2ـ کشتن گاو يا گوسفند يا شتر
پنجم : از واجبات حج تمتع قربانى کردن است، و در آن قصد قربت و اخلاص معتبر است، و آنکه آن را بر روز عيد مقدّم ندارد، مگر براى کسى که ترس دارد، که براى چنين شخصى جايز است آن را در شب انجام انجام دهد، و بنابر احتياط بايد آن را پس از رمى جمره عقبه بجا آورد، ولى اگر آن را به علت ندانستن حکم شرعى يا فراموش نمودن آن، مقدّم نمود، کفايت مى کند و لازم نيست آن را دوباره بجا آورد.
و واجب است که کشتن گاو و يا گوسفند يا شتر در منى باشد، و اگر ممکن نباشد به علت زياد بودن حجاج و گنجايش نداشتن منى براى همه آنها، بعيد نيست کشتن در وادى محسّر نيز جايز باشد، اگر چه احوط ترک آن است مگر آنکه بداند که نمبيتواند در منى تا آخرين روز روزهاى تشريق ـ يعنى روزهاى يازدهم و دوازدهم و سيزدهم ـ قربانى کند.
مسأله382 : احتياط اين است که قربانى کردن در روز عيد باشد، اگر چه اقوى اين سات که ميتواند در روزهاى تشريق نيز قربانى کند، و احتياط اين است که در شب قربانى نکند، حتى شب روزهاى تشريق مر براى کسى که ترس دارد که براى او جايز است در شب قربانى کند.
مسأله383 : يک قربانى فقط براى يک شخص کفايت ميکند، در صورتى که شخص تمکن از تهيه يک قربانى براى خود مستقلاً داشته باشد، و امّا اگر تمکن از آنرا نداشته باشد، حکم اين صورت در مسأله(396) خواهد آمد.
مسأله384 : واجب است قربانى شتر يا گاو و يا گوسفند باشد، و شتر در صورتى کفايت مى کند که پنج سال را تمام و وارد سال ششم شده باشد، و گاو و بز در صورتى کفايت مى کند که بنابر احتياط سال دوم را تمام و وارد سال سوم شده باشند، و گوسفند در صورتى کفايد مى کند که هفت ماه را تمام و وارد ماه هشتم شده باشد، و احتياط اين است که سال اوّل را تمام و وارد سال دوّم شده باشد.
و در صورتى که پس از کشتن براى شخص معلوم شود که قربانى داراى سنّ معتبر نبوده، کفايت نمى کند و بايد از نو قربانى کند.
و در قربانى معتبر است اعضاى بدنش سال باشد، بنابر اين حيوانى که يک چشم ندارد يا لنگ يا گوش بريده ا شاخ داخلى آن شکسته (که عبارت است از شاخ سفيد و کوچکى که در درون شاخ معمولى حيوان قرار دارد) است، و مانند آن، کفايت نمى کند و اظهر اين است که قربانى اختِه شده نيز کفايت نمى کند، مگر اينکه تهيه غير اخته ممکن نباشد. و همچنين معتبر است از نظر عرفى لاغر نباشد، و احوط و اولى اين است که مريض نباشد و رگهاى بيضتين آن کوبيده نباشند و بيضتين آن نيز هم کوبيده نباشند، و آنقدر پير نباشد که مغز استخوانهايش آب شده باشد.
ولى اگر گوش آن شکافته يا سوراخ باشد اشکالى ندارد، اگرچه احوط اين است که گوشش سالم از اين دو عيب باشد، و احوط و اولى اين است که در اصل خلقتش بى شام و دُم نباشد.
مسأله385 : اگر قربانى را به اعتقاد سالم بودن خريد و پس از پرداخت قيمت آن معلوم شد که معيوب است، ظاهراً اکتفاء به آن جايز است.
مسأله386 : اگر گاو يا گوسفند يا شتر سالم در روزهاى قربانى (روز دهم، يازدهم، دوازدهم، سيزدهم) نيافت، احتياط اين است که هم حيوان معيوب را قربانى کند هم روزه بجاى قربانى بگيرد.
و همچنين اگر توانائى قيمت معيوب را فقط داشته باشد، و در صورت که در باقى ماه ى الحجّه بتواند قربانى سالم را تهيه کند، احتياط اين است که آن را به آن دو که گفته شد ضميمه کند.
مسأله387 : اگر قربانى را به اعتقاد چاق بودن خريد، و بعد معلوم شد لاغر است، براى او کفايت ميکند، قبل از شتن لاغر بودنش معلوم شود يا بعد از آن.
ولى اگر خود گوسفندى مثلاً داشت و به اعتقاد چاق بودن، آن را قربانى کند، و بعداً معلوم شود که لاغر بوده بنابر احتياط کفايت نمى کند.
مسأله388 : اگر پس از قربانى کردن شک کند قربانى داراى شرائط لازمه بوده يا نه، توجّهى به شک خود نکند، و از جمله موارد اين مسألهآن است که پس از قربانى کردن شک کند که آيا در منى قربانى کرده يا نه.
و امّا اگر شک کند قربانى کرده يا نه، پس اگر شک بعد از گذشتن از محلّ عمل مشکوک باشد، مانند اينکه پس از کوتاه کردن موى يا تراشيدن موى سر شک کند، توجهى به شک خود نکند، و اگر قبل از آن باشد، بايد آن را انجام دهد.
و اگر شک کند قربانى که تهيه کرده لاغر است يا نه، و آن را با قصد قربت و به اميد لاغر نبودن بکشد، و پس از کشتن معلوم شود لاغر نبوده به همان اکتفاء کند.
مسأله389 : اگر قربانى سالم جهت حج تمتع خريد، و پس از آن مريض شد يا عضوى از آن شکست يا عيب ديگرى پيدا کرد، اکتفاء کرد، و احتياط اين است که آن را نيز بکشد، و اگر آن را فروخته است قيمتش را صدقه دهد.
مسأله390 : اگر قربانى را خريد و پس از آن گم شد و آن را نيافت، و ندانست که آن را از طرف او کشته باشند، واجب است قربانى ديگرى را بجاى آن تهيه کند، پس اگر گم شده را قبل از قربانى کردن دوّم پيدا کند، بايد آن را قربانى کند، و امّا قربانى دوّم مخير است که آن را قربانى کند يا نکند، و مانند بقيه اموالش ميباشد، ولى احوط و اولى آن است که آن را نيز قربانى کند، و اگر گم شده را پس از قربانى کردن دوّم يافت، بنابر احتياط بايد گم شده را نيز قربانى کند.
مسأله391 : اگر کسى مثلاً گوسفندى را بيابد و بداند که قربانى است که صاحبش آن را گم کرده، جايز است آن را از طرف صاحبش قربانى کند، و در صورتى که صاحبش اين را بداند، بهمين ميتواند اکتفاء کند، و احتياط اين است که يابنده آن را قبل از قربانى کردنش تا عصر روز دوازدهم معرّفى کند.
مسأله392 : کسى که در روزهاى قربانى با اينکه قيمت قربانى را دارد، نتواند آن را تهيه کند، احتياط اين است که هم روزه بجاى آن بگيرد و هم در باقى مانده ماه ذى الحجّه در صورتى که ممکن باشد، قربانى کند، اگر چه به وسيله امانت گذاشتن قيمت آن نزد شخص مورد اطمينانش تا با آن قربانى را تهيه و قبل از انتهاى ماه ذى الحجّه قربانى کند، و اگر ماه گذشت و تهيه نشد در سال آينده براى او قربانى کند، و بعيد نيست جايز باشد به همان روزه اکتفاء کند، و با گذشتن روزهاى تشريق قربانى از او ساقط شود.
مسأله393 : اگر نتواند نه قربانى و نه قيمت آن را تهيه کند، بجاى آن ده روز روزه بگيرد، که سه روز آن در ماه ذى الحجّه باشد، و قبل از آنها نباشد ـ و هفت روز باقيمانده را پس از برگشتن به وطن بجا آورد، و کفايت نمى کند اين هفت روز را در مکه و يا در راه بازگشت به وطن بجا آورد.
و در صورتى که به وطن برنگردد و در مکّه باقى بماند، واجب است صبر کند تا اينکه همسفرانش به وطن برگردند، يا يک ماه بگذرد، آنگاه روزه بگيرد.
و سه روز اوّل را بايد پشت سر هم روزه بگيرد، ولى هفت روز بعد را پشت سر هم روزه بگيرد، ولى هفت روز بعد را پشت سر هم بودنشان لازم نيست، اگر چه احوط است. همچنان که سه روز اوّل را بايد پس از احرام عمره تمتع بجا آورد، و قبل از آن کفايت کفايت نمى کند.
مسأله394 : مکلفى که بايد سه روز در حج روزه بگيرد اگر موفّق نشود همه سه روز را پيش از روز عيد بجا آورد، بنابر احتياط کفايت نمى کند آنها را در روز هشتم و نهم و يک روز ديگر پس از برگشت از منى بگيرد، و افضل اين است که پس از سپرى شدن روزهاى تشريق اين سه روز را روزه بگيرد، اگر چه جايز است که پس از سپرى شدن روزهاى تشريق اين سه روز را روزه بگيرد، اگر چه حايز است که از روز سيزدهم شروع کند، در صورتى که قبل از آن از منى برگشته باشد، بلکه بنابر اظهر اگر چه در خود روز سيزدهم برگشته باشد.
و احوط و اولى اين است که پس از سپرى شدن رزهاى تشيريق فوراً شروع به روزه گرفتن آن سه روز کند، و آن را بدون عذر به تأخير نيندازد.
و در صورتى که پس از برگشتن از منى نتواند روزه بگيرد، آنسه روز را در راه بازگشت و يا در خود وطن بگيرد، ولى احوط و اولى اين است که همه سه روز و هفت روز را ـ در اين صورت ـ با هم نگيرد، و اگر سه روز روزه نگرفت تا اينکه ماه محرّم رسيد، ديگر واجب نيست روزه بگيرد، و واجب است در سال آينده قربانى کند.
مسأله395 : کسى که نتوانست قربانى يا قيمت آن را تهيه کند، و سه روز را در حج روزه گرفت، و پس از آن تواسنت قبل از گذشتن روزهاى قربانى آن را تهيه کند، بنابر احتياط واجب است قربانى کند.
مسأله396 : اگر به تنهائى نتواند قربانى را تهيه کند، ولى بتواند با شخص ديگرى در تهيه آن شرکت کند، احتياط اين است که هم قربانى شراکتى را انجام دهد و هم روزه را به ترتيبى که ذکر شد بگيرد.
مسأله397 : اگر کسى را نائب خود جهت قربانى کردن قرار دهد، و س از آن شک کند که آيا از طرف او قربانى کرده يا نه، بنا را بر قربانى نکردن بگذارد، و در صورتى که خبر دهد قربانى کرده ولى خبرش مفيد اطمينان نباشد، اکتفاء به آن اشکال دارد.
مسأله398 : شرائطى را که براى قربانى ذکر کرديم، در کفاره معتبر نيست، اگر چه احوط در آن رعايت آن شرايط است.
مسأله399 : واجب نيست خود شخصى که قربانى يا کفاره بر او واجب شده آن را بکشد، بلکه جايز است شخص ديگرى را حتى در حال اختيار نائب بگيرد، و بايد نيت کشتن از نائب حاصل شود، و واجب نيست شخصى که بر او قربانى يا کفاره واجب شده نيت کند، اگر چه احوط اين است که او نيز نيت کند، و بايد نائب مسلمان باشد.