روابط اقتصادى زن و شوهر
23- سوال: آيا اعضاى خانواده موظف هستند درباره حلال بودن درآمد سرپرست خانواده تحقيق و بررسى کنند؟
جواب: اعضاى خانواده مکلف به تحقيق نيستند و تا يقين به وجود مال حرام در بين اموال حاصل نشود تصرف مانع ندارد. امام: استفتائات، ج 2، ص 49، سؤل 134.
24- سوال: شوهر من نماز نمى‌خواند وخمس نمى‌پردازد:
الف - آيا پولى را که از او مى‌گيرم برايم حلال است و يا بايد خمس آن را بپردازم ؟
ب - حکم مواد غذايى که به منزل مى‌آورد و يا لباسهايى که براى من و فرزندانم مى‌خرد، چيست ؟
ج - حکم اقامت در خانه‌اى که او با اين پول تهيه کرده است چيست ؟
جواب:
تبريزى: براى شما جايز است. استفتاء
فاضل: اگر يقين نداشته باشد که عين آن پول و عين آن غذا و لباس متعلق خمس است، براى شما اشکالى ندارد و راجع به اقامت در خانه چنين شخصى، اگر مى‌توانيد او را نصيحت کنيد و با او مدارا نماييد و اگر مؤثر نشد حکم ديگرى دارد. استفتاء
25- سوال: آيا زن و شوهر مى‌توانند طبق موازين شرعى و قوانين رسمى چيزى رابه يکديگر بفروشند؟
جواب: هر يک مى‌توانند ملک شرعى ديگرى را از او بخرد.
امام - با استفاده از استفتائات، ج 2، ص 105، سوال 85.
26- سوال: آيا مرد مى‌تواند همسر خود را مجبور به فروش اموالش نمايد، مثلاً زن را وادار کند خانه يا ملکش را بفروشد؟
جواب: حق ندارد، و شوهر اختيار همسرش را (در اينگونه موارد) ندارد و طرفين حقوق متقابله‌اى دارند که بايد عمل کنند .
امام، استفتائات، ج 2، ص 78، سوال 27.
تبريزى - فاضل - مکارم: استفتاء.
27- مسأله: اگر زن يا شوهر چيزى را به ديگرى هبه کنند، تا زمانى که آن چيز موجود باشد مى‌توانند آن را پس بگيرند. لکن بنابر احتياط مستحب بهتر است آن را پس نگيرد. امام - تحريرالوسيله، ج 2، کتاب الهبه، مسأله 8.
28- مسأله: در صبح هر روز زن مالک نفقه همان روز از مال شوهر مى‌شود، البته به مقدارى که در آن روز مصرف مى‌کند. (موارد و مقدار نفقه زن در قسمت حقوق ذکر خواهد شد، مراجعه نماييد.) بنابراين اگر مرد پول بيشترى به زن بدهد که او به اندازه نفقه خود از آن پول بردارد، زن زائد بر آن را مالک نيست و شوهر مى‌تواند آن را از زن پس بگيرد.
امام: تحرير الوسيله، کتاب نکاح، فصل فى النفقات، مسأله 10.
تبريزى - فاضل - مکارم: استفتاء.
29- مسأله: اگر مرد نفقه يک روز يا يک هفته و يا مثلاً يک ماه را يک جا به زن بدهد، و زن با صرفه جويى و يا استفاده کردن از پولهاى ديگر، مقدارى از اين پول را پس انداز کند، زن مالک آن است و شوهر حق پس گرفتن آن را ندارد.
امام: تحرير الوسيله، کتاب نکاح، فصل فى النفقات، مسأله 11.
بهجت: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 1897.
تبريزى: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2421.
فاضل: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2480.
توجه: معمولاً مردها علاوه بر نفقه زن مخارج بچه ها را هم به زن مى‌پردازد، در مسأله فوق، زن فقط صاحب آن مقدارى از پول مى‌شود که در تفقه خودش صرفه جويى کرده باشد. ولى صاحب مازاد بر مخارج فرزندان نيست. مگر آنکه شوهر آن را به زن تمليک کند.
30- مسأله: اگر مردى نفقه يک روز زن را نپردازد، در پايان آن روز به مقادر نفقه به گردن مرد، دين مى‌آيد و به زن مقروض مى‌شود. چه زن آن را از مرد طلب کرده باشد يا نه.
31- مسأله: زن مى‌تواند نفقاتى را که شوهر نداده در هر زمانى از او مطالبه کند، و اگر شوهر نپرداخت، زن مى‌تواند با مرجعه به حاکم شرع نفقه خود را از شوهر بگيرد، و در صورتى که شوهر نداشته باشد که نفقه را بپردازد به او مهلت داده مى‌شود که هر گاه توان پرداختن پيدا کرد بپردازد.
امام - تبريزى - فاضل - مکارم: با استفاده از مدارک مسأله قبل.
بهجت: (6)
امام: تحرير الوسيله، کتاب نکاح، فصل فى الفتضات، مسأله 10
بهجت: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 1897
تبريزى: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2421
فاضل :با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2480
32- مسأله: اگر مردى نفقه زن را نپردازد، زن مى‌تواند از تمکين به شوهر خود دارى نمايد و همچنين مى‌تواند نزد حاکم رفته تا او شوهر را با مجبور به پرداخت مخارج زندگى زن کند و اگر دسترسى به حاکم ممکن نباشد، زن مى‌تواند از اموال مرد به اندازه نفقه خودش بدون اذن او بردارد.
امام: تحريرالوسيله، کتاب نکاح، القول فى نفقه الاقارب، مسأله 14.
33- مسأله: زنى که از شوهر اطاعت مى‌کند (يعنى ناشزه نيست) اگر مطالبه خرجى کند و شوهر ندهد مى‌تواند در هر روز به اندازه خرجى آن روز بدون اجازه از مال او بردارد و اگر ممکن نيست چنانچه ناچار باشد معاش خود را تهيه کند، در موقعى که مشغول تهيه معاش است اطاعت از شوهر بر او واجب نيست.
امام: توضيح المسائل، مسأله 2416.
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2425.
فاضل - مکارم: (7)
34- مسأله: اگر مردى بعد از عقد از پرداخت نفقه معذور شد (يعنى عذرى که شرع آن را قبول کند) زن نمى‌تواند عقد را فسخ کند. بلکه اگر مرد مى‌تواند نفقه زن را بپردازد ولى نمى‌پردازد، زن مى‌تواند طبق مسأله قبل عمل نمايد. در هر حال يا حاکم از مال شوهر نفقه زن را مى‌پردازد و يا اگر زن راضى باشد حاکم از جانب شوهر طلاق را جارى مى‌کند.
امام: تحريرلوسيله، کتاب نکاح، القول فى الکفر، مسأله 10.
تبريزى - فاضل - مکارم: با استفاده از مدارک مسأله قبل و استفتاء.
35- مسأله: زن نمى‌تواند نفقه روزهاى آينده را از شوهرش طلب نمايد.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مکارم: استفتاء
36- مسأله: نفقه را مى‌توان به صورت پول يا عين به زن پرداخت، مثلاً مى‌توان غذا را پخته يا نپخته و يا پول آن را به زن داد و زن نيز مالک آن مى‌شود و هيچکدام از طرفين حق ندارند ديگرى را ملزوم به پرداخت يا دريافت پول کنند.
امام: تحريرالوسيله، کتاب نکاح، فصل فى النفقات، مسائل 13 و 14.
37- سوال: آيا مرد مى‌تواند پولهايى را که زن با صرفه جويى در مخارج خانه پس انداز کرده، از زن طلب کند؟
جواب: اگر از نفقه زن بوده و زن با کم گذاشتن از خود صرفه جويى کرده، خير نمى‌تواند. اما اگر از مخارج بچه‌ها بوده و يا عنوان ديگرى داشته، بله مى‌تواند پس بگيرد.
امام - بهجت - فاضل - مکارم: استفتاء
38- سوال: اگر خانمى ماهانه از شوهرش براى مخارج تغذيه خانواده پول مى‌گيرد ولى هر ماه مقدارى از آن را پس انداز مى‌کند، آيا مى‌تواند بدون اذن شوهر براى خودش يا بچه‌ها با اين پول لباس يا چيز ديگرى بخرد؟
جواب: اگر شوهر ماهيانه را تمليک زن کرده، و اختيار مصرف را به او داده و يا ماهيانه نفقه خود زن است، بله مى‌تواند بدون اجازه شوهر آن را خرج کند. اما نسبت به مخارج فرزندان و يا غير آن اگر صرفه جويى کند، بايد از شوهر اجازه بگيرد.
امام - بهجت - فاضل - مکارم: استفتاء.
39- مسأله: مخارج سفر زن اگر بيشتر از مخارج وطن باشد، با شوهر نيست، ولى اگر شوهر مايل باشد که زن را سفر ببرد،بايد مخارج سفر او را بدهد.
امام: توضيح المسائل، مسأله 2415.
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2424.
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2483.
40- مسأله: وسايلى همچون فرش، روانداز، پرده، وسايل منزل و هر آنچه را که مرد به عنوان نفقه در اختيار زن قرار مى‌دهد اگر عين آن باقى باشد در ملک شوهر است. بنابراين اگر زن ناشزه شود يا طلاق داده شود، همه آن وسايل به شوهر مسترد مى‌گردد. مگر آنکه آنها را به زن تمليک کرده باشد.
امام: تحرير الوسيله، کتاب نکاح، فصل فى النفقات، مسأله 15.
41- سوال: شوهر من اکثر حقوق خود را خرج دوستان و بستگان و پدر و مادرش مى‌کند و من و بچه‌ها را به شدت در مضيغه قرار داده است آيا مى‌توانم در هر ماه بخشى از حقوقش را از او بگيرم تا آن را صرف ديگران نکند؟
جواب: شما مى‌توانيد نفقه هر روز خود را در صبح همان روز از او مطالبه نماييد و بر مرد نيز واجب است ابتدا نفقه زن و مخارج بچه‌ها را بپردازد و اگر در آمد زيادترى داشت مى‌تواند به ديگران ببخشد.
امام: با استفاده از تحريرالوسيله، کتاب نکاح، فصل فى النفقات، مسأله 20.
42- مسأله: اگر مرد فقط به اندازه نفقه پول يا امکانات داشته باشد نمى‌تواند آن را به اقارب خود ببخشد، بله اگر بيش از نفقه داشت مى‌تواند مازاد را ببخشد.
امام: تحريرالوسيله، کتاب نکاح، فصل فى النفقات، مسأله 20.
43- مسأله: تصرف در اموال شوهر بدون اذن او جايز نيست مگر آنکه زن علم به رضايت او داشته باشد. و همينطور تصرف مرد در اموال زن .
امام: با استفاده از تحرير الوسيله، کتاب غصب، مسائل 6 و 7 .
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2424.
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2483.
در نتيجه: در صورتى که مرد نفقه زن را مى‌پردازد، زن نمى‌تواند بدون اجازه شوهر دست در جيب او کرده پول بردارد؛ و يا از وسائل او اعم از جوراب، انواع لباس يا وسايل منزل يا هر آنچه که متعلق به شوهر است استفاده نمايد. البته اگر زن بداند که شوهر راضى است مى‌تواند در اموال او تصرف کند، اگر چه اجازه نگرفته باشد.
و هينطور مرد حق ندارد بدون اجازه زن در اموال او تصرف کند. مثلاً زينت آلات او را بدون اجازه او بفروشد و يا اگر صاحب ملک يا مستغلاتى است آنها را بدون اجازه زن تصرف کند و...
البته در اين موارد، تصرف در مواد خوراکى جهت خوردن استثناء شده است. زيرا در مواد خوراکى کافى است انسان علم به عدم رضايت صاحب مال نداشته باشد ولى علم به رضايت او لازم نيست .
44- مسأله: اگر منزل ملک شوهر باشد، زن اجازه ندارد کسى را که شوهر راضى نيست به خانه او بيايد، دعوت کند، اگر چه آن شخص از بستگان نزديک باشد.
امام: با استفاده از تحرير الوسيله، کتاب، غضب، مسأله 6.
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2424.
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2483.
در نتيجه: اگر شوهر بگويد راضى نيستم فلان شخص را دعوت کنى، زن اجازه ندارد او را جهت آمدن به منزل دعوت نمايد. البته اگر او خودش آمد بر زن واجب نيست او را به منزل راه ندهد .
45- مسأله: اگر منزل ملک زن باشد، شوهر نمى‌تواند زن را از دعوت بستگان و نزديکانش نهى کند، مگر آنکه اين کار با حقوق مرد منافات داشته باشد. البته مرد مى تواند به زن اجازه ندهد که از وسائل و يا از پول و يا امکاناتى که جزء اموال مرد است استفاده نمايد.
امام - تبريزى : با استفاده از مدارک مسأله قبل.
توضيح: از آنجا که مرد فقط داراى حقوق خاصى نسبت به زن مى‌باشد و اجازه ندارد در موارد غير آن، زن را امر و نهى کند، بنابراين اگر به زن بگويد فلان شخص را به منزل دعوت نکن، در صورتى که منزل ملک زن باشد، اطاعت از او واجب نيست. مشروط به آنکه اين دعوت با حقوق مرد منافات نداشته باشد و يا مثلاً اگر وظايف زن در خانه نسبت به مرد به واسطه اين دعوت ترک نشود و يا موجب استفاده از وسائل و اموال مرد نگردد. اگر چه بهتر است در اين صورت رضايت شوهر را کسب کند. بنابراين، اگر اين دعوت موجب هتک حرمت زن يا شوهر مى‌شود و يا لطمه به آبرو يا ناموس خانواده مى‌زند و يا موجب مى‌گردد که خداى نکرده تعلق زن نسبت به شوهر کم شود، در نتيجه حقوق مرد را، مانند آرايش کردن يا دور کردن منافرات از خود و... را به خوبى اداء ننمايد، دعوت کردن جايز نيست و زن بايد شوهر را اطاعت کند.
46- سوال: اگر زنى بدون اجازه شوهرش از پول يا مال او بردارد ولى مى‌داند شوهرش راضى است، آيا گرفتن اجازه واجب است يا به همين اطمينان مى‌تواند اکتفا کند؟ و در صورتى که احتمال دهد او راضى است، حکم چگونه است؟
جواب: با احراز رضايت مانعى ندارد. ولى در صورت احتمال جايز نيست .
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مکارم: استفتاء.
47- سوال: آيا جايز است زن از پولى که شوهرش براى مخارج خانه مى‌دهد در منزل مجلس روضه يا ختم انعام و يا مانند اينگونه مجالس بر پا کند؟
جواب: اگر شوهر پول را تمليک زن کرده و اختيار مصرف آن را به زن داده، يا بداند شوهر راضى است مانعى ندارد والا جايز نيست.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مکارم - استفتاء.
48- سوال: بر پا کردن مهمانى يا مجالس جشن ميلاد ائمه عليهم السلام و يا مجالس عزادارى بدون اجازه شوهر در منزل براى زن چگونه است؟ و اگر شوهر راضى نباشد حکم چيست؟
جواب: بدون اذن شوهر جايز نيست و دعوت کردن بيگانه و ورود به منزل شوهر بدون اذن جايز نيست، مگر احراز رضايت شود.
امام: با استفاده از تحرير الوسيله، کتاب غصب، مسائل 6 و 7.
بهجت - تبريزى - فاضل - مکارم: استفتاء.
49- سوال: آيا شرط بندى بين زن و شوهر جايز است؟
جواب: اگر مراد از شرط بندى قمار و برد و باخت است، جايز نيست.
بهجت - فاضل - مکارم: استفتاء
نذر، عهد، قسم
50- مسأله: نذر يا عهد زن بدون اجازه شوهرش صحيح نيست، اگر چه بخواهد از مال خودش آن را اداء کند.
امام: تحريرالوسيله، القول فى النذر، مسأله 3 و توضيح المسائل، مسأله 2644.
بهجت: توضيح المسائل، مسأله 2136.
تبريزى - فاضل - مکارم: (8)
51- مسأله: اگر شوهر به زنش اجازه داد نذر کند و او نذر کرد، نمى‌تواند نذر او را باطل کند؛ و يا نمى‌تواند مانع وفاى به نذرش گردد.
امام: توضيح المسائل، مسأله 2645.
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2654.
فاضل - مکارم: (9)
52- سوال: اينجانب کارمند هستم و حقوق مى‌گيرم، آيا مى‌توانم بدون اجازه شوهرم مقدارى از اين حقوق را نذر کنم؟
جواب: نذر بدون اجازه شوهر باطل است.
امام: کتاب استفتائات، ج 2، نذر، سوالات 10 و 11.
بهجت: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2136.
تبريزى: فاضل - مکارم: (10)
53- سوال: من بدون اجازه شوهرم نذر کردم اگر خدا حاجت مرا بدهد، فلان مقدار پول در فلان مورد مصرف کنم و چند رکعت نماز بخوانم و چند روز روزه بگيرم، ولى براى هيچکدام از شوهرم اجازه نگرفتم، مسأله را با او در ميان گذاردم و او اجازه داد. آيا نذر من با اجازه او درست مى‌شود يا نه؟
جواب: نذر بدون اذن شوهر باطل است و اجازه بعدى آن را تصحيح نمى‌کند.
امام: کتاب استفتائات، ج 2، نذر، سوال 9.
تبريزى - فاضل - مکارم (11)
54- مسأله: اگر زن بدون اجازه شوهر قسم بخورد بعيد نيست که قسم او صحيح نباشد لکن نبايد احتياط را ترک کند(وجوباً).
امام: توضيح المسائل، مسأله 2673.
بهجت - تبريزى - مکارم (12)
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2750.
55- مسأله: اگر شوهر از قسم خوردن زن نهى کند قسم او صحيح نيست .
امام: توضيح المسائل، مسأله 2672.
بهجت: توضيح المسائل، مسأله 2123.
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2681.
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2749.
مکارم: توضيح المسائل، مسأله 2301.
هبه
56- سوال: آيا زن مى‌تواند از مال خودش بدون اذن شوهرش به کسى ببخشد(هبه کند)؟
جواب: هبه او از مال خودش صحيح است حتى اگر شوهر او را نهى کند.
امام: با استفاده از کتاب استفتائات، ج 2، نذر، سوال 11.
57- سوال: اگر زنى مهر خود را به شوهر ببخشد بعد پشيمان شود مى‌تواند آنرا طلب کند؟
جواب: تبريزى: اگر مهر در ذمه شوهر بوده و ابراء کرده نمى‌تواند مطالبه کند، و اگر عين خارجى بوده و بخشيده و در اختيار او قرار داده بنابر احتياط نمى‌تواند پس بگيرد.
استفتاء
فاضل: اگر مهريه بر ذمه شوهر باشد با بخشيدن آن ديگر جاى برگشت نيست. و اگر مهريه مانند خانه، زمين و امثال آنها باشد و در اختيار شوهر قرار داده باشد مى‌تواند رجوع کند و پس بگيرد.
استفتاء.
58- سوال: اگر در عقد شرط شود پرداخت مهريه از ناحيه شوهر ((عندالاستطاعه)) باشد، آيا زن مى‌تواند على رغم عدم قدرت شوهر بر پرداخت مهر، آن را از او طلب کند؟
جواب:
فاضل: در صورت عدم قدرت زوج، زوجه نمى‌تواند مطالبه نمايد.
استفتاء.
تبريزى: در صورت عدم استطاعت، زن نمى‌تواند مهر را مطالبه کند حتى در ليله زفاف .
استفتاء.