دستور غسل کردن
تمام غسلها را چه واجب و چه مستحب به يکى از دو شکل مى‌توان انجام داد:
1- غسل ارتماسى;
2- غسل ترتيبى.
دستور غسل ارتماسى
غسل ارتماسى آن است که انسان به نيت غسل يکباره در آب فرورود، به طورى که آب يکدفعه يا به تدريج تمام بدن را فرا بگيرد و اگر تمام بدن زير آب باشد و بعد از نيت غسل بدن را حرکت دهد، غسل او صحيح است و براى انجام اين غسل حتما بايد جايى باشد که بتواند تمام بدن را آب فرا بگيرد و زير دوش و مانند آن نمى‌شود غسل ارتماسى نمود.
توضيح المسائل، مسأله 367، 368.
دستور غسل ترتيبى
در غسل ترتيبى بايد به نيت غسل اول سر و گردن و بعد طرف راست و بعد طرف چپ بدن را بشويد و براى آنکه يقين کند، هر قسمت را کاملا شسته، بايد مقدارى از قسمت ديگر را هم ضميمه کرده و بشويد و بلکه احتياط مستحب آن است که تمام طرف راست گردن را با طرف راست‌بدن و تمام طرف چپ گردن را با طرف چپ بشويد و اگر عمدا يا از روى فراموشى يا به واسطه ندانستن مسأله به اين ترتيب (سروگردن، راست و چپ) عمل نکند،غسل او باطل است.
توضيح المسائل، مسأله361 363.
يادآورى
1- غسل جبيره هم مانند وضوى جبيره است، ولى بايد آن را ترتيبى به جا آورد.
توضيح المسائل، مسأله 339.
2- در بعضى از موارد بايد غسل را به صورت ارتماسى و در بعضى ازموارد بايد حتما به صورت ترتيبى انجام داد و در غير اين موارد اختيارباخود غسل کننده است که به هر يک از دو طريق مى‌خواهد غسل‌نمايد و اما بعضى از مواردى که بايد حتما به صورت ترتيبى غسل نمود:
الف) در صورتى که کسى روزه واجب گرفته يا براى حج‌يا عمره احرام بسته که اگر بخواهد غسل کند حتما بايد به صورت ترتيبى غسل کندو اگر عمدا به صورت ارتماسى غسل کند، غسلش باطل است و اما اگر از روى فراموشى غسل ارتماسى کند، صحيح است.
توضيح المسائل، مسأله 371.
ب) در صورتى که در يکى از اعضا غسلش جبيره است، بايد به صورت ترتيبى غسل نمايد و اگر به صورت ارتماسى غسل کند، غسلش باطل است.
توضيح المسائل، مسأله 339.
و گاهى هم غسل ارتماسى متعين مى‌شود;مثل اينکه آخر وقت است و اگر بخواهد غسل ترتيبى کند، نمازش قضا مى‌شود و غسل ارتماسى زودتر انجام مى‌شود.
عروة‌الوثقى، فى کيفية الغسل، مسأله 2.
فرقهاى غسل ارتماسى و ترتيبى
1- در غسل ارتماسى بايد قبل از غسل کردن تمام بدن پاک باشد، مگرآنکه با رفتن در آب نجاست‌برطرف شود;به خلاف غسل ترتيبى که لازم نيست تمام بدن قبل از غسل پاک باشد، بلکه جايز است هر عضوى را قبل از غسل دادنش تطهير کند.
عروة‌الوثقى، فى احکام الغسل، مسأله 5 و توضيح المسائل، مسأله 372.
2- اگر بعد از غسل، مانعى در يکى از اعضاى غسل ديده شود، در ارتماسى غسل باطل است و اما اگر ترتيبى غسل کرده، بايد ملاحظه کند مانع در کجاى بدن است، اگر در طرف چپ باشد، بعد از برطرف کردن، همان جا را به نيت غسل بشويد،غسلش صحيح است و اگر مانع در طرف راست‌باشد، بعد از برطرف کردن مانع و غسل آن موضع دوباره طرف چپ را غسل مى‌دهد، غسلش صحيح است و اگر در سروگردن هم باشد، همين طور بعد از برطرف کردن و غسل دادن آن موضع،دوباره طرف راست و چپ را غسل مى‌دهد،غسلش صحيح است و اما اگر بعد از غسل ترتيبى بفهمد جايى از بدن را نشسته و نداند کجاى بدن است، بايد دوباره غسل کند.
توضيح المسائل، مسأله 364، 365، 369.
احکام مشترک غسل ترتيبى و ارتماسى
1- در غسل اگر به اندازه سر مويى از بدن نشسته بماند،غسل او باطل است، ولى شستن جاهايى از بدن که ديده نمى‌شود، مثل توى گوش و بينى واجب نيست و اگر جايى را شک دارد که از ظاهر بدن است‌يا از باطن آن، شستن آن لازم نيست، ولى احتياط در شستن است; بنابراين اگر سوراخ جاى گوشواره و مانند آن به قدرى گشاد باشد که داخل آن ديده شود، بايد آن را شست و اگر ديده نشود، شستن داخل آن لازم نيست.
توضيح المسائل، مسأله 374، 375، 376.
2- در غسل بايد موهاى کوتاهى را که جزء بدن حساب مى‌شود بشويد و بنابر احتياط، شستن موهاى بلند هم لازم مى‌باشد. (البته در کتاب عروة‌الوثقى در احکام غسل، اين احتياط واجب دانسته شده است).
توضيح المسائل، مسأله 379. 3- کسى که قصد دارد پول حمامى را ندهد، يا بخواهد از پول حرام و يا خمس نداده بدهد يا بدون اينکه بداند حمامى راضى است، بخواهد نسيه بگذارد -اگر چه بعد حمام را راضى کندغسل او باطل است.
توضيح المسائل، مسأله 381، 383.
4- اگر حمامى راضى باشد که پول حمام نسيه بماند، ولى کسى که غسل مى‌کند، قصدش اين باشد که طلب او را ندهد، غسل او اشکال دارد.
توضيح المسائل، مسأله، مسأله 382.
همچنين به مسائل 385، 387 و 389 توضيح‌المسائل مراجعه شود.