مسائل متفرقه

مسائل متفرقه

******پرسش‌هاى مقدماتى *******

- چنان چه مسافر اشتباهاً نماز را تمام بخواند، وظيفه‌اش چيست؟

- کسى که وظيفه‌اش تمام خواندن نماز است اگر نماز را شکسته بخواند، چه حکمى دارد؟

- چنانچه مسافر در بين نماز چهار رکعتى متوجه شود که وظيفه‌اش شکسته خواندن نماز است، چه حکمى دارد؟

- اگر ازمسافر، نماز شکسته‌اى فوت شود و بخواهد قضاى آن را در وطن به جا آورد،وظيفه‌اش چيست ؟

- نماز در هواپيما و قطار به چه نحوى است ؟

مسأله 1 - مسافرى که وظيفه‌اش، شکسته خواندن نماز است، چنان چه نماز را تمام بخواند، يکى از حالات زير را خواهد داشت:

الف - عالم به حکم * و موضوع ** است، و نماز را عمداً تمام خوانده، در اين حالت نمازش باطل است و بايد دوباره نماز را شکسته بخواند و اگر وقت گذشته باشد، بايد دو رکعتى قضا کند. 195 (ر.م 1357)

ب - عالم به حکم و موضوع است، منتها اشتباهاً و از روى غفلت (طبق عادت)، نماز را تمام خواند در اين حالت نيز نمازش باطل است و بايد آن را دوباره بخواند. 196(ر.م 1358)

ج - عالم به حکم و موضوع است، منتها موقع خواندن نماز، حکم را فراموش کرده بود، لذا نماز را تمام خواند. در اين حالت پس از پى بردن به اشتباه چنان چه وقت نماز باقى باشد، بايد نماز را دوباره و به صورت شکسته بخواند، و اگر وقت آن گذشته باشد، بنابر احتياط واجب بايد قضاى نمازى را که تمام خوانده، به صورت شکسته به جا آورد. 197 (ر.م 1358)

د - عالم به حکم و موضوع است، منتها موقع خواندن نماز، موضوع (مسافر بودن خود) را فراموش کرده بود، لذا نماز را تمام خواند. در اين حالت پس از پى بردن به اشتباه - چنان چه وقت نماز باقى باشد - بايد نماز را دوباره به صورت شکسته بخواند، ولى اگر وقت آن گذشته باشد، قضا لازم نيست. 198(ر.م 1362)

و - عالم به حکم و موضوع است، ولى بعضى از خصوصيات حکم را نمى‌داند. * در اين حالت پس از پى‌بردن به اشتباه - چنان چه وقت نماز باقى باشد - بايد نماز را دوباره شکسته بخواند، و اگر وقت آن گذشته باشد، بنابر احتياط واجب بايد قضاى نمازى را که تمام خوانده است، به صورت شکسته به جا آورد. 199 (ر.م‌1360)

ه - عالم به حکم بوده ولى جاهل به موضوع است. * در اين حالت پس از پى بردن به اشتباه - چنان چه وقت نماز باقى باشد - بايد نماز را دوباره به صورت شکسته بخواند ،و اگر وقت آن گذشته باشد، بنابر احتياط واجب، بايد قضاى نمازى را که تمام خوانده، به صورت شکسته به جا آورد. 200 (ر.م 1361)

مثال: شخصى اهوازى، به قصد يک هفته توقف، به روستايى واقع در چهار فرسخى اهواز مى‌رود و چون پيش خود يقين داشت که روستا در سه فرسخى اهواز واقع شده است، لذا خود را در آن روستا مسافر نمى‌دانست و نماز را تمام مى‌خواند؛ روز هفتم بعد از خواندن نماز ظهر و عصر به اشتباه خود پى برد. اين شخص نماز ظهر و عصر آن روز را بايد دوباره به صورت شکسته بخواند و نيز همه نمازهايى را که در اين مدت چهار رکعتى خوانده، بايد به صورت شکسته قضا کند. 201

ى - عالم به موضوع بوده ولى جاهل به حکم است **، در اين حالت نمازش صحيح مى‌باشد 202.(ر.م‌1359)

مسأله 2 - کسى که وظيفه‌اش، تمام خواندن نماز است، چنان چه آن را شکسته بخواند، در هر صورت نمازش باطل است و بايد دوباره به صورت تمام بخواند * حتى مسافرى که قصدماندن ده روز يا بيشتر در جايى را داشته و به جهت ندانستن حکم مسأله، نماز را شکسته خوانده است. 203 (ر.م 1363)

مسأله 3 - چنان چه مسافر، مشغول نماز چهار رکعتى شود و پيش از رکوع سوم، ملتفت شود که وظيفه‌اش، شکسته خواندن نماز است؛ بايد نماز را دو رکعتى تمام کند؛ **اما اگر در رکوع سوم يا بعد از آن ملتفت شود، نمازش باطل است و بايد دوباره آن را شکسته به جا آورد. 204(ر.م 1364 و 1365)

مسأله 4 - مسافرى که بايد نماز را تمام بخواند * اگر به واسطه ندانستن مسأله، مشغول نماز دو رکعتى شود و در بين نماز متوجه اشتباه خود شود، بايد نماز را چهار رکعتى به اتمام برساند. 205 (ر.م 1366)

مسأله 5 - مسافرى که نماز نخوانده اگر پيش از تمام شدن وقت نماز به وطن - يا به جايى که مى‌خواهد ده روز يا بيشتر در آن‌جا بماند - برسد، بايد نماز را تمام بخواند و کسى که مسافر نيست؛ اگر در اول وقت، نماز نخواند ومسافرت کند، در سفر بايد نماز را شکسته بخواند. 206 (ر.م 1367)

مسأله 6 - اگر از مسافرى که بايد نماز را شکسته بخواند، نماز ظهر، يا عصر و يا عشا قضا شود، بايد آن را دو رکعتى (شکسته) قضا کند، هر چند در غير سفر بخواهد قضاى آن را به جا آورد و اگر از کسى که مسافر نيست يکى از اين سه نماز قضا شود، بايد چهار رکعتى قضا نمايد، هر چند در سفر بخواهد قضاى آنرا به جا آورد. 207(ر.م 1368)

مسأله 7 - مستحب است مسافر، بعد از هر نمازى که شکسته مى‌خواند، سى مرتبه بگويد: «سبحان الله و الحمدالله و لااله الا الله والله اکبر» 208. (ر.م 1369)

مسأله 8 - مسافر مى‌تواند در مسجدالحرام و مسجد پيغمبر (ص) و مسجد کوفه ،نماز را تمام بخواند، ولى اگر بخواهد در جايى که اول جزء اين مساجد نبوده و بعد به اين مساجد اضافه شده نماز بخواند، احتياط مستحب آن است که شکسته بخواند اگر چه اقوى صحت تمام است و نيز مسافر مى‌تواند در حرم و رواق حضرت سيدالشهداء (ع) - بلکه در مسجد متصل به حرم - نماز را تمام بخواند. 209(ر.م 1356)

مسأله 9 - نماز در هواپيما (و قطار) با مراعات جهت قبله جايز است و چنان چه در اثناى نماز، هواپيما جهت خود را به چپ يا راست تغيير دهد و نماز گزار بعد از سکوت از قرائت و ذکر - جهت خود را به سوى قبله بگرداند، نمازش صحيح است، اما اگر هواپيما آن چنان تغيير جهت دهد که نمازگزار پشت به قبله قرار گيرد، نمازش باطل خواهد بود .210

* - يعنى، مى‌داند که مسافر،بايد نماز را شکسته بخواند.

** - يعنى مى‌داند که مسافر است. (توضيح جاهل به موضوع در صفحه بعد خواهد آمد).

195- همه مراجع معظم تقليد در حکم اين مسأله اتفاق نظر دارند.

196- اراکى (ر.م 1351)، خوئى (ر.م 1367)، تبريزى (ر.م 1367)، زنجانى (ر.م 1367)، فاضل (ر.م 1380)، و مکارم (ر.م 1183): حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند.

گلپايگانى (ر.م 1367): چنان چه وقت نماز باقى باشد، بايد دوباره، نماز را شکسته بخواند ولى اگر وقت گذشته باشد، قضا لازم نيست .

بهجت و خامنه‌اى:؟

* - مثلاً، نمى‌داند که در سفر هشت فرسخى، بايد نماز را شکسته بخواند (فکر مى‌کند، بايد سفر خيلى طولانى باشد تا سفر شکسته شود)، يا در سفر معصيت توبه کرده و نمى داند که بعد از توبه، بايد نماز را شکسته بخواند، يا کثيرالسفر است و نمى‌داند که در سفر اول شغلى، نماز شکسته است .

197- اراکى (ر.م 1350)، خوئى (ر.م 1366)، گلپايگانى (ر.م 1366) و تبريزى (ر.م 1366): چنان چه وقت نماز باقى باشد، بايد آن را دوباره به صورت شکسته بخواند ولى اگر وقت نماز گذشته باشد، قضا لازم نيست .

بهجت و خامنه‌اى: ؟

زنجانى (ر.م 1366): نمازى که به صورت تمام خوانده، باطل است و بايد دوباره، آن را شکسته بخواند چه وقت نماز باقى باشد و چه گذشته باشد.

فاضل (ر.م 1379): و مکارم (ع.م 3) حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند.

198- همه مراجع معظم تقليد در حکم اين مسأله اتفاق نظر دارند.

199- اراکى (ر.م 1353)، زنجانى (ر.م 1369)و فاضل (ر.م 1382): نمازى که خوانده باطل است و بايد دوباره بخواند (چه وقت نماز باقى باشد و چه وقتش گذشته باشد).

خوئى (ر.م 1369)، گلپايگانى (ر.م 1369) و تبريزى (ر.م 1369): چنان چه وقت نماز باقى باشد، بايد نماز را دوباره به صورت شکسته بخواند، ولى اگر وقت آن گذشته باشد، قضا لازم نيست .

بهجت (ر.م 1105) و مکارم(ر.م 1184): حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند .

* - يعنى مى‌داند که مسافر بايد نماز را شکسته بخواند ولى مسافر بودن خود را نمى‌داند، لذا نماز را تمام مى‌خواند .

** - مى‌داند که مسافر است ولى نمى‌داند که مسافر بايد نماز را شکسته بخواند.

200- اراکى (ر.م 1354)، زنجانى (ر.م 1370) و فاضل (ر.م 1383): نمازى که خوانده باطل است و بايد دوباره به صورت شکسته بخواند چه وقت نماز باقى باشد و چه وقتش گذشته باشد .

خوئى (ر.م 1370)، گلپايگانى (ر.م 1370)و تبريزى (ر.م 1370): چنانچه وقت نماز باقى باشد، بايد نماز را دوباره به صورت شکسته بخواند، ولى اگر وقت آن گذشته باشد ،قضا لازم نيست .

بهجت (ر.م 1106)، خامنه‌اى (استفتا) و مکارم (ع.م‌3): حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند.

201- خوئى، گلپايگانى و تبريزى :نماز ظهر و عصر آن روز را بايد دوباره به صورت شکسته بخواند ولى نمازهايى که در اين مدت ،اشتباهاً چهار رکعتى خوانده، لازم نيست قضا کند.

* - مثال: شخصى به جهت ندانستن حکم کثيرالسفر، در همه سفرهاى شغلى ، نماز را شکسته خوانده، اين شخص پس از پى‌بردن به اشتباه خود، بايد همه آن نمازها را، دوباره به صورت تمام بخواند .

** - يعنى اگر قبل از بلند شدن به رکعت سوم ملتفت شود، در رکعت دوم، سلام مى‌دهد و اگر بعد از شروع رکعت سوم ملتفت شود، مى‌نشيند و با سلام نماز را تمام مى‌کند. (براى قيام بيجا، دو سجده سهو به جا مى‌آورد).

202- همه مراجع معظم تقليد در حکم اين مسأله اتفاق نظر دارند.

203- اراکى (ر.م 1363) و مکارم (ر.م 1186): مسافرى که قصد ماندن ده روز يا بيشتر در جايى داشته و به جهت ندانستن حکم مسأله، نماز را شکسته خوانده، بعد از دانستن حکم مسأله، آن نمازها را ،بنابر احتياط واجب بايد دوباره چهار رکعتى بخواند.

خوئى (ر.م 1372)، تبريزى (ر.م 1372) و زنجانى (ر.م 1372): مسافرى که قصد ماندن ده روز يا بيشتر در جايى داشته و به جهت ندانستن حکم مسأله، نماز را شکسته خوانده، بعد از دانستن حکم مسأله، بايد نماز را تمام بخواند؛ ولى نمازهاى شکسته‌اى که قبل از آن خوانده صحيح است ولازم نيست آنها را دوباره چهار رکعتى بخواند.

گلپايگانى (ر.م 1372) و فاضل (ر.م 1385): حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند.

بهجت و خامنه‌اى:؟

204- اراکى (ر.م 1357 - 1358)، خوئى (ر.م 1373- 1374)، گلپايگانى (ر.م 1373 - 1374)، زنجانى (ر.م 1373- 1374)، فاضل (ر.م 1386- 1387)، و مکارم (ر.م 1187): حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند .

بهجت و خامنه‌اى:؟

تبريزى (ر.م 1373-1374): حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند؛ مگر در مورد مسافرى که به جهت ندانستن بعضى از خصوصيات نمازمسافر (مثلاً نمى‌داند که اگر چهار فرسخ برود و چهار فرسخ برگردد، بايد نماز را شکسته بخواند)مشغول نماز چهار رکعتى شود. چنين شخصى چنان چه قبل از بلند شدن به رکعت سوم، ملتفت وظيفه خود شود، بايد نماز را دو رکعتى به اتمام رساند و نمازش صحيح است؛ ولى اگر بعداز بلند شدن به رکعت سوم و قبل از رکوع سوم ملتف شود، بايد نماز را دو رکعتى به اتمام رسانده وبنابر احتياط واجب، دوباره همان نماز را به صورت دو رکعتى بخواند، و اگر در رکوع سوم (يا بعد از آن) ملتفت شود، نمازش باطل است .

* - مثلاً به جهت قصد اقامه، يا کثيرالسفر بودن، يا معصيت بودن سفرو يا... .

205- همه مراجع معظم تقليد در حکم اين مسأله اتفاق نظر دارند.

206- همه مراجع معظم تقليد در حکم اين مسأله اتفاق نظر دارند.

207- همه مراجع معظم تقليد در حکم اين مسأله اتفاق نظر دارند.

208- همه مراجع معظم تقليد در حکم اين مسأله اتفاق نظر دارند.

209- اراکى (ر.م 1349)، بهجت (ر.م 1102) و فاضل (ر.م 1378): نماز را تمام بخواند. بلکه مسافر در کل شهر مکه و مدينه، مى‌تواند نماز را تمام بخواند .

خوئى(ر.م 1365) و تبريزى (ر.م 1365): مسافر مى‌تواند در تمام شهر مکه و مدينه و در مسجد کوفه، نماز را تمام بخواند، و نيز مسافر مى‌تواند در حرم حضرت سيدالشهداء، نماز را تمام بخواند اگر چه دورتر از اطراف ضريح مقدس نماز بخواند.

گلپايگانى (ر.م 1365): مسافر مى‌تواند در شهر مکه و مدينه و مسجد کوفه، نماز را تمام بخواند، ولى اگر بخواهد در جايى که اول جزء مسجد کوفه نبوده و بعد به اين مسجد اضافه شده، نماز بخواند،احتياط واجب آن است که، شکسته بخواند و نيز مسافر مى‌تواند در حائر حضرت سيدالشهدا (ع) نماز را تمام بخواند ولى اگر دورتر از اطراف ضريح مقدس نماز بخواند،احتياط واجب آن است که، شکسته به جا آورد.

زنجانى (ر.م 1365): در شهرهاى مکه و مدينه و نجف يا کوفه و کربلا، تأکيد بسيار شده که مسافر قصد اقامه ده روز کرده و نماز را تمام بخواند، ولى تا قصد اقامه نکرده مانند ساير شهرها، بايد نماز راشکسته بخواند.

فاضل (ر.م 1378): حکم مسأله، همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند، منتها در مساجد مزبور فرقى بين بناى اصلى و اوليه و آنچه بعداً اضافه شده نمى‌باشد و مسافر مطلقاً مى‌تواند در آنها، نماز را تمام بخواند .

مکارم (ر.م 1182): در اين اماکن چهارگانه فرقى بين بناى اصلى و اضافاتى که بعداً بر آن افزوده شده يا در آينده افزوده مى‌شود نيست و مسافر، مطلقاً مى‌تواند در آنها، نماز را تمام بخواند هر چند شکسته خواندن نماز، افضل است .

خامنه‌اى: ؟

* - تحرير الوسيله، المسائل المستحدثه .