5 ـ قربانى
مسأله: پنجم از واجبات حج تمتّع: قربانى در منى است در روز عيد قربان.
مسأله: واجبات قربانى عبارتند از:
1 ـ نيّت کند.
2 ـ از انعام ثلاثه باشد (شتر يا گاو يا گوسفند).
3 ـ داراى سنّ خاصّى باشد.
4 ـ تامّ الخلقه باشد.
5 ـ در روز عيد يا ايّام تشريق باشد.
6 ـ در منى باشد.
7 ـ ترتيب را رعايت کند.
8 ـ قربانى را از محدوده حرم خارج نکند.
مسأله: بايد خود حاجى با قصد قربت نيّت کند، مثلاً بگويد: قربانى مى‌کنم از براى حج تمتع قربة الى الله تعالى، و اگر قصّاب قربانى را مى‌کشد، هر دو نيّت کنند، و چنانچه فقط حاجى نيّت کرد کافى است.
مسأله: يک قربانى تنها براى يک نفر کافى مى‌باشد و براى دو نفر يا بيشتر کافى نيست مگر در حج مستحبى.
مسأله: قربانى بايد از جنس شتر يا گاو و يا گوسفند باشد.
مسأله: شتر قربانى بايد على‌الأحوط الأولى پنج سالش تمام شده و داخل سال ششم شده باشد، و گاو و بز دو سالش تمام شده و داخل سال سوم شده باشد، و گوسفند يک سالش تمام شده باشد، گرچه در گوسفند هفت ماهه کفايت مى‌کند.
مسأله: قربانى بايستى از جميع اعضاء سالم باشد، بنا بر اين قربانى کور و شل بيّن و گوش بريده و شاخ داخلى شکسته و اخته کرده و دندان شکسته و امثالش و همچنين حيوان بسيار لاغر کفايت نمى‌کند.
مسأله: بعضى از گوسفندها که خلقةً دنبه ندارند اشکالى ندارد و اگر به حسب خلقت بايد دنبه داشته باشد امّا به جهتى از جهات ندارد کافى نيست. و اگر تخم حيوان را کوبيده باشند يا رگ او ماليده شده باشد اشکالى ندارد، و همچنين اگر شاخ خارجى او شکسته باشد کافى است، و اگر خود دندان افتاده باشد اشکالى ندارد، و مکروه است که گوشش سوراخ يا شکافته و يا پيچيده شده باشد.
مسأله: شرايطى که براى قربانى ذکر شد در صورتى است که مقدور باشد امّا اگر قربانى کامل پيدا نشود و به قربانى ناقص دسترسى دارد بايد همان ناقص را قربانى کند.
مسأله: اگر قربانى ناقص نيز مقدور نبود چنانچه خود حاجى تا آخر ذى‌الحجّه در مکه مکرّمه مى‌ماند و مى‌تواند قربانى تهيّه کند بايد آن را تهيّه نموده و قربانى کند، و اگر نمى‌ماند و مى‌تواند به شخص امينى پول بدهد تا برايش قربانى کند اين کار را انجام دهد، و اگر اين نيز ممکن نشد عوض قربانى بايد ده روز روزه بگيرد.
مسأله: ده روز روزه عوض قربانى بايد سه روزش در حج و هفت روزش در وطن باشد، و سه روز در حج بايد در ماه ذى‌الحجّه باشد همراه با شرايط زير:
1 ـ سه روز متّصل يا در حکم اتّصال باشد.
2 ـ در ايّام تشريق (دهم و يازدهم و دوازدهم) نباشد مگر اينکه روز دوازدهم و سيزدهم در منى نباشد که در اين صورت جايز است و مى‌تواند روزه بگيرد.
مسأله: مى‌تواند روزه را تا آخر ذى‌الحجّه تأخير بيندازد مگر اينکه دو روز عرفه و ترويه را روزه گرفته باشد که بايد بلافاصله پس از بازگشت از منى روز سوّم را روزه بگيرد و تأخير نيندازد، و واجب است اين سه روز را در منى يا مکّه روزه شود، و چنانچه عذرى داشت در بين راه و اگر از آن نيز معذور بود در وطن انجام دهد، و چنانچه بدون عذر در منى و مکّه و سفر روزه نگرفت معصيت کرده ولى روزه‌اش در وطن صحيح خواهد بود.
مسأله: اگر از قربانى و بدلش (روزه) معذور بود چيزى بر او نخواهد بود.
مسأله: اگر سه روز روزه گرفت سپس قربانى پيدا شد کشتن آن بر او واجب نيست، گرچه بهتر است.
مسأله: هرگاه قربانى را به خيال اينکه لاغر نيست خريد و بعد از ذبح معلوم شد لاغر بوده، يا به اعتقاد اينکه لاغر است خريد بعد از ذبح معلوم شد لاغر نبوده، يا موقع خريد لاغر نبود ولى موقع ذبح لاغر شد در هر سه صورت کافى است، امّا اگر پيش از ذبح معلوم شود لاغر بوده کافى نيست على‌الأحوط.
مسأله: چنانچه به اعتقاد کامل بودن خريد و معلوم شد ناقص است اگر پولش را پرداخته کافى است و اگر پولش را نپرداخته لازم است ـ على‌الاحوط ـ تبديل نمايد و اگر با اعتقاد به ناقص بودن خريد و بعد معلوم شد کامل است کافى است حتى اگر بعد از ذبح معلوم شود در صورتى که قصد قربت شده باشد.
مسأله: احتياط مستحب آن است که گوشت قربانى را به سه قسمت تقسيم کند: از يک سوّم آن خود و عيالش بخورند و يک ثلث به فقير بدهد و يک سوّم آن را به ديگران هديه بدهد، بلى جايز نيست همه آن را خود و عائله‌اش بخورند اگر آنها فقير نباشند يا واجب النفقه وى باشند، و جايز نيست همه قربانى را به غير فقير بدهد اگر فقيرى باشد و بتواند به او برساند.
مسأله: لازم نيست خود انسان شخصاً کشتن قربانى را انجام دهد، بلکه مى‌تواند نايب بگيرد در اين صورت بايد صاحب قربانى نيّت نمايد و نايب لازم نيست نيّت کند گرچه احوط است.
مسأله: واجب است قربانى را در روز عيد يا در طول ايّام تشريق (دهم، يازدهم و دوازدهم ذى‌الحجّه) بکشد و تأخير آن جايز نيست، امّا اگر با عذر يا بدون عذر تأخير انداخت تا آخر ذى‌الحجّه مى‌تواند قربانى کند و او را کفايت مى‌نمايد.
مسأله: واجب است قربانى را در منى بکشد و در غير منى کافى نيست، امّا کشتارگاههايى که جديداً احداث شده و گفته مى‌شود بيرون از حدود منى است، به جهت اضطرار و عسر و حرج و مانند آن، قربانى در آنها کفايت مى‌کند.
مسأله: واجب نيست قربانى بعد از رمى و قبل از حلق يا تقصير باشد، و اگر از روى عمد يا فراموشى يا نادانى بر خلاف ترتيب ياد شده عمل کند اشکالى ندارد.
مسأله: نبايد چيزى از قربانى را از محدوده حرم خارج کند مگر اينکه در منى و محدوده حرم مورد مصرف نباشد.