حکم جنگ در حَرَم و در ماههاى حرام(394)
قرآن کريم :
1 - )وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُم وَأَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَيْثُ أَخْرَجُوکُمْ وَالْفِتْنَةُأَشَدُّ مِنَ القَتْلِ وَلاَ تُقَاتِلُوهُمْ عِندَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَتَّى يُقَاتِلُوکُمْ فِيهِ فَإِن قَاتَلُوکُمْ‌فَاقْتُلُوهُمْ کَذلِکَ جَزَاءُ الْکَافِرِينَ(395)).
"و آنها را ] = بت پرستانى که از هيچگونه جنايتى ابا ندارند[ هر کجا يافتيد به قتل‌برسانيد و از آنجا که شما را بيرون ساختند ]= مکّه[، آنها را بيرون کنيد و فتنه ازکشتار هم بدتر است، و با آنها در نزد مسجدالحرام جنگ نکنيد مگر اينکه در آنجا باشما بجنگند. پس اگر در آنجا با شما پيکار کردند آنها را به قتل برسانيد. چنين است‌جزاى کافران."
اين آيه دلالت مى‌کند بر اينکه جنگ در نزد مسجدالحرام، حرام است‌مگر اينکه دشمن آغازگر جنگ در آنجا باشد.
2 - )إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْراً فِي کِتَابِ اللَّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّماوَاتِ‌وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذلِکَ الدِّينُ الْقَيِّمُ فَلاَ تَظْلِمُوا فِيهِنَّ أَنْفُسَکُمْ وَقَاتِلُواالْمُشْرِکِينَ کَافَّةً کَمَا يُقَاتِلُونَکُمْ کَافَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ(396))
"تعداد ماهها نزد خداوند در کتاب الهى، از آن روز که آسمانها و زمين را آفريده،دوازده ماه است که چهار ماه از آن، ماه حرام است. اين آيين ثابت و پا برجاست. دراين ماهها به خود ستم نکنيد و با مشرکان دسته جمعى پيکار کنيد همانطور که آنان‌دسته جمعى با شما مى‌جنگند و بدانيد خداوند با پرهيزکاران است."
اين آيه دلالت مى‌کند بر اينکه جنگ در ماههاى حرام، حرام است‌وهتک حرمت اين ماهها، ظلم محسوب مى‌شود.
3 - )فَإِذَا انسَلَخَ الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِکِينَ حَيْثُ وَجَدتُّمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ‌وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ کُلَّ مَرْصَدٍ فَإِن تَابُوا وَأَقَامُوا الْصَّلاَةَ وَآتَوُا الزَّکَاةَ فَخَلُّواسَبِيلَهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ(397)).
"وقتى ماهها حرام پايان گرفت، مشرکان را هرجا يافتيد به قتل برسانيد، و آنها رااسير سازيد، و محاصره کنيد، و در هر کمينگاه، بر سر راه آنها بنشينيد. و هرگاه‌توبه کنند و نماز را برپا دارند و زکات را بپردازند آنها را رها سازيد، زيرا خداوندآمرزنده و مهربان است."
)الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْکُمْ فَاعْتَدُواعَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْکُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ(398)).
"ماه حرام در برابر ماه حرام )اگر دشمنان، احترام آن را شکستند، و در آن باشما جنگيدند، شما نيز حق داريد مقابله به مثل کنيد( و تمام حرامها )قابل( قصاص‌است، و هرکس بر شما تجاوز کرد، همانند آن بر او تعدّى کنيد و از خدا بپرهيزيدوبدانيد خدا با پرهيزکاران است."
اين آيه دلالت مى‌کند بر اينکه اگر دشمن احترام ماه حرام را نگه نداردودر اين ماه با مسلمانان بجنگد، جنگ در آن ماه براى مسلمانان نيز جايزاست."
5 - )يَسْأَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِيهِ قُلْ قِتَالٌ فِيهِ کَبِيرٌ وَصَدٌّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ‌وَکُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِندَ اللَّهِ وَالْفِتْنَةُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَلاَيَزَالُونَ يُقَاتِلُونَکُمْ حَتَّى يَرُدُّوکُمْ عَن دِينِکُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا وَمَن يَرْتَدِدْ مِنکُمْ عَن دِينِهِ‌فَيَمُتْ وَهُوَ کَافِرٌ فَأُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الْدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأُولئِکَ أَصْحَابُ النَّارِهُمْ فِيهَا خَالِدُونَ(399)).
"از تو درباره جنگ کردن در ماه حرام سوال مى‌کنند. بگو: جنگ در آن )گناهى(بزرگ است ولى جلوگيرى از راه خدا و کفر ورزيدن نسبت به او و هتک احترام‌مسجدالحرام، و اخراج ساکنان آن، نزد خداوند مهمتر از آن است، و ايجاد فتنه حتّى‌از قتل بالاتر است، و مشرکان پيوسته با شما مى‌جنگند، تا اگر بتوانند شما را ازآيين‌تان برگردانند ولى کسى که از آيينش برگردد و در حال کفر بميرد تمام اعمال نيک‌او در دنيا و آخرت بر باد مى‌رود، و آنان اهل دوزخ‌اند و هميشه در آن خواهند بود."
ممکن است از اين آيه استفاده کنيم که جنگ در ماه حرام جايز است درصورتيکه کفّار آغازگر فتنه باشند و مردم را از رسيدن به مسجدالحرام بازدارند و اهالى آن را از خانه و سرزمين‌شان اخراج نمايند.
حديث شريف :
علاء بن فضيل از امام معصوم‌عليه السلام سوال کرد که آيا در مقابل مشرکين،مسلمانان در ماه حرام، مى‌توانند آغاز به جنگ نمايند؟ امام فرمود:
"إذا کان المشرکون يبتدؤونهم باستحلاله، ثمّ رأى المسلمون أنّهم يظهرون عليهم‌فيه، وذلک قول اللَّه عزّ وجلّ: )الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ(400)والروم في هذا بمنزلة المشرکين لأنّهم لم يعرفوا للشهر الحرام حرمة ولا حقّاً، فهم‌يبدؤون بالقتال به، وکان المشرکون يرون له حقّاً وحرمة فاستحلّوه فاستحلّ منهم،وأهل البغي يبتدؤون بالقتال"(401).
"اگر مشرکين با شروع جنگ، حرمت ماه حرام را بشکنند و مسلمانان هم بدانندکه دراين ماه بر آنان غالب مى‌شوند )اشکال ندارد(، زيرا خداوند مى‌فرمايد: "ماه‌حرام در برابر ماه حرام و تمام حرامها قابل قصاص هستند و..." روميان دراين‌مورد به منزله مشرکين هستند زيرا حرمت و حقّى براى ماه حرام قايل نيستند و در ماه‌حرام آغاز به جنگ مى‌کنند. البتّه مشرکان براى ماه حرام حقّى و حرمتى قايل بودندولى آن را شکستند پس خداوند هم جنگ با آنان را در ماه حرام، حلال شمرد. و با اهل‌بغى و افراد متجاوز و سرکش، مى‌توان آغازگر جنگ بود."
تفصيل احکام :
1 - جايز نيست در ماههاى حرام جنگ با کسانى آغاز شود که براى اين‌ماهها احترام قايل هستند )مانند مشرکين قريش(. امّا آغاز جنگ باکسانيکه اعتقاد به حرمت اين ماهها نداشته‌اند، اشکال ندارد. و همچنين‌آغاز جنگ دفاعى بطور مطلق دراين ماهها جايز است.
2 - جنگ در حَرَم هم حرام گشته است مگر اينکه جنگ دفاعى باشد.