نماز آيات
هنگام پيش آمدن حوادث، مهمترين نياز بشر آرامش روحى
است و نماز بهترين آرام بخش جانها است.
دين اسلام براى تأمين اين نياز و توجه دادن مردم به
قدرت لايزال الهى و پرهيز از اوهام و خرافات و كارهاى بى‌ثمر و خرافى، هنگام پيش آمدن
برخى حوادث آسمانى و زمينى به مردم دستور داده تا نمازى به جاى آورند به نام «آيات».
نام اين نماز به ايشان توجه مى‌دهد كه همه حوادث نشانه‌هايى از قدرت بيكران خداوند
است و افزون براين، با خواندن نماز آيات، نعمت‌هاى بزرگ الهى همچون خورشيد و ماه و
زمين و نظم و حركت دقيق آنها و... را به ياد مى‌آورند.
اسباب وجوب
نماز آيات :
* زلزله
* خسوف (ماه
گرفتگى)هرچند كسى از آنها نترسد.
* كسوف (خورشيد
گرفتگى)
* رعد و برق و بادهاى زرد و سرخ و سياه و مانند آن،
اگر بيشتر مردم بترسند.
چگونگى نماز
آيات
1 ـ نماز آيات دو ركعت است و در هر ركعت پنج ركوع دارد.
2 ـ در نماز آيات، قبل از هر ركوع، سوره حمد و سوره
ديگرى از قرآن خوانده مى‌شود، كه در اين صورت، در دو ركعت، ده حمد و ده سوره خوانده
مى‌شود، ولى مى‌توان يك سوره را پنج قسمت كرد و قبل از هر ركوع يك قسمت از آن را خواند،
كه در اين صورت، در دو ركعت دو حمد و دو سوره خوانده مى‌شود.
در اينجا با تقسيم سوره «اخلاص» چگونگى نماز آيات را
مى‌آوريم :
* ركعت اوّل
حمد و «بسم الله‌الرحمن الرحيم»ركوع.
«قل هوالله‌احد»ركوع.
«الله الصمد»ركوع.
«لم يلد ولم يولد»ركوع.
«ولم يكن له كفواً احد»ركوع.
و سپس سر از ركوع برداشته، سجده‌ها را به‌جا آورده،
براى ركعت دوم برمى‌خيزد.
* ركعت دوم
ركعت دوم را نيز مانند ركعت اوّل به‌جا مى‌آورد و سپس
با تشهد و سلام، نماز را به پايان مى‌برد.
احكام نماز
آيات
1 ـ اگر يكى از سبب‌هاى نماز آيات در شهرى اتفاق بيفتد،
فقط مردم همان شهر بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم جاهاى ديگر واجب نيست.
2 ـ اگر در يك ركعت از نماز آيات، پنج مرتبه حمد و
سوره بخواند و در ركعت ديگر يك حمد بخواند و سوره را تقسيم كند صحيح است.
3 ـ مستحب است پيش از ركوع دوم و چهارم و ششم و هشتم
و دهم قنوت بخواند؛ يعنى پنج قنوت و نيز مى‌تواند تنها يك قنوت پيش از ركوع دهم بخواند.
4 ـ هر يك از ركوع‌هاى نماز آيات ركن است، كه اگر عمداً
يا سهواً كم يا زياد شود، نماز باطل است.
ـ نماز آيات
را مى‌توان به جماعت خواند، كه در اين صورت حمد و سوره را تنها امام جماعت مى‌خواند.
6 - اگر سبب وجوب نماز آيات تكرار شود، بايد به تعداد
همه آنها نماز آيات خوانده شود، مثلا چندين بار زلزله شود.
7 ـ وظيفه كسى كه نماز آيات را نخوانده بدين شرح است
:
الف) اگر هنگام وقوع آيه متوجه شده است ولى عمداً يا
سهواً نماز را نخوانده، بايد قضاى آن را بجا آورد.
ب) اگر هنگام وقوع آيه
متوجه نشده است و پس از آن فهميده است مسأله دو حالت دارد :
تمام خورشيد گرفته بوده؛ بايد قضاى آن را بجا آورد.
1 ـ خورشيد گرفته باشد
قسمتى از خورشيد گرفته بوده؛ قضاى آن واجب نيست.
2 ـ آيات ديگر اتفاق افتاده است؛ مثلاً زلزله شده،
قضاى نماز آيات واجب نيست، ولى احتياط مستحب است بجا آورد.
نمازهاى مستحب
1 ـ نماز حضرت جعفر علیه السلام
از جمله نمازهاى مستحب كه ثواب بسيارى دارد و شيعه
و سُنّى استحباب آن را قبول دارند، نمازى است كه پيامبر اكرم 9 پس از بازگشت از حبشه
به پسر عموى خود، جعفر بن ابى طالب، تعليم فرمودند.
2 ـ اين نماز چهار ركعت است كه به صورت دو نماز دو
ركعتى خوانده مى‌شود و در هر ركعت 75 بار تسبيحات اربعه (سُبحانَ اللهِ وَ الْحَمْدُ
لِلّهِ وَ لا اِله اِلّا الله وَ اللهُ أكبرُ) به ترتيب زير خوانده مى‌شود :
پس از حمد
و سوره؛ 15 مرتبه
در ركوع؛
10 مرتبه
پس از ركوع
در حال ايستاده؛ 10 مرتبه
در سجده اوّل؛
10 مرتبه
بين دو سجده؛
10 مرتبه
در سجده دوم؛
10 مرتبه
پس از سجده
دوم در حالت نشسته؛ 10 مرتبه.
خواندن ذكر ديگر بجز تسبيحات اربعه در ركوع و سجده
لازم نيست ولى احتياط مستحب است به تسبيحات اكتفا نكند و ذكر ركوع و سجده را نيز بگويد.
در نماز حضرت جعفر، خواندن سوره خاصى لازم نيست ولى
بهتر آن است كه در ركعت اول، سوره «زلزال» و در ركعت دوم، سوره «عاديات» و در ركعت
سوم، سوره «فتح» و در ركعت چهارم، سوره «توحيد» بخواند.
كسى كه فرصت خواندن نماز حضرت جعفر همراه با مستحبات
را ندارد، مى‌تواند اصل نماز را بخواند و مستحبات را پس از آن بخواند، و همچنين مى‌تواند
دو ركعت آن را بخواند و كار خود را انجام دهد و سپس دو ركعت ديگر را بجا آورد.
بهترين وقت نماز حضرت جعفر علیه السلام روز جمعه، هنگام بالا آمدن خورشيد است.
2 ـ نماز
طلب باران
مطابق آنچه در سخنان معصومين : آمده است، هنگام گسترش
گناهان و كفران نعمت‌ها و نپرداختن زكات و حقوق ديگران و كم فروشى و مكر و حيله و ستم
و ترك امر به معروف و نهى از منكر و حكم كردن به غير دستور خداوند و هركار ديگرى كه
موجب غضب الهى شود، بارش باران و برف كاسته مى‌شود، كه در اين حال خواندن نماز طلب
باران مستحب است.
چگونگى نماز
باران
نماز باران مانند نماز عيد است؛ در ركعت اول پس از
حمد پنج تكبير گفته مى‌شود و پس از هر تكبير يك قنوت و در ركعت دوم چهار تكبير و چهار
قنوت و در هر قنوت آن هر دعايى مى‌توان خواند وبهتر است در دعاى قنوت درخواست باران
و نعمت و نزول رحمت باشد و پيش از دعا نيز صلوات بر محمّد(ص) و آل او فرستاده شود.
مستحبّات
نماز باران
پيش از خواندن
نماز باران موارد زير مستحب است :
1 ـ سه روز مردم روزه بگيرند و روز سوم براى نماز بيرون
روند.
2 ـ روزهاى شنبه، يكشنبه و دوشنبه روزه بگيرند و روز
دوشنبه براى نماز بيرون بروند و اگر اين روزها ممكن نبود، روز چهار شنبه و پنجشنبه
و
جمعه روزه بگيرند و همان روز جمعه هم براى نماز بيرون
بروند.
3 ـ امام جماعت و مردم با آرامش و وقار وخشوع براى
خواندن نماز به صحرا بروند و بهتر است با حالتى كه جلب رحمت خداوند را مى‌كند؛ مثلاً
پا برهنه بيرون روند.
4 ـ در صحرا جاى تميزى را براى نماز انتخاب كنند.
5 ـ منبر را براى خواندن خطبه نماز با خود به صحرا
ببرند.
6 ـ مؤذن‌ها نيز پيشاپيش امام حركت كنند.
7 ـ پيران و كودكان و افراد ناتوان و حتى حيوان‌ها
را با خود به صحرا ببرند و كودكان را از مادرانشان جدا كنند تا با گريه آنان خداوند
بر مردم ترحّم كند.
8 ـ از آمدن غير مسلمان به صحرا جلوگيرى كنند.
در نماز نيز
مستحب است، امام جماعت قرائت را بلند بخواند و سوره‌هايى كه در نماز عيد مستحب است
بخواند.
پس از نماز
موارد زير مستحب است :
1 ـ امام جماعت رداى خود را برگرداند و بالاى منبر
رفته رو به قبله بايستد و با صداى بلند صد مرتبه تكبير بگويد.
2 ـ سپس برگردد رو به مردمى كه سمت راست او هستند،
و صد مرتبه «سُبحانَ الله» بگويد.
3 ـ بعد رو به مردمى كه سمت چپ او هستند بكند و صد
مرتبه «لا اِله اِلّا الله» بگويد.
4 ـ در پايان رو به مردم روبرو (پشت به قبله) صد مرتبه
«الحمد الله» بگويد و مانعى ندارد كه اينها را نيز بلند بگويد و مردم نيز به دنبال
او همين ذكرها را بگويند.
5 ـ پس از اين اذكار، امام جماعت دست‌ها را بالا ببرد
و دعا كند و مردم نيز دعا كنند و مانع ندارد كه امام دعا كند و مردم آمين بگويند و
بهتر است كه دعاهاى وارده از معصومين : را بخوانند همانند دعايى كه از اميرمؤمنان على
علیه السلام وارد شده و اوّل آن اين است «الحمد لله سابغ النّعم...»
6 ـ بهتر است كه امام جماعت دو خطبه بخواند.
دو مسأله
:
1 ـ نماز باران وقت معينى ندارد، ولى بهتر است هنگام
بالا آمدن آفتاب بخوانند.
2 ـ نماز باران اذان و اقامه ندارد.
3 ـ نمـاز
حـاجت
در وقت سختى و مشكلات، براى بر آمدن حاجت، خواندن دو
ركعت نماز، مستحب است.
پس از خواندن دو ركعت نماز، حمد و ثناى الهى را بجاى
آورده و بر پيامبر 9 و آل او، صلوات مى‌فرستد و پس از آن، آيه آخر سوره حشر و شش آيه
اوّل سوره حديد و دو آيه از سوره آل عمران، يعنى از «قل اللّهمّ
مالِکَ المُک... تا بغيرِ حسابٍ» را مى‌خواند و سپس
حاجت خود را از خداوند مى‌خواهد.
پـرسـش
؟
1 ـ آيا براى حوادثى همچون باران شديد و جارى شدن سيل
نماز آيات واجب مى‌شود؟
2 ـ اگر سوره قدر را براى قرائت نماز آيات انتخاب كنيم،
نحوه تقسيم آيات آن چگونه خواهد بود؟
3 ـ اگر شخصى پس از گرفتن ماه متوجه شود كه تمام قرص
ماه گرفته بوده است، وظيفه‌اش نسبت به نماز آيات چيست؟
4 ـ بهترين وقت خواندن نماز حضرت جعفر چه زمانى است؟
5 ـ در نماز طلب باران، پس از حمد، خواندن كداميك از
سوره‌هاى قرآن مستحب است؟
6 ـ پس از نماز حاجت، جمعاً چند آيه از آيات قرآن خوانده
مى‌شود؟