نبش قبر
سوال 161 :
در برخى از کشورها رسم بر اين است که قبر ميّت بعد از گذشت سى سال براى دفنِ ميّتِ تازه مورد استفاده قرار مى گيرد. آيا نبش قبر بعد از مدّت فوق اشکال دارد؟
جواب :
در صورتى که مسلّم شود آثار ميّت در اين مدّت به کلّى از بين رفته، مانعى ندارد.
سوال 162 :
بعضى از مسلمانان معتقدند که نبايد قبر ميّت تا ابد شکافته شود، نظر حضرتعالى چيست؟
جواب :
اين عقيده درست نيست، و نبش آن بعد از محو آثار مانعى ندارد; مگر در مورد قبور بزرگان و اولياء الله.
سوال 163 :
لطفاً در مورد نبش قبر به سوالات زير پاسخ دهيد:
الف) چنانچه جسد هنوز سالم باشد، و در هنگام شکافتن قبر سعى در عدم کشف بدن متوفّى شود، و روى کفن پارچه يا حائل ديگرى که باعث عدم کشف بدن شود قرار دهند، نبش قبر و انتقال جسد چه حکمى دارد؟
ب) چنانچه جسد هنور متلاشى نشده، ولى متعفّن و بد بو شده باشد، و کفن هم سالم و نپوسيده باشد، در اين صورت نبش قبر چه حکمى دارد؟
جواب :
انتقال جسد به گونه اى که قبر کاملا قالبگيرى شود، و جسد به همراه مقبره منتقل گردد، چه حکمى دارد؟
جواب الف: اين کار عين نبش قبر است; نبش قبر اين نيست که بدن نمايان شود، نمايان شدن جسد پوشيده در کفن هم نبش قبر است.
جواب ب: جايز نيست.
جواب ج: اشکالى ندارد، مشروط بر اين که سبب هتک مؤمن نباشد. البتّه در صورتى که اختلاف شديدى ميان ورثه واقع شود و ناراحتى هاى مهمّى حاصل گردد، نبش قبر يا انتقال جسد براى پايان دادن به اين امور مانعى ندارد.
سوال 164 :
جهاد دانشگاهى دانشگاه، به عنوان مشاور شهردارى تهران، در نظر دارد طرح ساماندهى گورستانهاى متروکه شهر را که در آنها تدفين صورت نمى گيرد به اجرا در آورد. اين گورستانها که مجزّا از گورستان بهشت زهرا بوده، و حدود 60 مورد مى باشد، به علّت ممانعت از دفن و متروکه شدن به تدريج از صحنه شهر ناپديد، يا به کانونهايى پر مسأله تبديل شده، و بعضاً به مأمن افراد فاسد و معتاد مبدّل گشته اند. در حالى که با امکانات فضاى سبز، يا مجتمعات آموزشى و فرهنگى، توان بالقوّه تبديل شدن به فضاى عمومى و عرصه اجتماعى را دارا مى باشند. ليکن با توجّه به احکام شرعى خاص گورستانها، در اين راستا ابهاماتى وجود دارد که خواهشمند است در هر مورد فتواى خود را مرقوم فرماييد:
1ـ آيا حرمت نبش قبر فقط مربوط به مسلمانان است، يا شامل همه پيروان اديان آسمانى، بلکه نوع انسانها مى شود؟
2ـ نبش قبر پس از چند سال جايز است؟ آيا نسبت به همه متوفيّان يکسان است؟
3ـ آيا پس از انقضاى مدّت فوق، محدوديّتى از جهت شخصيّت متوفّى وجود دارد؟
4ـ آيا پس از انقضاى مدّت فوق، محدوديّتى از جهت تغيير کاربرى ،بدون اين که اثرى از گورستانها باقى بماند، وجود دارد؟
5ـ تخريب قبور قبل از موعد، بدون اين که منجر به نبش آن شود، چه حکمى دارد؟
جواب 1 تا 5: نبش قبر مسلمين و غير مسلمانانى که در پناه اسلام زندگى مسالمت آميز دارند جايز نيست. و چنانچه قبرستان کاملا متروکه باشد مى توان از آن براى کارهاى عام المنفعه مانند مسجد، مدرسه و امثال آن استفاده کرد. البتّه تخريب قبر با نبش قبر متفاوت است، و اگر قبور مربوط به بزرگان علما و شخصيّت هاى برجسته جامعه بوده باشد، تخريب آن جايز نمى باشد.
سوال 165 :
آيا شکافتن قبر به منظور تشريح بدن ميّت، براى نجات فرد متّهم به قتل، يا شناخت قاتل، و اصولا امورى که اهميّت آن بيش از هتک حرمت ميّت است، جايز مى باشد؟
جواب :
در فرض مسأله بالا، که پاى امور مهمترى در ميان است، نبش قبر جايز است