اگر روزه دار نداند که استمناء روزه را باطل می کند، آیا با انجام این عمل، روزه وی باطل می شود و در صورت بطلان، وظیفه اش نسبت به قضا و کفاره چیست؟

پاسخ

• خویی، تبریزی و وحید: اگر بواسطه ندانستن مسأله کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، روزه اش باطل می شود، چه در یادگیری مسأله کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصر) و چه کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر)، در هر حال باید روزه هایش را قضا نماید. اما کفاره واجب نیست مگر اینکه شخص بر حرام بودن استمناء آگاه باشد هر چند نداند که با این کار روزه اش باطل می شود، که در این صورت علاوه بر قضا باید کفاره هم بدهد. [1]
• امام: شخصی که بواسطه ندانستن مسأله کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، اگر در یادگیری مسأله کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصر) روزه اش باطل است و باید قضا نماید و بنابر احتیاط واجب باید کفاره هم بدهد. اما اگر در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر) بنابر احتیاط واجب روزه اش باطل می شود و قضا دارد. ولی در صورتی که جاهل قاصر باشد و التفات و توجه به سؤال کردن نداشته باشد، کفاره واجب نیست هر چند احتیاط مستحب این است که کفاره هم بدهد. [2]
• خامنه ای: اگر ندانسته کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، روزه اش باطل می شود و باید قضا نماید ولی لازم نیست کفاره بدهد مگر اینکه شخص بر حرام بودن استمناء آگاه باشد ولی نداند این کار روزه را باطل می کند، در این صورت بنابر احتیاط واجب باید کفاره هم بدهد. [3]
• بهجت: اگر بواسطه ندانستن مسأله کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، روزه اش باطل می شود، اگر در یادگیری مسأله کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصر) روزه اش باطل است و باید قضا نماید و کفاره هم واجب می شود. اما اگر در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر) روزه اش باطل است و باید قضا نماید. ولی در صورتی که توجه به سؤال کردن از مسأله نداشته باشد، واجب نیست کفاره بدهد هر چند احتیاط مستحب است که کفاره بدهد.[4]
• فاضل: شخصی که بواسطه ندانستن مسأله کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، اگر در یادگیری مسأله کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصر) روزه اش باطل است و باید قضا نماید و بنابر احتیاط واجب باید کفاره هم بدهد. اما اگر در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر) روزه اش باطل است و باید قضا نماید ولی کفاره لازم نیست هر چند احتیاط مستحب این است که کفاره بدهد.مگر اینکه بداند استمناء حرام است ولی نداند انجام آن روزه را باطل می کند، که در این صورت بنابر احتیاط واجب کفاره هم واجب می شود و اگر معتقد باشد که انجام استمناء به خاطر روزه حرام است و در عین حال آن را انجام دهد، علاوه بر قضا، کفاره هم واجب می شود.[5]
• سیستانی: اگر بواسطه ندانستن مسأله کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، روزه اش باطل می شود، چه در یادگیری مسأله کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصر) و چه کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر) در هر حال باید روزه هایش را قضا نماید. و بنابر احتیاط واجب بر جاهل مقصری که شک داشته باشد که استمناء روزه را باطل می کند، علاوه بر قضا، کفاره هم واجب می شود. اما در غیر این صورت کفاره واجب نیست هر چند احتیاط مستحب است حتی اگر بداند استمناء حرام است اما نداند روزه را باطل می کند، کفاره واجب نیست. همچنین روزه جاهل قاصری که فکر نمی کرد استمناء روزه را باطل می کند یا جاهلی که حجت و دلیل شرعی داشت که استمناء روزه را باطل نمی کند و آن را انجام دهد، روزه اش باطل نمی شود.[6]
• مکارم: اگر بواسطه ندانستن مسأله کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، اگر غفلت داشته باشد و متوجه کارش نباشد، روزه اش باطل نمی شود چه در جهل خود کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصر) و چه کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر)، بخلاف جاهلی که شک داشته باشد که این کار روزه را باطل می کند یا نه. همچنین چنانچه بداند استمناء حرام است ولی نداند روزه را باطل می کند، در این صورت بنابر احتیاط واجب باید کفاره هم بدهد. [7]
• صافی: شخصی که بواسطه ندانستن مسأله کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، اگر در یادگیری مسأله کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصر) روزه اش باطل است و علاوه بر قضا، کفاره هم بدهد. اما اگر در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر)، بنابر احتیاط واجب روزه اش باطل است و در صورتی که توجه به سؤال کردن از مسأله نداشته باشد، کفاره واجب نیست هر چند احتیاط مستحب است که کفاره بدهد. [8]
• شبیری: اگر کاری که روزه را باطل می کند انجام بدهد، ولی به جهت غفلت یا بواسطه ندانستن مسأله خیال می کرده که این کار حلال است، روزه اش باطل می شود و باید آن را قضا نماید ولی کفاره لازم نیست، هر چند می توانست مسأله را یاد بگیرد و در یاد گرفتن آن کوتاهی کرده که در این صورت اگر چه گناهکار است ولی کفاره لازم نیست. اما اگر در حلال یا حرام بودن آن کار شک و تردید داشته باشد و در عین حال آن را انجام دهد، علاوه بر قضا، کفاره هم واجب می شود. [9]
• نوری: شخصی که بواسطه ندانستن مسأله کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، اگر در یادگیری مسأله کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصر)، روزه اش باطل است و باید آن را قضا نماید و بنابر احتیاط واجب باید کفاره هم بدهد. اما اگر در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر)، بنابر احتیاط واجب روزه اش باطل می شود و قضا دارد اما لازم نیست کفاره بدهد هر چند احتیاط مستحب است که کفاره هم بدهد. مگر اینکه بداند استمناء حرام است ولی نداند انجام آن روزه را باطل می کند که در این صورت علاوه بر قضا، باید کفاره هم بدهد. [10]

منابع:

1. خخویی، تبریزی و وحید: منهاج الصالحین، کتاب الصوم، المفطرات، تتمیم و فصل فی کفارة الصوم.
2. امام: تحریرالوسیلة، ج 1، کتاب الصوم، القول فیما یجب الامساک عنه، م 18 و القول فیما یترتب عی الافطار، م 1.
3. خامنه ای: اجوبة الاستفتائات، س 817.
4. بهجت: وسیلة النجاة، م 1109 و 1117.
5. فاضل: العروة الوثقی، کتاب الصوم، فیما یعتبر فی مفطریة المفطرات و فصل فی کفارة الصوم.
6. سیستانی: العروة الوثقی، کتاب الصوم، فیما یعتبر فی مفطریة المفطرات و فصل فی کفارة الصوم.
7. مکارم: العروة الوثقی، کتاب الصوم، فیما یعتبر فی مفطریة المفطرات و فصل فی کفارة الصوم.
8. صافی: هدایة العباد، ج 1، کتاب الصوم، م 1311 و 1318.
9. شبیری: رساله، م 1667 و 1668.
10. نوری: العروة الوثقی، کتاب الصوم، فیما یعتبر فی مفطریة المفطرات و فصل فی کفارة الصوم.