4 ـ زاد و راحله:
مسأله: امر چهارم: داشتن زاد و راحله است.
و معنى (زاد) داشتن مايحتاج روزمره انسان است از خوردنى و آشاميدنى و مسکن و امثالش، يا پولى که بتواند در موقع نياز آنها را تهيّه کند.
و معنى (راحله) داشتن وسيله ذهاب و اياب است ولو در شرايط فعلى بليط هواپيما يا ماشين يا کشتى باشد.
مسأله: زاد و راحله بايد مناسب با موقعيّت شخص باشد. و چنانچه براى کسى بدون مشقّت و حرج پياده روى ممکن باشد داشتن راحله لازم نيست.
مسأله: ملاک و ميزان در زاد و راحله وجود فعلى آنها است و برکسى که مى تواند آنها را با کار و کاسبى در مسير راه تأمين نمايد حج واجب نيست.
مسأله: استطاعتى که در وجوب حج معتبر است، استطاعت از مکان فعلى مکلّف است که فعلاً در آنجا است نه از وطنش، پس هرگاه مکلّف مثلاً براى تجارت يا غير آن به مدينه منوّره و يا جدّه رفت و مصادف با موسم حج شد و از آنجا هزينه حج را داشت (گرچه با اين هزينه از وطن مستطيع نمى شد) حج بر او واجب است اگر بقيّه شرايط را دارا باشد.
مسأله: اگر هزينه سفر حج منحصر باشد به فروش ملکى به کمتر از نرخ متعارف آن و اين فروش حرجى نباشد، واجب است آن را بفروشد و به حج برود، و اگر حرجى باشد حج واجب نيست.
مسأله: اگر موقّتاً هزينه و مخارج حج بالا برود مثل اينکه کرايه و امثالش براى خصوص اين سال زياد شده و براى سالهاى بعد به قيمت عادى بر مى گردد و مکلّف قدرت بر پرداخت زيادى آن ـ بدون اجحاف ـ را داشته باشد، تأخير جايز نيست و بايد همان سال به حج برود.
مسأله: در استطاعت، داشتن هزينه رفت مسلّما معتبر است و امّا هزينه برگشت به وطن وقتى معتبر است که مکلّف بخواهد به وطن باز گردد، و امّا اگر زندگى در مکّه با زندگى در وطن يا جاى ديگر برايش يکسان باشد و مشقّتى نداشته باشد و بخواهد در مکّه بماند، داشتن هزينه بازگشت در استطاعت شرط نيست، و تنها با داشتن هزينه رفت استطاعت حاصل است، و حج واجب خواهد بود. و همين ملاک در بازگشت به جاى ديگر غير از وطن نيز جريان دارد، يعنى اگر بخواهد در شهر ديگرى زندگى کند هزينه بازگشت به آنجا شرط است. و همچنين داشتن هزينه مدّت اقامت در مکّه نيز در استطاعت شرط است.