زکات

یکی از وظایف مهم اقتصادی مسلمان پرداخت زکات است، در آیات بسیاری از قآن و روایات معصومین بر این وظیفه مهم تأکید شد و اهمیت آن را یاد آوری کرده است.

در قرآن مجید، زکات در کنار نماز قرار گرفته است و این نشان اهمیت این فریضة دینی است. نشانة حکومت صالحان، پرداخت زکات است.^[1]

زکات بر دو قسم است:

1ـ زکات مال 2ـ زکات فطره

موارد زکات مال

اموالی که زکات آنها باید پرداخت شود در نمودار زیر آمده است، کسی که از این دست اموال داشته باشد با شرایطی که خواهد آمد، باید زکات آنها را بپردازد.

موارد وجوب زکات^[2]

1ـ غَلات^[3] ــــ‌گندم، جو، خرما، کشمش

2ـ دام‌ها ــــ شتر، گاو، گوسفند

3ـ سکّه‌ها ــــ طلا، نقره

حدّ نِصاب

زکات این اشیاء در صورتی واجب می‌شود که به مقدار مشخصی برسد، که به آن مقدار «حدّ نِصاب» می‌گویند؛ یعنی اگر محصول به دست آمده و یا تعداد دام، از حدّ نصاب کمتر باشد، زکات ندارد و نصاب هر یک و مقدار زکات آنها به قرار زیر است:

احکام زکات

1ـ آنچه برای به دست آمدن گندم، جو، خرما و انگور خرج کرده است، مانند قیمت بذر، مزد کارگر، و مزد تراکتور و ... می‌تواند از حاصل کسر کند، ولی مقدار نصاب قبل از کم کردن این مخارج محاسبه می‌شود و اگر قبل از کسر مخارج به حدب نصاب برسد، پرداخت زکات واجب شده است ولی زکات باقیمانده را می‌پردازد.^[4]

2ـ زکات دام‌ها در صورتی واجب می‌شود که:

*‌ یک سال مالک آنها باشد؛ بنابراین اگر شخصی مثلاً 100 عدد گاو را خریداری کند و پس از 9 ماه بفروشد؛ زکات واجب نیست.^[5]

* حیوان در تمام سال بی کار باشد، بنابراین گاو یا شتری که در کار مزرعه یا حمل بار از آن استفاده می‌شود زکات ندارد.^[6]

* حیوان در تمام سال از علف بیابان بچرد، پس اگر در تمام سال یا مقداری از آن، از علف چیده شده یا کاسته شده بخورد، زکات ندارد.^[7]

3ـ زکات طلا و نقره در صورتی واجب است که به صورت سکّه‌ای باشد که معاملة با آن رواج دارد، بنابراین آنچه امروزه بانوان به عنوان زیور استفاده می‌کنند، زکات ندارد.^[8]

4ـ پرداخت زکات از عبادات است و باید آنچه می‌پردازد به نیّت زکات و با قصد قربت باشد.^[9]

زکات فطره

پس از پایان یافتن ماه مبارک رمضان یعنی در روز عید فطر، مکلّف باید مقداری از مال خود را به عنوان زکات فطره به فقیر بدهد.

مقدار زکات فطره

برای خودش و کسانی که نانخور او هستند مانند همسر و فرزند، هر نفر یک صاع (تقریباً سه کیلو) می‌باشد.^[10]

جنس زکات فطره

گندم، جو، خرما، کشمش، برنج، ذرّت و مانند اینها، و نیز اگر پول یکی از اینها را بدهد کافی است.^[11]

مصرف زکات

مصرف زکات اموال هشت مورد است که می توان آن را در تمام، یا برخی از این موارد مصرف کرد:

1ـ فقیرف و آن کسی است که در آمد یا موجودی وی کمتر از خرج سالانة خود و خانواده‌ش باشد.

2ـ مسکین، آنکه به کلّی درمانده و بینواست .

3ـ کسی که از طرف امام 9 یا نایب او مأمور جمع آوری و نگهداری و توزیع زکات است.

4ـ برای الفت دادن دلها به اسلام و مسلمانان؛ مانند غیر مسلمان که اگر به آنها کمکی بشود، به دین اسلام مایل می‌شوند یا در جنگ به مسلمانان کمک می‌کنند.

5ـ آزاد کردن بردگان.^[12]

6ـ بدهکاری که نمی‌تواند قرض خود را بدهد.

7ـ در راه خدا؛ یعنی در کارهایی که نفع آن به عموم می‌رسد و مورد رضایت خداست؛ مانند ساختن جاده، پل و مسجد.

8ـ مسافری که در سفر در مانده است و خرج برگشت به وطن را ندارد، هر چند در وطن خود فقیر نباشد.^[13]

مصرف زکات فطره نیز همین موارد است ولی احتیاط مستحب آن است که زکات فطره را فقط به افراد مؤمن فقیر یا مسکین بدهند.^[14]

پرسش ؟

1ـ نصاب اول گوسفند و گاو چه تعدادی و زکارت آنها چه مقدار است؟

2ـ بیشتر گوسفندها و گاوهایی که در دامداریها پرورش زکات ندارند. چرا؟

3ـ چه مخارجی از نصاب محصولات کشاورزی کسر می‌شود؟

4ـ چه کسانی می‌توانند زکات دریافت کنند؟

5ـ جنس و مقدار زکات فطره را بیان فرمائید.