فصل دوّم: تبديل حجّ تمتّع به حجّ افراد
چنانکه گذشت حجّ افراد وظيفه کسانى است که محلّ سکونت آنان تا مکّه کمتر از شانزده فرسنگ است. در اين نوع حجّ، حاجى پس از احرام بستن از ميقات يا محلّ خانه خود به عرفات مى‌رود و تمام اعمال را همچون کسى که براى حجّ تمتّع محرم شده انجام مى‌دهد، با اين تفاوت که در حجّ افراد، قربانى واجب نيست و مستحبّ است. پس از پايان اعمال به خارج از حرم مى‌رود و احرام مى‌بندد و يک عمره مفرده نيز بجا مى‌آورد. در برخى موارد لازم مى‌شود کسى که وظيفه او حجّ تمتّع است وبه احرام عمره تمتّع محرم شده، قصد حجّ افراد نمايد که اين کار را عدول به حجّ افراد مى‌نامند.
مسأله 110) اگر کسى که احرام عمره بسته، به دليل عذرى ديروقت وارد مکّه شود يا به موقع وارد مکّه شود، ولى به دليل عذرى اعمال عمره‌اش به تأخير افتد، به گونه‌اى که اگر بخواهد عمره تبديل حجّ تمتّع به حجّ افراد
بجا بياورد وقت وقوف به عرفات مى‌گذرد يا خوف گذشتن وقت وقوف داشته باشد بايد به حجّ افراد عدول کند و همان احرام کافى است. در اين صورت حاجى پس از انجام اعمال حجّ، يک عمره مفرده نيز بجا مى‌آورد و حجّ او صحيح و کافى از حجّت‌الاسلام است. ولى اگر بدون عذر دير وارد مکّه شد يا بدون عذر اعمال عمره را به تأخير انداخت تا وقت تنگ شد، در اين صورت بايد به دستور فوق عمل کند و بنابر احتياط واجب در سال آينده نيز عمره و حجّ تمتّع انجام دهد.
مسأله 111) کسى که براى عمره تمتّع احرام بسته و زمانى وارد مکّه مى‌شود که وقت حجّ فوت شده، بايد قصد عمره مفرده کند و با همان احرامى که بسته عمره مفرده انجام دهد و از احرام بيرون بيايد و اگر حجّ از قبل بر او مستقرّ شده يا سال ديگر شرايط استطاعت را داشته باشد بايد حجّ بجا بياورد.
مسأله 112) اگر زنى در ميقات حايض باشد و خوف آن داشته باشد که اگر احرام عمره تمتّع ببندد و اعمال عمره را بجا آورد به وقوف عرفات نمى‌رسد و همچنين اگر در ميقات حايض نباشد ولى احتمال بدهد که پيش از انجام اعمال عمره حايض خواهد شد و در نتيجه به وقوف عرفات نخواهد رسيد، مى‌تواند به نيّت مافى‌الذّمّه احرام ببندد، آن گاه اگر پيش از گذشتن وقت عمره پاک شد اعمال عمره را بجا بياورد و پس از آن احرام حجّ ببندد وگرنه با همان احرام حجّ بجا بياورد و پس از آن عمره مفرده انجام دهد و اين حجّ صحيح و مجزى از حجّت‌الاسلام است.
مسأله 113) اگر زن در ميقات حايض باشد يا بداند حايض خواهد شد ولى يقين دارد که تا ايّام عمره پاک مى‌شود و مى‌تواند اعمال عمره تمتع را بجا آورد و براين اساس احرام عمره تمتّع بست ولى زمانى که وارد مکّه شد يقين پيدا کرد يا احتمال قابل توجّهى داد که اگر بخواهد اعمال عمره را بجا بياورد به عرفات نخواهد رسيد، بايد به حجّ افراد عدول کند و احتياطاً تجديد نيّت نمايد و حجّ افراد بجا آورد و سپس عمره مفرده انجام دهد و اين حجّ از حجّت‌الاسلام کفايت مى‌کند.
مسأله 114) کسى که وظيفه او حجّ تمتّع است هرگاه هنگام احرام بستن يقين پيدا کند که اگر بخواهد عمره تمتّع بجا آورد به وقوف عرفات نمى‌رسد، مى‌تواند از اوّل به قصد حجّ افراد محرم شود و پس از حجّ افراد، عمره مفرده بجا آورد و عملش صحيح است ولى اگر پس از احرام بستن، کشف خلاف شود و معلوم شود که مى‌تواند اعمال عمره تمتّع را انجام دهد و به وقوف عرفات هم مى‌رسد، بايد نيّت خود را به عمره تمتّع برگرداند و عملش صحيح و مجزى از حجّت‌الاسلام است.
مسأله 115) اگر کسى بدون احرام وارد مکّه شود و احرام نبستن به دليل عذرى بوده و وقت هم تنگ باشد، بايد در مکّه احرام حجّ افراد ببندد و پس از حجّ، عمره مفرده انجام دهد.
مسأله 116) اگر کسى توجّه داشته باشد که به دليل عذرى مانند حيض و نفاس يا تنگى وقت نمى‌تواند عمره تمتّع انجام دهد و اگر انجام دهد صحيح نيست و با اين حال به نيّت عمره تمتّع محرم شود، صحّت اين احرام بلکه جدّى بودن آن محلّ اشکال است.
مسأله 117) اگر کسى عمداً و بدون عذر احرام نبندد و وقت براى انجام عمره تمتّع تنگ شود، بايد حجّ افراد بجا آورد و پس از آن، عمره مفرده انجام دهد و بنابر احتياط واجب در سال ديگر نيز حجّ را اعاده کند.
مسأله 118) مقصود از تنگى وقت در چند مسأله پيش، خوف نرسيدن به وقوف اختيارى عرفات است که وقت آن از ظهر روز نهم ماه ذى‌حجّه تا غروب همان روز است.
مسأله 119) اگر کسى در ماههاى حجّ يعنى: شوّال، ذى‌قعده و ذى‌حجّه در ميقات نيّت عمره مفرده کرد و وارد مکّه شد و پس از انجام عمره مفرده تا فرارسيدن موسم حجّ از مکّه بيرون نرفت، مى‌تواند با قصد و نيّت، عمره‌اى را که انجام داده، عمره تمتّع قرار دهد و حجّ تمتّع مستحبّ يا واجب بجا آورد همچنان که در اثناى اعمال عمره مفرده نيز مى‌تواند نيّت خود را به عمره تمتّع برگرداند.
مسأله 120) کسى که به قصد حجّ استحبابى احرام بسته و وارد مکّه شده و پس از ورود به مکّه وقتش براى انجام اعمال عمره تنگ است، عدول به حجّ افراد مى‌نمايد و حجّ افراد انجام مى‌دهد و پس از حجّ، عمره مفرده بر او واجب نيست.
مسأله 121) کسى که حجّ افراد بر او متعيّن است، و به قصد حجّ افراد محرم شده، نمى‌تواند نيّت حجّ افراد را به عمره تمتّع يا عمره مفرده تبديل کند.
مسأله 122) کسى که با احرام عمره تمتّع وارد مکّه شده و اعمال عمره را بجا آورده، بايد پس از آن حجّ تمتّع بجا آورد و نمى‌تواند براى حجّ افراد محرم شود.
مسأله 123) اگر زنى به گمان اين که از حيض پاک شده، اعمال عمره را انجام دهد و سپس در عرفات يا مشعر لک ببيند و يقين کند که طواف و نماز طواف عمره را با حالت حيض انجام داده در صورتى که وقت برگشتن به مکّه و انجام اعمال عمره تمتّع را نداشته باشد، عدول به حجّ اِفراد مى‌کند. و اگر با ديدن لک شک کند که آيا هنگام انجام طواف و نماز طواف عمره پاک شده يا نه، مى‌تواند به اين صورت احتياط کند که اعمال حجّ را بدون قصد تمتّع يا افراد انجام دهد و قربانى کند و پس از آن عمره مفرده انجام دهد و اگر به طور متعيّن قصد حجّ تمتّع کند در صورتى که پس از انجام اعمال حجّ معلوم شود که در حال طواف و نماز آن حايض بوده، نبايد به اين حجّ اکتفا کند.