قرائت
مسأله 978 :
در رکعت اوّل و دوم نمازهاى واجب يوميّه، انسان بايد اوّل سوره حمد و بعد از آن يک سوره تمام بخواند. و دو سوره «و الضحى» و «الم نشرح» و همچنين دو سوره «فيل» و «قريش» در نماز يک سوره حساب مى‌شود و «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» بايد اوّل هر کدام از دو سوره خوانده شود.
مسأله 979 :
اگر وقت نماز تنگ باشد، يا انسان ناچار شود که سوره را نخواند، مثلاً بترسد که اگر سوره را بخواند دزد يا درنده، يا چيز ديگرى به او صدمه بزند، نبايد سوره را بخواند و اگر در کارى عجله داشته باشد مى‌تواند سوره را نخواند.
مسأله 980 :
اگر عمداً سوره را پيش از حمد بخواند، و قصد او اين باشد که سوره جزء نماز باشد نمازش باطل است و اگر اشتباهاً سوره را پيش از حمد، بخواند و در بين آن يادش بيايد، بايد سوره را رها کند و بعد از خواندن حمد سوره را از اوّل بخواند ولى اگر بعد از خواندن حمد يادش آمد فقط بايد سوره را بخواند و اعاده حمد لازم نيست.
مسأله 981 :
اگر حمد و سوره يا يکى از آنها را فراموش کند و بعد از رسيدن به رکوع بفهمد نمازش صحيح است و نياز به سجده سهو نيست اگر چه مستحبّ است.
مسأله 982 :
اگر پيش از آن که براى رکوع خم شود، بفهمد که حمد و سوره را نخوانده بايد بخواند. و اگر بفهمد سوره را نخوانده، بايد فقط سوره را بخواند ولى اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده، بايد اوّل حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند و نيز اگر خم شود و پيش از آن که به رکوع برسد، بفهمد حمد و سوره، يا سوره تنها، يا حمد تنها را نخوانده، بايد بايستد و به همين دستور عمل نمايد.
مسأله 983 :
اگر در نماز واجب يکى از چهار سوره فصّلت، نجم، سجده، علق را که آيه سجده دارد عمداً بخواند واجب است پس از خواندن آيه سجده، سجده نمايد ولى اگر سجده را بجا آورد نمازش باطل است و بايد بعد از سجده، نماز را از سر بگيرد. و اگر سجده را بجا نياورد و سوره را عوض نمود، نمازش صحيح است اگر چه به جهت ترک سجده مرتکب گناه شده.
مسأله 984 :
اگر اشتباهاً مشغول خواندن سوره‌اى شود که سجده واجب دارد، چنانچه پيش از رسيدن به آيه سجده بفهمد، بايد آن سوره را رها کند (اگر چه بيشتر از نصف سوره سجده‌دار را خوانده باشد) و سوره ديگر بخواند و اگر بعد از خواندن آيه سجده بفهمد طبق دستور مسأله قبل عمل نمايد.
مسأله 985 :
اگر در نماز آيه سجده را عمداً يا سهواً گوش دهد در هر جاى نماز که يادش آمد واجب است که سجده کند و نمازش بعد از سجده کردن باطل مى‌شود و بايد نماز را از سر بگيرد، و اگر سجده نکند نمازش صحيح است ولى معصيت کرده است. ولى اگر کسى آيه سجده بگوشش بخورد امّا توجّه نداشته باشد سجده کردن بر وى واجب نيست.
مسأله 986 :
خواندن سوره سجده‌دار در نماز مستحب جايز است امّا بايد به دنبال آيه سجده، سجده کند و سپس برخيزد و نماز را ادامه دهد.
مسأله 987 :
در نماز مستحب خواندن سوره لازم نيست، اگرچه آن نماز بواسطه نذر کردن واجب شده باشد، ولى در بعضى از نمازهاى مستحبّى مثل نماز وحشت که سوره مخصوصى دارد، اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار کرده باشد، بايد همان سوره را بخواند.
مسأله 988 :
خواندن دو سوره يا بيشتر بعد از حمد در يک رکعت نماز واجب، جايز لکن مکروه است اما در نماز مستحبّ مکروه نمى‌باشد.
مسأله 989 :
در نماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه مستحب است در رکعت اوّل بعد از «حمد»، سوره «جمعه» و در رکعت دوم بعد از «حمد»، سوره «منافقين» بخواند و اگر مشغول يکى از اينها شود، تا قبل از رسيدن به نصف سوره مى‌تواند آن را رها کند و سوره ديگر بخواند.
مسأله 990 :
اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره «قل هو اللَّه احد» يا سوره «قل يا ايّها الکافرون» شود، نبايد آن را رها کند و سوره ديگر بخواند امّا اگر رها کرد و سوره ديگر خواند، نمازش صحيح است ولى معصيت کرده است. و در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه اگر از روى فراموشى به جاى سوره «جمعه» و «منافقين»، يکى از اين دو سوره را بخواند، تا به نصف نرسيده، مى‌تواند آن را رها کند و سوره جمعه و منافقين را بخواند.
مسأله 991 :
اگر در نماز جمعه يا نماز ظهر روز جمعه عمداً يا سهواً سوره «قل هو اللَّه احد» يا سوره «قل يا ايّها الکافرون» بخواند، مى‌تواند آن را رها کرده و سوره جمعه يا منافقين را بخواند حتّى اگر از نصف هم گذشته باشد.
مسأله 992 :
اگر در نماز، غير سوره «قل هو اللَّه احد» و «قل يا ايّها الکافرون» سوره ديگرى بخواند، مى‌تواند رها کند و سوره ديگر بخواند ولى بنا بر احتياط مستحبّ اگر از نصف گذشته عدول نکند.
مسأله 993 :
اگر مقدارى از سوره را فراموش کند يا از روى ناچارى، مثلاً بواسطه تنگى وقت يا جهت ديگر نشود آن را تمام نمايد بايد آن سوره را رها کند و سوره ديگر بخواند، اگرچه از نصف گذشته باشد يا سوره‌اى را که مى‌خوانده «قل هو اللَّه احد»، يا «قل يا ايّها الکافرون» باشد.
مسأله 994 :
بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند و بر مرد و زن واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند امّا حمد و سوره نماز ظهر روز جمعه مستحبّ است بلند خوانده شود.
مسأله 995 :
مرد بايد در نماز صبح و مغرب و عشا مواظب باشد که تمام کلمات حمد و سوره و حتّى حرف آخر آنها را بلند بخواند.
مسأله 996 :
زن مى‌تواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند يا آهسته بخواند، چه نامحرم صدايش را بشنود يا نشنود ولى بهتر آن است که در صورتى که ترس فتنه و لذّت بردن در بين باشد آهسته بخواند.
مسأله 997 :
اگر در جايى که بايد نماز را بلند بخواند عمداً آهسته بخواند، يا در جايى که بايد آهسته بخواند عمداً بلند بخواند، نمازش باطل است ولى اگر از روى فراموشى يا ندانستن مسأله باشد صحيح است و اگر در بين خواندن حمد و سوره بفهمد اشتباه کرده، لازم نيست مقدارى را که خوانده دوباره بخواند.
مسأله 998 :
اگر کسى در خواندن حمد و سوره بيشتر از معمول صدايش را بلند کند، مثل آن که آنها را با فرياد بخواند، نمازش باطل است.
مسأله 999 :
انسان بايد نماز را ياد بگيرد که غلط نخواند و کسى که به هيچ قسم نمى‌تواند صحيح آن را ياد بگيرد، بايد هر طورى که مى‌تواند بخواند و بهتر آن است که نماز را به جماعت به جا آورد.
مسأله 1000 :
کسى که حمد و سوره و چيزهاى ديگر نماز را به خوبى نمى‌داند و مى‌تواند ياد بگيرد، در صورتى که دسترسى به جماعت ندارد اگر وقت نماز وسعت داشته باشد واجب است که ياد بگيرد و اگر وقت تنگ است از حمد هر چه مى‌داند بخواند و اگر هيچ نمى‌داند از سوره‌هاى ديگر هر چه مى‌داند بخواند و اگر از قرآن هم چيزى نمى‌داند به مقدارى که واجب است در نماز از قرآن بخواند، ذکر بگويد و بهتر آنست که تسبيح و تهليل و تکبير بگويد.
مسأله 1001 :
مزد گرفتن براى تعليم واجبات و مستحبّات نماز جايز است.
مسأله 1002 :
اگر يکى از کلمات حمد يا سوره را نداند يا عمداً آن را نگويد يا به جاى حرفى حرف ديگر بگويد، مثلاً بجاى «ض» «ظ» بگويد به طورى که در زبان عربى بگويند آن حرف را تلفّظ نکرد (يعنى معنا تغيير کند) و موافق هيچکدام از قرائت‌هاى هفت‌گانه نباشد يا جايى که بايد بدون فتحه و کسره خوانده شود، فتحه و کسره بدهد، يا تشديد را نگويد نماز او باطل است.
مسأله 1003 :
اگر انسان کلمه‌اى را صحيح بداند و در نماز همان طور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده لازم نيست دوباره نماز را بخواند و يا اگر وقت گذشته قضا نمايد.
مسأله 1004 :
اگر اعراب کلمه‌اى را نداند بايد ياد بگيرد ولى اگر کلمه‌اى را که وقف کردن آخر آن جايز است هميشه وقف کند ياد گرفتن اعراب آن لازم نيست و نيز اگر نداند مثلاً کلمه‌اى به «س» است يا به «ص» بايد ياد بگيرد و چنانچه دو جور يا بيشتر بخواند، مثل آن که در «اهدنا الصّراط المستقيم» مستقيم را يک مرتبه با سين و يک مرتبه با صاد بخواند نمازش باطل است مگر آن که هر دو جور قرائت شده باشد و به اميد رسيدن به واقع بخواند.
مسأله 1005 :
رعايت قواعد تجويد مثل ادغام، اظهار، ابدال، مدّ لازم و غير لازم، وقف و غيره لازم نيست، امّا رعايت آن نيکو مى‌باشد.
مسأله 1006 :
احتياط مستحب آن است که در نماز، وقف به حرکت و وصل به سکون ننمايد و معنى وقف به حرکت آن است که فتحه يا کسره يا ضمّه آخر کلمه‌اى را بگويد و بين آن کلمه و کلمه بعدش فاصله دهد. مثلاً بگويد «الرّحمن الرّحيم» و ميم «الرّحيم» را کسره بدهد و بعد قدرى صبر کند و بگويد «مالک يوم الدّين»، و معنى وصل به سکون آن است که فتحه يا کسره يا ضمّه کلمه‌اى را نگويد و آن کلمه را به کلمه بعد بچسباند مثل آن که بگويد «الرّحمن الرّحيم» و ميم «الرّحيم» را کسره ندهد و فوراً «مالک يوم الدّين» را بگويد.
مسأله 1007 :
قرائت «مالک يوم الدين» به «ملک يوم الدين» نيز صحيح است امّا بنابر احتياط صحيح نيست «صراط» را «سراط» قرائت کند.
مسأله 1008 :
در رکعت سوم و چهارم نماز مى‌تواند فقط يک حمد بخواند يا يک مرتبه تسبيحات اربعه بگويد يعنى يک مرتبه بگويد «سُبحانَ اللَّهِ وَ الحَمدُ للَّهِ وَ لا اِلهَ اِلّا اللَّهُ وَ اللَّهُ اَکبَرُ» ولى سه مرتبه فضيلت بيشترى دارد و مى‌تواند در يک رکعت حمد و در رکعت ديگر تسبيحات بگويد و بهتر است در هر دو رکعت تسبيحات بخواند خواه فرادى بخواند يا جماعت، امام باشد يا مأموم.
مسأله 1009 :
در تنگى وقت بايد تسبيحات اربعه را يک مرتبه بگويد.
مسأله 1010 :
بر مرد و زن واجب است که در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد يا تسبيحات را آهسته بخوانند و جايز است وسط حمد يا تسبيحات آن را قطع کند و ديگرى را بخواند.
مسأله 1011 :
اگر در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند، بنابر احتياط واجب بايد بسم اللَّه آن را هم آهسته بگويد.
مسأله 1012 :
کسى که نمى‌تواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بخواند، بايد در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند.
مسأله 1013 :
اگر در دو رکعت اوّل نماز به خيال اين که دو رکعت آخر است تسبيحات بگويد، چنانچه پيش از رکوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر در رکوع يا بعد از رکوع بفهمد، نمازش صحيح است.
مسأله 1014 :
اگر در دو رکعت آخر نماز به خيال اين که در دو رکعت اوّل است حمد بخواند، يا در دو رکعت اوّل نماز با اينکه گمان مى‌کرده در دو رکعت آخر است حمد بخواند، چه پيش از رکوع بفهمد چه بعد از آن نمازش صحيح است.
مسأله 1015 :
اگر در رکعت سوم يا چهارم مى‌خواست حمد بخواند تسبيحات به زبانش آمد، يا مى‌خواست تسبيحات بخواند حمد به زبانش آمد بايد آن را رها کند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند. ولى اگر عادتش خواندن چيزى بوده که به زبانش آمده و در خزانه قلبش آن را قصد داشته، مى‌تواند همان را تمام کند و نمازش صحيح است.
مسأله 1016 :
کسى که عادت دارد در رکعت سوم و چهارم تسبيحات بخواند اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود بايد آن را رها کند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند.
مسأله 1017 :
در رکعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبيحات استغفار کند، مثلاً بگويد: «اَستَغفِرُ اللَّهَ رَبِّي وَ اَتُوبُ اِلَيهِ» يا بگويد «اَللّهُمَّ اغفِرلِي» و اگر به گمان آن که حمد يا تسبيحات را گفته مشغول گفتن استغفار شود و شکّ کند که حمد يا تسبيحات را خوانده، يا نه، بايد به شکّ خود اعتنا ننمايد ولى اگر نمازگزار پيش از خم شدن براى رکوع در حالى که مشغول گفتن استغفار نيست، شکّ کند که حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد حمد يا تسبيحات را بخواند.
مسأله 1018 :
اگر در رکوع رکعت سوم يا چهارم شکّ کند که حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد به شکّ خود اعتنا نکند. امّا اگر در حال رفتن به رکوع و پيش از رسيدن به حدّ رکوع شک کند، لازم است برگردد و حمد يا تسبيحات را بخواند.
مسأله 1019 :
هرگاه شکّ کند که آيه يا کلمه‌اى را درست گفته يا نه اگر به چيزى که بعد از آن است مشغول نشده، بايد آن آيه يا کلمه را به طور صحيح بگويد و اگر به چيزى که بعد از آن است مشغول شده، چنانچه آن چيز رکن باشد مثل آن که در رکوع شکّ کند که فلان کلمه از سوره را درست گفته يا نه، بايد به شکّ خود اعتنا نکند و اگر رکن نباشد، مثلاً موقع گفتن «اللَّه الصّمد» شکّ کند که «قل هو اللَّهُ احد» را درست گفته يا نه، باز هم مى‌تواند به شکّ خود اعتنا نکند ولى اگر احتياطاً آن آيه يا کلمه را به طور صحيح بگويد اشکال ندارد و اگر چند مرتبه هم شکّ کند، مى‌تواند چند بار بگويد امّا اگر به وسواس برسد و باز هم بگويد، نمازش صحيح است ولى معصيت کرده و بنابر احتياط مستحبّ نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1020 :
مستحب است در رکعت اوّل، پيش از خواندن حمد بگويد «اَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيطانِ الرَّجيمِ» يا «اَعُوذُ بِاللَّهِ السَّميعِ العَليمِ مِنَ الشَّيطانِ الرَّجيمِ»و در رکعت اوّل و دوم نماز ظهر و عصر «بسم اللَّه» را بلند بگويد و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آيه وقف کند يعنى آن را به آيه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره به معناى آيه توجّه داشته باشد. و اگر نماز را به جماعت مى‌خواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادى مى‌خواند، بعد از آن که حمد خودش تمام شد بگويد: «الحمد للَّه ربّ العالمين». و بعد از خواندن سوره «قل هو اللَّه احد»، يک، يا دو، يا سه مرتبه «کَذَلِکَ اللَّهُ ربّي» يا سه مرتبه «کَذَلِکَ اللَّهُ رَبُّنا» بگويد، بعد از خواندن سوره کمى صبر کند بعد تکبير پيش از رکوع را بگويد يا قنوت را بخواند.
مسأله 1021 :
مستحب است در تمام نمازها در رکعت اوّل، سوره «انّا انزلناه» و در رکعت دوم، سوره «قل هو اللَّه احد» را بخواند.
مسأله 1022 :
مکروه است انسان در تمام نمازهاى يک شبانه روز سوره «قل هو اللَّه احد» را نخواند.
مسأله 1023 :
خواندن سوره «قل هو اللَّه احد» به يک نفس مکروه است.
مسأله 1024 :
سوره‌اى را که در رکعت اوّل خوانده مکروه است در رکعت دوم بخواند ولى اگر سوره «قل هو اللَّه احد» را در هر دو رکعت بخواند مکروه نيست.