر نمی زمین خریده شده از مسلمان را با اقاله به فروشنده پس داد و فروشنده هم آن را پس گرفت، در این صورت، چون فسخ معامله از زمان اقاله است، نه از اصل، این فسخ، نقل و انتقال جدید است و مانند مسأله قبلی،: هر دو ضامن خمساند. |
مسأله ۵۶۰.:
اگر کافر ذمی زمینی را از مسلمانی خرید و معامله خیاری بود، چنانچه اعمال خیار شد و معامله فسخ گردید، واجب نیست خمس آن را بپردازد.
مسأله ۵۶۱.:
اگر ذمی هنگام خریدن زمین از مسلمان، شرط کند که خمس به او تعلق نگیرد یا اصل تعلق خمس به عهده فروشنده باشد، چنین شرطی، به جهت خلاف شرع بودن، نافذ نیست، اگر نمی پذیرفته که خمس زمین خریداری شده به عهده اوست؛ ولی شرط کند که فروشنده مسلمان از طرف او بپردازد، چنانچه فروشنده مسلمان قبول کند که دین و بدهکاری ذمی را بپردازد، چنین شرطی نافذ است؛ ولی تا زمانی که مسلمان به شرط وفا نکرده، ذمی ضامن خمس است.
مسأله ۵۶۲.:
در مواردی که کافر ذمی باید دوبار خمس بپردازد، اگر مبنا آن باشد که خمس، مانند حق الرهانه و حق الجنایه است که به مال تعلق می گیرد، ولی عین آن مال متعلق خمس نیست، در این صورت، باید خمس تمام آن زمین را دوباره بپردازد و اگر مبنا این باشد که خمس به عین مال تعلق می گیرد . چنان که مشهور بين فقهاست و حق نیز همین است . در این فرض، معامله نسبت به یک پنجم فروش زمین از کافر ذمی به مسلمان، فضولی است و دوباره که از مسلمان می خرد، نسبت به همان یک پنجم زمین نیز فضولی است و در حقیقت، چهار پنجم (هشتاد درصد) زمین را خریده است، بنابراین باید خمس چهار پنجم آن زمین را بپردازد؛ اما اگر کافر ذمی پیش از فروش به مسلمان، خمس آن زمین را از مالش پرداخت، يا ولى خمس (حاکم شرع) معامله نمی به مسلمان را اجازه نماید، در این صورت، کافر ذمی پس از خریدن از مسلمان، باید خمس تمام آن زمین را دوباره بپردازد.
مسأله ۵۶۳.:
اگر کافر ذمی زمینی را از مسلمان خرید و سپس فهمید یک پنجم آن را باید به عنوان خمس بپردازد، در این صورت، نمی تواند به استناد تبعض صفقه - یعنی این مال کم شده است - معامله را فسخ کند.
مسأله ۵۶۴.:
اگر مسلمانی زمینی را به کافر ذمی فروخت و شرط کرد که این زمین را به مسلمانی بفروشد، در این صورت، خمس از عهده کافر ذمی ساقط نمیشود و باید خمس آن را بپرازد.
مسأله ۵۶۵.:
اگر مسلمانی زمینی را از کافر ذمی خرید؛ سپس این معامله را با اقاله یا اعمال خیار فسخ کرد و زمین را به کافر نمی برگردانید، در این صورت، اگرچه زمین از مسلمان به کافر ذمی منتقل شد؛ ولی بر کافر ذمی خمس لازم نشده است.
مسأله ۵۶۶.:
اگر کافر ذمی، یک پنجم زمینی را که از مسلمان خریده بود، به ولی خمس (ولی فقیه یا حاکم شرع) به عنوان خمس تحویل دهد؛ سپس همان مقدار زمینی را که خمس بوده، دوباره بخرد، باز هم باید خمس این مقدار زمینی را که دوباره خریده است بپردازد.
خمس زمین مبادله شده در فرض اسلام ذمی
مسأله ۵۶۷.:
اگر کافر ذمی زمینی را از مسلمانی خرید و پیش از پرداختن خمس مسلمان شد، در این صورت، خمس از او ساقط نمیشود، مگر آنکه عین آن زمین از راه سیل؛ یا رانش و مانند آن از بین رفته باشد؛ در این صورت، خمس بر او واجب نیست.
مسأله ۵۶۸.:
اگر کافر ذمی زمینی را از مسلمان خرید و پیش از تحویل گرفتن زمین، مسلمان شد، در این صورت، خمس از او ساقط می شود، چون در زمان تحویل گرفتن و مالک فعلی شدن، مسلمان شده است.
مسأله ۵۶۹.:
اگر کافر ذمی زمینی را به کافر ذمی دیگر بفروشد و فروشنده پیش از تحویل دادن زمین به خریدار، مسلمان شود، خریدار ذمی باید خمس آن را بپرازد.