مقدمه ـ اقسام حج و عمره

مقدمه ـ اقسام حج و عمره

همان طور که گذشت حج بر سه قسم است: 1ـ حج تمتع و آن وظيفه کسانى است که چهل و هشت ميل يعنى تقريباً نود کيلومتر يا بيشتر از مکه مکرّمه دور باشند.

2 و 3ـ حج قِران و حج اِفراد که وظيفه کسانى است که در مکه يا در کمتر از مسافت مزبور باشند.

حج تمتع با حج قِران و اِفراد تفاوت دارد. حج تمتع عبادت واحدى است که مرکب از عمره و حج است و عمره در آن مقدم مى باشد. و بين آن دو فاصله زمانى وجود دارد که انسان در آن مدت از احرام خارج شده و محرمات احرام بر او حلال مى شوند تا زمانى که براى حج محرم شود. به همين دليل به آن حج تمتع گفته مى شود. نتيجه اينکه عمره يک جزء از حج تمتع است که عمره تمتع ناميده مى شود و جزء ديگر آن حج است. تفاوت ديگر اينکه بايد در حج تمتع، عمره و حج هر دو در يک سال و متصل به يکديگر انجام شوند، برخلاف حج افراد و قران که هر يک از آنها فقط مشتمل بر حج هستند و عمره عبادت مستقل ديگرى است که عمره مفرده نام دارد. لذا گاهى عمره مفرده در يک سال و حج افراد و قران در سال ديگر انجام مى شوند.

عمره مفرد و عمره تمتع احکام مشترکى دارند که قبل از بيان صورت اجمالى حج تمتع و عمره تمتع و حج افراد و قران و عمره آنها به توضيح آن مى پردازيم.

مسأله68 ـ عمره در آيين اسلام بر کسى که شرايط استطاعت را آن گونه که در حج معتبر است، داشته باشد، يک مرتبه در تمام عمر واجب مى شود و وجوب آن مانند وجوب حج فورى است. و در وجوب آن استطاعت براى انجام حج معتبر نيست، بلکه اگر فرد براى عمره مستطيع باشد، عمره بر او واجب مى شود هر چند براى حج مستطيع نباشد، همچنانکه عکس آن هم همين طور است يعنى اگر شخص براى حج استطاعت داشته باشد ولى براى عمره مستطيع نباشد بايد حج را بجا آورد. اين حکم درباره کسانى است که در مکه يا در کمتر از چهل و هشت ميلى مکه هستند. ولى براى کسانى که از مکه دور هستند و وظيفه آنان حج تمتع است، هيچ گاه استطاعت عمره از استطاعت حج و استطاعت حج از استطاعت عمره جدا نيست. زيرا حج تمتع مرکب از هر دو عمل است و هر دو بايد در يک سال بجا آورده شوند.

مسأله69 ـ کسى که مى خواهد وارد مکه مکرمه شود جايز نيست بدون احرام وارد شود. و اگر وقت حج نيست و مى خواهد وارد مکه شود، واجب است با احرام عمره مفرده داخل مکه شود.

دو گروه از اين حکم مستثنى هستند:

1ـ کسانى که مقتضاى شغل آنان اين است که زياد به مکه رفت و آمد کنند.

2ـ کسانى که پس از اعمال حج يا عمره مفرده از مکه خارج شده اند و مى خواهند در همان ماه وارد مکه شوند.

مسأله70 ـ تکرار عمره مانند تکرار حج مستحب است و فاصله بين دو عمره شرط نيست. ولى بنابراحتياط در هر ماه فقط يک عمره براى خود مى تواند بجا آورد. و اگر دو عمره براى افراد ديگر انجام دهد يا يک عمره براى خود و يک عمره هم براى ديگرى بجا آورد، فاصله مذکور شرط نيست. بنابراين اگر عمره دوم را به نيابت از ديگرى انجام دهد، جايز است نايب در برابر آن اجرت بگيرد و از عمره مفرده واجب کفايت مى کند.

صورت حج تمتع و عمره آن

حج تمتع مرکب از دو عمل است: يکى عمره تمتع و ديگرى حج تمتع. عمره تمتع مقدم بر حج است و هر يک از آن دو داراى اعمال مخصوصى است که به آن اشاره مى شود:

عمره تمتع مرکب از پنج عمل است:

1ـ احرام از يکى از مواقيت

2ـ طواف کعبه

3ـ نماز طواف

4ـ سعى بين صفا و مروه

5ـ تقصير.(کوتاه نمودن مقدارى از مو يا ناخن)

و حج تمتع مرکب از پانزده عمل است:

1ـ احرام بستن در مکه مکرمه

2ـ وقوف در عرفات از ظهر روز نهم ذى الحجّه تا غروب

3ـ وقوف در مشعرالحرام در شب دهم ذى الحجّه تا طلوع خورشيد

4ـ انداختن سنگريزه به جمره عقبه در روز عيد قربان (روز دهم ذى الحجّه)

5ـ قربانى

6ـ تراشيدن سر يا تقصير

7ـ بيتوته در منى در شب يازدهم

8ـ انداختن سنگريزه به جمرات سه گانه در روز يازدهم

9ـ بيتوته در منى در شب دوازدهم

10ـ انداختن سنگريزه به جمرات سه گانه در روز دوازدهم

11ـ طواف حج

12ـ نماز طواف

13ـ سعى بين صفا و مروه

14ـ طواف نساء

15ـ نماز طواف نساء.

حج اِفراد و عمره مفرده

کيفيت حج افراد مانند حج تمتع است با اين تفاوت که قربانى در حج تمتع واجب است در حالى که در حج افراد مستحب است. عمره مفرده مانند عمره تمتع است مگر در مسايل زير:

مسأله71 ـ در عمره تمتع فرد حتماً بايد تقصير کند ولى در عمره مفرده مخيّر است بين سر تراشيدن و تقصير. البته اين حکم مربوط به مردان است، ولى زنان هم در عمره مفرده و هم در عمره تمتع واجب است فقط تقصير کنند يعنى مقدارى از ناخن خود را بگيرند.

مسأله72 ـ در عمره تمتع طواف نساء و نماز طواف نساء وجود ندارد هر چند احتياط آن است که آن دو را به قصد رجاء بجا آورد. ولى در عمره مفرده طواف نساء و نماز آن واجب است.

مسأله73 ـ عمره تمتع بايد در ماه هاى حج يعنى شوّال و ذوالقعده و ذوالحجّه بجا آورده شود، در حالى که انجام عمره مفرده در همه ايام سال صحيح است.

مسأله74 ـ ميقات عمره تمتع يکى از مواقيت پنج گانه است که شرح آن خواهد آمد. در حالى که ميقات عمره مفرده ادنى الحلّ است، هر چند احرام بستن از يکى از مواقيت پنج گانه نيز جايز است.

حج قِران

کيفيت حج قران مانند حج افراد است با اين تفاوت که در حج قران بايد در حال احرام قربانى همراه محرِم باشد، بنابراين قربانى بر او واجب است.

همچنين در حج قران، احرام هم با لبيک گفتن محقق مى شود و هم با اشعار يا تقليد. ولى در حج افراد فقط با لبيک گفتن محقق مى شود.

احکام عمومى حج تمتع

در حج تمتع چند امر شرط است:

شرط اول: نيت. يعنى از زمانى که مى خواهد به احرام عمره تمتع محرم شود، قصد انجام حج تمتع را داشته باشد. در غير اين صورت حج او صحيح نيست.

شرط دوم: مجموع عمره و حج، در ماه هاى حج واقع شود.

شرط سوم: حج و عمره، هر دو در يک سال واقع شوند.

شرط چهارم: مجموع عمره و حج براى يک شخص و توسط يک شخص باشد. بنابراين اگر فردى دو نفر را اجير کند که يکى از آن دو از طرف ميّت حج تمتع بجا آورد و ديگرى عمره تمتع، مجزى نيست.

مسأله75 ـ کسى که وظيفه اش حج تمتع است نمى تواند بطور اختيارى و عمدى به حج افراد يا قران عدول کند.

مسأله76 ـ کسى که وظيفه اش حجّ تمتع است و مى داند که به علت تنگى وقت نمى تواند عمره را تمام کند و حج را درک نمايد، واجب است از حج تمتع به حج افراد عدول کند و سپس بعد از تمام کردن اعمال حج، عمره مفرده بجاآورد.