بسمه تعالى
بيان احکام گسترده و دقيق حجّ براى زايران خانه خدا از ديرباز مورد توجّه فقيهان بوده است. تدوين رساله‌هاى مستقلّ پيرامون مناسک حجّ توسّط فقها گوياى اهميّت حجّ و گستردگى آن است. تلاش براى گسترش فرهنگ و معارف والاى حجّ ايجاب مى‌کند تا بيان احکام و مسايل مربوط به حجّ در هر عصر و زمانى متناسب با نيازها و شرايط انجام گيرد.
کتابى که پيش روى خواننده گرامى است مناسک حجّ و عمره و آداب آن است که در دو باب تنظيم شده است. باب اوّل، مشتمل بر احکام و مناسک حجّ و عمره مطابق با فتاوا و نظريّات حضرت آية اللّه العظمى موسوى اردبيلى‌مدظلّه است.
ترتيب و تقسيم بندى کتاب بر پايه مناسک حجّ امام خمينى‌قدس سره که مشتمل بر استفتائات زيادى است مى‌باشد؛ جز اين که تغييراتى به شرح زير در آن انجام گرفته است:
1 - حواشى و نظريّات حضرت آية اللّه العظمى موسوى اردبيلى‌مدظلّه وارد متن شده و تغييراتى که متناسب با آراى ايشان بوده در مسايل صورت گرفته است.
2 - در ترتيب برخى از فصلها و بسيارى از مسايل جابجايى‌هايى صورت گرفته، تا مسايل در جاى خود قرار گيرد و دسترسى به آن آسانتر باشد.
3 - مسايل جديدى که مورد نياز بوده از جمله مبحث مربوط به "وصيّت به حجّ" افزوده شده، در عوض مسايل تکرارى و نيز مسايلى که حکم آن را مى‌توان از مسايل ديگر فهميد، حذف شده تا حجم کتاب حتّى‌الامکان کاهش يابد.
4 - استفتائات و پاسخهاى آن که بخش قابل ملاحظه‌اى از حجم کتاب مناسک حجّ را به خود اختصاص داده از حالت پرسش و پاسخ خارج شده و محتواى آنها به صورت مسأله بيان شده است.
5 - مسايلى که تحت عنوان‌هاى کلّى بوده تفکيک و دسته‌بندى شده و هر کدام تحت عنوان‌هاى جداگانه ذکر شده است، تا پيدا کردن مسايل مورد نياز آسانتر باشد.
6 - تلاش شده تا نگارش مطالب به فارسى روان باشد تا زايران خانه خدا بتوانند آسانتر از آن استفاده کنند. در همين راستا درباره اصطلاحاتى که در برخى از مسايل به کار رفته توضيحاتى داده شده است.
در باب دوّم کتاب، زيارت‌ها و اعمال عمده مکّه مکرّمه و مدينه منوّره به نقل از منابع معتبر ذکر شده است.
از پيشنهادها و نظريّات صاحبنظران و بويژه روحانيون محترم کاروان‌هاى حجّ استقبال مى‌کنيم و اميدواريم نظريّات تکميلى آنان زمينه تهيّه مناسک حجّ به مراتب بهترى را فراهم آورد.
لازم است از فاضل محترم جناب حجّت‌الاسلام و المسلمين آقاى رحيم نوبهار که زحمت تدوين و تنظيم اين رساله را متحمّل شدند و تغييرات مذکور را در آن اعمال نمودند کمال تشکّر و قدردانى را به عمل آوريم.
دفتر حضرت آية اللّه العظمى موسوى اردبيلى
رجب المرجب 1420 ه ق