3 - گنج
مسأله 1815 :
گنج مالى است که در زمين يا درخت يا کوه يا ديوار پنهان باشد وکسى آن را پيدا کند وطورى باشد که به آن , گنج بگويند.
مسأله 1816 :
اگر انسان در زمينى که ملک کسى نيست گنجى پيدا کند, مال خوداو است وبايد خـمس آن را بدهد, لکن در صورتى که آن گنج غير از طلا و نقره باشدوجوب خمس در آن بنابر احتياط است .
مسأله 1817 :
نصاب گنج در غير طلا و نقره بنا بر احتياط 105 مثقال نقره سکه داريا 15 مثقال طـلاى سـکـه دار اسـت يـعـنى اگر قيمت چيزى را که از گنج بدست مى آورد, بعد از کم کردن مـخـارجـى کـه براى آن کرده به يکى از اين دو نصاب برسد,بنابر احتياط واجب بايد خمس آن را بدهد و اما نصاب گنج طلا, 15 مثقال طلاى سکه دار و گنج نقره 105 مثقال نقره سکه دار است .
مسأله 1818 :
اگر در زمينى که از ديگرى خريده گنجى پيدا کند وبداند مال کسانى که قبلا مالک آن زمين بوده اند نيست , مال خود او مى شود و بايد خمس آن رابدهد.
ولى اگر احتمال دهد که مال يکى از آنان است , بايد به او اطلاع دهدوچنانچه معلوم شود مال او نيست , بايد به کسى که پيش از او مالک زمين بوده اطلاع دهد و به همين ترتيب بنابر احتياط لازم به تمام کسانى که پيش از او مالک زمين بوده اند خبر دهد و اگر معلوم شود مال هيچ يک آنان نيست , مال خود اومى شود و بايد خمس آن را بدهد.
مسأله 1819 :
اگر در ظرفهاى متعددى که در يکجا دفن شده مالى پيدا کند که قيمت آنها روى هـم 105 مـثـقال نقره يا 15 مثقال طلا باشد بايد خمس آن را بدهدولى چنانچه در چند جا گنج پيدا کند, هر کدام آنها که قيمتش به اين مقدار برسد,خمس آن واجب است وگنجى که قيمت آن به اين مقدار نرسيده خمس ندارد.
مسأله 1820 :
اگـر دو نفر گنجى پيدا کنند که قيمت آن به 105 مثقال نقره يا 15مثقال طلا برسد اگر سهم هر يک از آنان به اين مقدار نباشد, بنابر احتياط مستحب خمس آن را بدهند.
مسأله 1821 :
اگر کسى حيوانى را از قبيل چهارپايان بخرد و در شکم آن مالى پيداکند چنانچه احـتـمـال دهـد که مال فروشنده است , بايد به او خبر دهد.
و اگر معلوم شود مال او نيست , بنا بر احـتياط لازم بايد بترتيب , صاحبان قبلى آن را خبر کندوچنانچه معلوم شود که مال هيچ يک آنان نـيـست , ظاهر آن است که حکم فايده وربح دارد و اگر حيوان از قبيل ماهى باشد لازم نيست به فروشنده خبر دهد و حکم فايده و ربح را دارد, هرچند احتياط در هر دو صورت الحاق آن در حکم به گنج است بدون رعايت نصاب .