شکیات نماز (آیت الله حسین نوری همدانی)

شکيات

شکيات نماز 23قسم است : هشت قسم آن که شکهائي است که نماز را باطل مي کند و به شش قسم آن نبايد اعتنا کرد و نه قسم ديگر آن صحيح است .

شکهاي مُبطل

مسأله 1166 :

شکهائي که نماز را باطل مي کند از اين قرار است :

اول : شک در شمارة رکعتهاي نماز دو ر کعتي مثل نماز صبح و نماز مسافر ، ولي شک در شمارة رکعتهاي نماز مستحب دو رکعتي و بعضي از نماز هاي احتياط نماز را باطل نمي کند.

دوم: شک در شماره رکعتهاي نماز سه رکعتي .

سوم : آنکه در نماز چهار رکعتي شک کند که يک رکعت خوانده يابيشتر .

چهارم : آنکه در نماز چهار رکعتي پيش از تمام شدن سجدة دوم ، شک کند که دو رکعت خوانده يا ببيشتر ، در اين صورت نمازشباطل و بايد اعاده کند ، و بهتر آن است که عمل به حکم شک نمايد و نماز را اعاده کند .

پنجم : شک بين دو و پنج يا دو و بيشتر از پنج .

ششم : شک بين سه و شش يا سه و بيشتر از شش .

هفتم : شک بين چهار و شش يا چهار و بيشتر از شش ، چه پيش از تمام شدن سجدة دوم باشد يا بعد از آن . ولي اگر بعد از سجدة دوم شک بين چهار و شش يا چهار و بيشتر از شش براي اوپيش آيد ، احتياط واجب آن است که بنابر چهار بگذرد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجدة سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند .

مسأله 1167 :

اگريکي از شکهاي باطل کننده براي انسان پيش آيد ، نمي تواند نماز را به هم بزند ، ولي اگر به قدري فکر کند که شک پابر جا شود به هم زدن نماز مانعي ندارد .

شکهائي که نبايد به آنها اعتنا کرد

مسأله 1168 :

شکهائي که نبايد به آنها اعتنا کرد از اين قرار است:

اول : شک در چيزي که محل بجا آوردن آن گذشته است : مثل آنکه در رکوع شک کند که حمد را خوانده يا نه .

دوم : شک بعد از سلام نماز .

سوم : شک بعد از گذشتن وقت نماز .

چهارم : شک کثير الشک ، يعني کسي که زياد شک مي کند .

پنجم : شک امام در شمارة رکعتها ي نماز ، در صورتي که ماموم شمارة آنها را بداند و همچنين شک ماموم در صورتي که امام شمارة رکعتهاي نماز را بداند .

ششم : شک در نماز مستحبي .

1-شک در چيزي که محل آن گذشته است

مسأله 1169 :

اگر در بين نماز شک کند که يکي از کارهاي واجب آن را انجام داده يا نه ، مثلاً شک کند که حمد خوانده يا نه ، چنانچه مشغول کاري که بايد بعد از آن انجام دهد نشده ، مثلاً به رکوع نرفته است بايد آنچه را که در انجام آن شک کرده بجا آورد يعني حمد را بخواند و اگر مشغول کاري که بايد بعد از آن انجام دهد شده ، مثلاً به رکوع رفته است به شک خود اعتنا نکند .

مسأله 1170 :

اگر در بين خواندن آيه اي شک کند که آية پيش را خوانده يا نه ، يا وقتي آخر آيه را مي خواند شک کند که اول آن را خوانده يا نه ،بايد به شک خود اعتنا نکند.

مسأله 1171 :

اگر بعد از رکوع يا سجود شک کند که کارهاي واجب آن ، مانند ذکر و آرام بودن بدن را انجام داده يا نه ، بايد به شک خود اعتنا نکند .

مسأله 1172 :

اگر درحالي که به سجده مي رود شک کند که رکوع کرده يا نه ، لازم است برگردد و رکوع را بجا بياورد و اگر شک کند که بعد از رکوع ايستاده يا نه ، به شک خود اعتنا نکند .

مسأله 1173 :

اگر در حال برخاستن شک کند که تشهد را بجا آورده يا نه ، و همچنين در حال برخاستن اگر شک کند که سجده را بجا آورده يا نه ، بايد برگردد و بجا آورد .

مسأله 1174 :

کسي که نشسته يا خوابيده نماز مي خواند ، اگر موقعي که حمد يا تسبيحات مي خواند ، شک کند که سجده يا تشهد را بجا آورده يا نه ، بايد به شک خود اعتنا نکند و اگر پيش از آنکه مشغول حمد يا تسبيحات شود ، شک کند که سجده يا تشهد را بجا آورده يا نه ، بايد بجا آورد .

مسأله 1175 :

اگر شک کند که يکي از رکنهاي نماز را بجا آورده يانه ، چنانچه مشغول کاري بعد از آن است نشده ، بايد آن را بجا آورد ، مثلاً اگر پيش از خواندن تشهد شک کند که دوسجده را بجا آورده يا نه ، بايد بجا آورد و چنانچه بعد يادش بيايد که آن رکن را بجا آورده بوده ، چون زياد شده ، نمازش باطل است .

مسأله 1176 :

اگر شک کند عملي را رکن نيست بجا آورده يا نه ، چنانچه مشغول کاري که بعد از آن است نشده ، بايد آن را بجا آورد ، مثلاً اگر پيش از خواندن سوره شک کند که حمد را خوانده يا نه ، بايد حمد را بخواند و اگر بعد از انجام آن يادش بيايد که آن را بجا آورده بوده ، چون رکن زياد نشده نماز صحيح است .

مسأله 1177 :

اگر شک کند که رکني را بجا آورده يا نه ، چنانچه مشغول تشهد است اگر شک کند که دو سجده را بجا آورده يا نه ، بايد به شک خود اعتنا نکند و اگر يادش بيايد که آن رکن را بجا نياورده ، در صورتي که مشغول رکن بعد نشده ، بايد آن را بجا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش باطل است ، مثلاً اگر پيش از رکوع رکعت بعد يادش بيايد که دو سجده را بجا نياورده ، بايد بجا آورد و اگر در رکوع يا بعد از آمن يادش بيايد ، نمازش باطل است .

مسأله 1178 :

اگر شک کند عملي را که رکن نيست بجا آورد ه يا نه ، چنانچه مشغول کاري که بعد از آن است شده ، بايد به شک خود اعتنا نکند ، مثلاً موقعي که مشغول خواندن سوره است ، اگر شک کند که حمد را خوانده يا نه ، بايد به شک خود اعتنا نکند و اگر بعد يادش بيايد که آن را بجا نياورده ، در صورتي که مشغول رکن بعد نشده ، بايد بجا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده ، نمازش صحيح است ، بنابر اين اگر مثلاً در قنوت يادبيايد که حمد را نخوانده بايد بخواند و اگر در رکوع يادش بيايد نماز او صحيح است .

مسأله 1179 :

اگر شک کند که سلام نماز را گفته يا نه ، يا شک کند درست گفته يا نه ، چنانچه مشغول تعقيب نماز يا مشغول نماز ديگر شده ، يا به واسطة انجام کاري که نماز را به هم مي زند ، از حال نمازگزار بيرون رفته ، بايد به خود اعتنا نکند و اگر پيش از اينها شک کند ، بايد سلام را بگويد ، اما اگر در صحيح گفتن سلام شک کند در هر صورت .يانه شد به شک خود اعتنا ننمايد چه مشغول کار ديگر شده بأيد.

2-شک بعد ا زسلام

مسأله 1180 :

اگر بعد از سلام نماز شک کند که نماز ش صحيح بوده يا نه ، شک کند رکوع کرده يا نه ، يا بعد از سلام چهار رکعتي شک کند که چهار رکعت خوانده يا پنج رکعت ، به شک خود اعتنا نکند ولي اگر هر دو طرف شک او باطل باشد ، مثلاً بعد از سلام نماز چهار رکعتي شک کند که سه رکعت خوانده يا پنج رکعت ، نمازش باطل است .

3-شک بعد از وقت

مسأله 1181 :

اگر بعد از گد شتن وقت نماز شک کند که نماز خوانده يا نه ، يا گمان کند که نخوانده ، خواندن آن لازم نيست ، ولي اگر پيش از گذشتن وقت ، شک کند که نماز خوانده يا نه ، يا گمان کند که نخوانده ، بايد آن نماز را بخواند بلکه اگر گمان کند که خوانده ، بايد آن را بجا آورد .

مسأله 1182 :

اگر بعد از گذشتن وقت شک کند که نماز را درست خوانده يا نه به شک خود اعتنا نکند .

مسأله 1183 :

اگر بعد از گذشتن وقت نماز ظهر و عصر بداند چهار رکعت نماز خوانده ولي نداند به نيت ظهر خوانده يا به نيت عصر بايد چهار رکعت نماز قضا به نيت نمازي که بر او واجب است بخواند .

مسأله 1184 :

اگر بعد از گذشتن وقت نماز مغرب و عشا ء بداند يک نماز خوانده ولي نداند سه رکعتي خوانده يا چهار رکعتي بايد قضاي نماز مغرب و عشا را بخواند .

-کثير الشک(کسي که زياد شک ميکند )4

مسأله 1185 :

اگر کسي در يک نماز سه مرتبه شک کند ، يا در سه نماز پشت سر هم مثلاً در نماز صبح و ظهر و عصر شک کند ، کثيرالشک است . و چنانچه زياد شک کردن او از غضب يا ترس يا پريشاني حواس نباشد ، به شک خود اعتنا نکند .

مسأله 1186 :

کثير الشک اگر در بجا آوردن چيزي شک کند ، چنانچه بجا آوردن آن نماز را باطل نمي کند ، بايد بنا بگذرد که آن را بجا آورد ، مثلاً اگر شک کند که رکوع کرده يا نه ، بايد بنا بگذرد که رکوع کرده است ، و اگر بجا آوردن آن نماز راباطل مي کند بايد بگذرد که آن را انجام نداده ، مثلاً اگر شک کند که يک رکوع کرده يا بيشتر ، چون زياد شدن رکوع نماز را باطل مي کند ، بنا بگذرد که بيشتر از يک رکوع نکرده است .

مسأله 1187 :

کسي که در يک چيز نماز شک مي کند ، چنانچه در چيزهاي ديگر نماز بطور معمول شک کند بايد به دستور آن عمل نمايد ، مثلاً کسي که زياد شک مي کند سجده کرده يا نه اگر در بجا آوردن رکوع شک کند بايد به دستور آن رفتار نمايد يعني اگر ايستاده است رکوع را بجا آورد و اگر به سجده رفته اعتنا نکند .

مسأله 1188 :

کسي که در نماز مخصوصي مثلاً در نماز ظهر زياد شک مي کند اگر در نماز ديگر مثلاً عصر شک کند ، بايد به دستور شک رفتار نمايد .

مسأله 1189 :

کسي که وقتي د ر جاي مخصوصي نماز مي خواند ، زياد شک مي کند ، اگر در غير آنجا نماز بخواند و شکي براي او پيش آيد ، بايد به دستور شک عمل نمايد .

مسأله 1190 :

اگر انسان شک کند که کثير الشک شده يانه ، بايد به دستور شک عمل نمايد . و کثير الشک تا وقتي يقين نکند که به حال معمولي مردم برگشته ، بايد به شک خود اعتنا نکند .

مسأله 1191 :

کسي که زياد شک مي کند ، اگر شک کند رکني را بجا آورده يا نه ، و اعتنا نکند بعد يادش بيايد که آن را بجا نياورده ، چنانچه مشغول رکن بعد نشده ، بايد آن را بجا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش باطل است ، مثلاً اگر شک کند رکوع کرده يا نه و اعتنا نکند ، چنانچه پيش از سجده يادش بيايد که رکوع نکرده ، بايد رکوع کند و اگر در سجده يادش بيايد ، نمازش باطل است .

مسأله 1192 :

کسي که زياد شک مي کند ، اگر شک کند چيزي را که رکن نيست بجا آورد يا نه و اعتنا نککند و بعد يادش بيايد که آن را بجا نياورد ه ، چنانچه از محل بجا آوردن آن نگذشته ، بايد آن را بجا آورد و اگر از محل آن گذشته نمازش صحيح است ، مثلاً اگر شک کند که حمد خوانده يا نه و اعتنا نکند ، چنانچه در قنوت يادش بيايد که حمد نخوانده ، بايد بخواند و اگر در رکوع يادش بيايد نماز او صحيح است .

5-شک امام و ماموم

مسأله 1193 :

اگر امام جماعت در شمارة رکعتهاي نماز شک کند ، مثلاً شک کند که سه رکعت خوانده يا چهار رکعت ، چنانچه ماموم يقين يا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است ، امام بايد نماز را تمام کند و خواندن نماز احتياط لازم نيست . و نيز اگر امام يقين يا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و ماموم در شمارة رکعتهاي نماز شک کند ، بايد به شک خود اعتنا ننمايد و به آنچه که امام يقين دارد ، عمل نمايد .

6-شک در نماز مستحبي

مسأله 1194 :

اگر در شمارة رکعتهاي نماز مستحبي شک کند ، چنانچه طرف بيشتر ، شک نماز را باطل مي کند ، بايد بنا را بر کمتر بگذارد ، مثلاً اگر در نافلة صبح شک کند که دو رکعت خوانده يا سه رکعت ، بايد بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است و اگر طرف بيشتر شک نماز ر ا باطل نمي کند ، مثلاً شک کند که دو رکعت خوانده يا يک رکعت ، به هر طرف شک عمل کند ، نمازش صحيح است .

مسأله 1195 :

کم شدن رکن ، نافله را باطل مي کند بنابر احتياط واجب ، ولي زياد شدن رکن ، آن را باطل نمي کند ، پس اگر يکي از کارهاي نافله را فراموش کند و موقعي يادش بيايد که مشغول رکن بعد از آن شده بايد آن کار را انجام دهد و دوباره آن رکن را بجا آورد ، مثلاً اگر در بين رکوع يادش بيايد که سوره را نخوانده ، بايد برگردد و سوره را بخواند و دوباره به رکوع رود .

مسأله 1196 :

اگر در يکي از کارهاي نافله شک کند ، خواه رکن باشد يا غير رکن ، چنانچه محل آن نگذشته ، بايد بجا آورد و اگر محل آن گذشته ، به شک خود اعتنا نکند .

مسأله 1197 :

اگر د ر نماز مستحبي دو رکعتي ، گمانش به سه رکعت يا بيشتر برود يا گمانش به دو رکعت يا کمتر برود ، بايد به همان گمان عمل کند ، مثلاً اگر گمانش به يک رکعت مي رود احتياطاً بايد يک رکعت ديگر بخواند .

مسأله 1198 :

اگر در نماز نافله کاري کند که براي آن سجده سهو واجب مي شود ، يا يک سجده يا تشهد را فراموش نمايد ، لازم نيست بعد از نماز ، سجدة سهو يا قضاي سجده و تشهد را بجا آورد .

مسأله 1199 :

اگر شک کند که نماز مستحبي را خوانده يا نه ، چنانچه آن نماز مثل جعفر طيار وقت معين نداشته باشد ، بنا بگذارد که نخوانده است و همچنين است اگر مثل نافلة يوميه ، وقت معين داشته باشد و پيش از گذشتن وقت شک کند که آن را بجا آورده يا نه ، ولي اگر بعد از گذشتن وقت شک کند که خوانده است يا نه ، به شک خود اعتنا نکند .

شکهاي صحيح

مسأله 1200 :

در نه صورت ، اگر در شمارة رکعتهاي نماز چهار رکعتي شک کند بايد فوراً فکر نمايد ، پس اگر يقين يا گمان به يک طرف شک پيدا کرد ، همان طرف را بگيرد و نماز را تمام کند و گرنه به دستورهائي که گفته مي شود عمل نمايد و آن نه صورت از اين قرار است :

اول : آنکه بعد از سر برداشتن از سجدة دوم ، شک کند دو رکعت خوانده يا سه رکعت ، که بايد بنا بگذارد سه رکعت خوانده و يک رکعت ديگر بخواند و نماز را تمام کند و بعد از نماز يک رکعت نماز احتياط ايستاده به دستوري که بعداً گفته مي شود . بجا آورد .

دوم:شک بين دوو چهار بعد از سر برداشتن از سجدة دوم ، که بايد بنا بگذارد چهار رکعت خوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو رکعت نماز احتياط ايستاده بخواند .

سوم : شک بين دو و سه و چهار بعد از سر برداشتن از سجدة دوم ، که بايد بنابر چهار بگذارد و بعد از نماز دو رکعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو رکعت نشسته بجا آورد . ولي اگر بعد از سجدة اول يا پيش از سر برداشتن از سجدة دوم يکي از اين سه شک برايش پيش آيد ، نماز را رها کند و دوباره بخواند .

چهارم : شک بين چهار و پنج بعد از سر برداشتن از سجدة دوم که بايد بنابر چهار بگذار د و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجدة ، اين شک براي او پيش آيد ، نماز باطل است .

پنجم : شک بين سه و چهار ، که در هر جاي نماز باشد ، بايد بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بجا آورد .

ششم : شک بين چهار و پنج در حال ايستاده که بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بجا آورد .

هفتم :شک بين سه و پنج در حال ايستاده ، که بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو رکعت نماز احتياط ايستاده بجا آورد

هشتم :شک بين سه و چهار و پنج در حال ايستاده ، که بايد بنشيند و تشهد بخواند و بعد از سلام نماز احتياط ايستاده و بعد دو رکعت نشسته بجا آورد .

نهم : شک بين پنج و شش در حال ايستاده که بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو سجدة سهو بجا آورد .

مسأله 1201 :

اگر يکي از شکهاي صحيح براي انسان پيش آيد ، نبايد نماز را بشکند و چنانچه نماز را بشکند معصيت کرده است . پس اگر پيش از انجام کاري که نماز را باطل مي کند مثل رو گرداندن از قبله ، نماز را از سر گيرد نماز دومش هم باطل است . و اگر بعد از انجام کاري که نماز را باطل مي کند ، مشغول نماز شود نماز دومش صحيح است .

مسأله 1202 :

اگر يکي از شکهائي که نماز احتياط براي آنها واجب است در نماز پيش آيد ، چنانچه انسان نماز را تمام کند و بدون خواندن نماز احتياط ، نماز را از سر بگيرد معصيت کرده است . پس اگر پيش از انجام کاري که نماز را باطل مي کند مانند پشت کردن به قبله نماز را از سر گرفته ، نماز دومش هم باطل است و اگر بعد از انجام کاري که نماز را باطل مي کند ، مشغول نماز دومش صحيح است .

مسأله 1203 :

وقتي يکي از شکهاي صحيح براي انسان پيش آيد ، چنانچه گفته شد ، بايد فوراً فکر کند ولي اگر چيزهائي که به واسطة ممکن است يقين يا گمان به يک طرف شک پيدا شود ، از بين نمي رود ، چنانچه کمي بعد فکر کند اشکال ندارد ، مثلاً اگر در سجده شک کند مي تواند تا بعد از سجده فکر کردن را تاخير بيندازد .

مسأله 1204 :

اگر اول گمانش به يک طرف بيشتر باشد ، بعد دو طرف در نظر او مساوي شود ، بايد به دستور شک عمل نمايد . و اگر اول دو طرف در نظر او مساوي باشد و به طرفي که وطيفة اوست بنا بگذارد ، بعد گمانش به طرف ديگر برود ، بايد همان طرف رابگيرد و نماز را تمام کند .

مسأله 1205 :

کسي که نمي داند گمانش به يک طرف بيشتر است يا هر دو طرف در نظر او مساوي است بايد احتياط کند و در هر مورد احتياط ، به طور مخصوصي است که در کتابهاي مفصل گفته شده است .

مسأله 1206 :

اگر بعد از نماز بداند که در بين نماز حال ترديدي داشته که مثلاً دو رکعت خوانده يا سه رکعت و بنا را بر سه گذاشته ولي نداند که گمانش به خواندن سه رکعت بوده يا هر دو طرف در نظر او مساوي بوده ، بايد نماز احتياط را بخواند .

مسأله 1207 :

اگر موقعي که تشهد مي خواند ، يا بعد از ايستادن شک کند که دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يکي از شکهائي که اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بيفتد صحيح مي باشد ، براي او پيش آيد مثلاً شک کند که دو رکعت خوانده يا سه رکعت ، بايد به دستور آن شک عمل کند و بنابر احتياط واجب نمازش را هم دوباره بخواند .

مسأله 1208 :

اگر پيش از آنکه مشغول تشهد شود ، يا در رکعتهائي که تشهد ندارد پيش از ايستادن ، شک که دو سجده صحيح است ، برايش پيش آيد نمازش باطل است .

مسأله 1209 :

اگر موقعي که ايستاده ، بين سه و چهار يا بين سه و چهار و پنج شک کند و يادش بيايد که دو سجده از رکعت پيش بجا نياورده ، نمازش باطل است .

مسأله 1210 :

اکر شک او از بين برود وشک ديگري برايش پيش آيد ، مثلاً اول شک کند که دو رکعت خوانده يا سه رکعت ، بعد شک کند که سه رکعت خوانده يا چهار رکعت ، بايد به دستور شک دوم عمل نمايد .

مسأله 1211 :

اگر بعد ازنماز شک کند که در نماز مثلاً بين دو و چهار شک کرده يا بين سه و چهار ، احتياط واجب آن است که به دستور هر دو عمل کند و نماز را هم دوباره بخواند .

مسأله 1212 :

اگر بعد از نماز بفهمد که در نماز شکي براي او پيش امده ، ولي نداند از شکهاي باطل بوده يا از شکهاي صحيح و اگر از شکهاي صحيح بوده کدام قسم آن بوده است بنابر احتياط واجب ، بايد به دستور شکهائي که صحيح بوده و احتمال مي داده عمل کند و نماز را هم دوباره بخواند .

مسأله 1213 :

کسي که نشسته نماز مي خواند اگر شکي کند که بايد براي آن يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بخواند ، بايد دو رکعت نشسته بجا آورد . بلکه اگر شکي کند که بايد براي آن دو رکعت نماز احتياط ايستاده بخواند ، بايد دو رکعت نشسته بجا آورد .

مسأله 1214 :

کسي که ايستاده نماز مي خواند ، اگر موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود ، بايد مثل کسي که نماز را نشسته مي خواند و حکم آن در مسالة پيش گفته شد ، نماز احتياط را بجا آورد .

مسأله 1215 :

کسي که نشسته نما ز مي خواند ، اگر موقع خواندن نماز احتياط بتواند بايستد بايد به وظيفة کسي که نماز را ايستاده مي خواند ، عمل کند .

نماز احتياط

مسأله 1216 :

کسي که نماز احتياط بر او واجب است بعد از سلام نماز بايد فوراً نيت نماز احتياط کند و تکبير بگويد و حمد را بخواند و به رکوع رود و دو سجده نمايد ، پس اگر يک رکعت نماز احتياط بر او واجب است ، بعد از دو سجده تشهد بخواند و سلام دهد و اگر دو رکعت نماز احتياط بر او واجب است بعد از دو سجده ، يک رکعت ديگر مثل رکعت اول بجا آورد و بعد از تشهد سلام دهد .

مسأله 1217 :

نماز احتياط سوره و قنوت ندارد ، و بايد آن را آهسته بخوانند و نيت آن را به زبان نياورند و احتياط واجب آن است که بِسمِ اللهِ ان را هم آهسته بگويند .

مسأله 1218 :

اگر پيش ازخواندن نمازاحتياط بفهمد ، نمازي که خواند ، درست بوده ، لازم نيست آن را تمام نمايد .

مسأله 1219 :

اگر پيش از خواندن نمازاحتياط بفهمد که رکعت هاي نمازش کم بوده ، چنانچه کاري که نماز را باطل مي کند انجام نداده ، بايد آنچه از نماز نخوانده بخواند و براي سلام بيجا دو سهو بنمايد . و اگر کاري که نماز را باطل مي کند ، انجام داده مثلاً پشت به قبله کرده ، بايد نماز را دوباره بجا آورد .

مسأله 1220 :

اگر بعد از نماز احتياط بفهمد کسريِ نمازش به مقدار نماز احتياط بوده ، مثلاً د ر شک بين سه و چهار ، يک رکعت نماز احتياط بخواند بعد بفهمد نماز را سه رکعت خوانده ، نمازش صحيح است .

مسأله 1221 :

اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد کسري نماز کمتر از نماز احتياط بوده ، مثلاً در شک بين دو و چهار ، در رکعت نماز احتياط بخواند بعد بفهمد نماز را سه رکعت خوانده ، بنابر احتياط واجب بايد کسري نماز را به نماز ، متصل نموده و نماز را هم دوباره بخواند .

مسأله 1222 :

اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد کسري نماز بيشتر از نماز احتياط بوده مثلاً در شک بين سه و چهار يک رکعت نماز احتياط بخواند ، بعد بفهمد نماز را دو رکعت خوانده ، چنانچه بعد از نماز احتياط ، کاري که نماز را باطل مي کند انجام داده ، مثلاً پشت به قبله کرده ، بايد نماز را دوباره بخواند و اگر کاري که نماز را باطل مي کند انجام نداده بايد دو رکعت کسري نمازش را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند .

مسأله 1223 :

اگر بين دو و سه و چهار شک کند و بعد از خواندن دو رکعت نماز احتياط ايستاده ، يادش بييد که نماز را دو رکعت خوانده لازم نيست دو رکعت نماز احتياط نشسته را بخواند .

مسأله 1224 :

اگر بين سه و چهار شک کند و موقعي که دو رکعت نماز احتياط نشسته يا يک رکعت ايستاده را مي خواند ، يادش بيايد که نماز را سه رکعت خوانده بايد نماز احتياط را تمام کند و نمازش صحيح است .

مسأله 1225 :

اگر بين دو و سه و چهار شک کند و موقعي که دو رکعت نما ز احتياط ايستاده را مي خواند پيش از رکوع رکعت دوم يادش بيايد که نماز را سه رکعت خواند ه ، بايد بنشيند و نماز احتياط را يک رکعتي تمام کند و بنابر احتياط واجب نماز را دوباره بخواند .

مسأله 1226 :

اگر در بين نماز احتياط بفهمد کسري نمازش بيشتر يا کمتر از نماز احتياط بوده ، چنانچه نتواند نماز احتياط را مطابق کسري نمازش تمام کند ، بايد آن را رها کند و کسري نماز را بجا آورد و بنابر احتياط واجب ، نماز را دوباره بخواند ، مثلاً در شک بين سه و چهار اگر موقعي که دو رکعت نماز احتياط نشسته را مي خواند ، يادش بيايد که نماز را دو رکعت نماز خوانده ، چون نمي تواند دو رکعت نشسته را بجاي دو رکعت ايستاده حساب کند ، بايد نماز احتياط نشسته را رها کند و دو رکعت کسري نمازش را بخواند و احتياطاً نماز را هم دوباره به جا آورد .

مسأله 1227 :

اگر شک کند نماز احتياطي را که بر او واجب بوده بجا آورده يا نه ، چنانچه وقت نما ز گذشته به شک خود اعتنا نکند و اگر وقت دارد ، در صورتي که مشغول کار ديگري نشده و از جاي نماز برنخاسته و کاري هم مثل رو گرداندن از قبله که نماز را باطل مي کند انجام نداده بايد نماز احتياط را بخواند و اگر مشغول کار ديگري شده يا کاري که نماز را باطل مي کند بجا آورده ، يا بين نماز و شک او زياد طول کشيده ، احتياط آن است که نماز احتياط را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند .

مسأله 1228 :

اگر د ر نماز احتياط ، رکني را زياد کند ، يا مثلاً بجاي يک رکعت دو رکعت بخواند ، نماز احتياط باطل مي شود ، و بايد دوباره نماز احتياط و اصل نماز را بخواند .

مسأله 1229 :

موقعي که مشغول نماز احتياط است اگر در يکي از کارهاي آن شک کند ، چنانچه محل آن نگذشته ، بايد بجا آورد و اگر محلش گذشته ، بايد به شک خود اعتنا نکند ، مثلاً اگر شک کند که حمد خوانده يا نه ، چنانچه به رکوع نرفته بايد بخواند ، واگر به رکوع رفته بايد به شک خود اعتنا نکند .

مسأله 1230 :

اگر در شمارة رکعتهاي نماز احتياط شک کند ، بايد بنا را بر بيشتر بگذارد ولي چنانچه طرف بيشتر شک نماز را باطل مي کند ، بايد نماز را از سر بخواند و خواندن نماز احتياط لازم نيست .

مسأله 1231 :

اگر در نماز احتياط چيزي که رکن نيست سهواً کم يا زياد شود ، سجدة سهوندارد .

مسأله 1232 :

اگر بعد از سلام نماز احتياط ، شک کند که يکي از اجزاء يا شرائط آن را بجا آورده يا نه ، به شک خود اعتنا نکند .

مسأله 1233 :

اگر در نماز احتياط ، تشهد يا يک سجده را فراموش کند ، احتياط مستحب آن است که بعد از سلام آن را قضا نمايد .

مسأله 1234 :

اگر نماز احتياط يا قضاي يک تشهد يا دو سجدة سهو بر او واجب شود ، بايد اول نماز احتياط را بجا آورد .

مسأله 1235 :

حکم گمان در رکعتهاي نماز حکم يقين است ، مثلاً اگر در نماز چهار رکعتي انسان گمان دارد که نماز را چهار رکعت خوانده ، نبايد نماز احتياط بخواند ، ولي اگر در غير رکعتها گمان کند بايد به احتياط عمل نمايد و دستور در هر موردي ، طور مخصوصي است که در کتابهاي مفصل گفته شده .

مسأله 1236 :

حکم شک و سهو و گمان در نماز هاي واجب يوميه و نماز هاي واجب ديگر فرق ندارد ، مثلاً اگر در نماز آيات شک کند که يک رکعت خوانده يا دو رکعت چون شک او در نماز دو رکعتي است ، نمازش باطل مي شود .

سجدة سهو

مسأله 1237 :

براي سه چيز بعد از سلام نماز ، انسان بايد دو سجدة سهو به دستوري که بعداً گفته مي شود بجا آورد :

اول : آنکه در بين نماز ، سهواً حرف بزند .

دوم: انکه يک سجده را فراموش کند .

سوم : آنکه در نماز چهار رکعتي بعد از سجدة دوم شک کند که چهار رکعت خوانده يا پنج رکعت و در سه مورد ديگر هم احتياط واجب آن است که سجده سهو بنمايد :

اول : در جائي که نبايد نماز را سللام دهد مثلاً در رکعت اول سهواً سلام بدهد .

دوم: آنکه تشهد را فراموش کند .

سوم : در جائي که بايد بايستد اشتباهاً بنشيند يا در جائي که بايد بنشيند اشتباهاً بايستد .

مسأله 1238 :

اگر انسان اشتباهاً يا به خيال اينکه نمازش تمام شده حرف بزند بايد دو سجدة سهو بجا آورد .

مسأله 1239 :

براي حرفي که از آه کشيدن و سرفه پيدا مي شود ، سجدة سهو واجب نيست ، ولي اگر مثلاً سهواً آخ يا اه بگويد ، بايد سجدة سهو نمايد .

مسأله 1240 :

اگر چيزي را غلط خوانده دوباره به طور صحيح بخواند براي دوباره خواندن آن سجدة سهو واجب نيست .

مسأله 1241 :

اگر در نماز سهواً مدتي حرف بزند و تمام آنها يک مرتبه حساب مي شود ، دو سجدة سهو بعد از سلام نماز کافي است .

مسأله 1242 :

اگر سهواً تسبيحات اربعه را نگويد يا بيشتر يا کمتر از سه مرتبه بگويد ، احتياط مستحب آن است که بعد از نماز دو سجدة سهو بجا آورد .

مسأله 1243 :

اگر در جائي که نبايد سلام نماز را بگويد سهواً بگويد : السلام عليناً و علي عبادالله الصالحين يا بگويد : السلام عليکم و رحمه الله و برکاته بايد دو سجدة سهو بنمايد ، ولي اگر اشتباهاً مقداري از اين دو سلام را بگويد ، يا بگويد : السلام عليک ايها النبي و رحمه الله و برکاته احتياط مستحب آن است که دو سجدة سهو بجا آورد .

مسأله 1244 :

اگر در جائي که نبايد سلام دهد اشتباهاً هر سه سلام را بگويد ، دو سجدة سهو کافي است .

( مسله 1245 ) اگر يک سجده يا تشهد را فراموش کند و پيش از رکوع رکعت بعد ، يادش بيايد ، بايد برگردد و بجا آورد .

مسأله 1246 :

اگر در رکوع يا بعد از آن يادش بيايد که يک سجده يا تشهد را از رکعت پيش فراموش کرده ، بايد بعد از سلام نماز سجده يا تشهد را قضا نمايد و بعد از آن دو سجدة سهو بجا آورد .

مسأله 1247 :

اگر سجدة سهو را بعد از سلام نماز عمداً بجا نياورد ، معصيت کرده و واجب است هر چه زودتر آن را انجام دهد و چنانچه سهواً بجا نياورد . هر وقت يادش آمد بايد فوراً انجام دهد و لازم نيست نماز را دوباره بخواند .

مسأله 1248 :

اگر شک دارد که سجدة سهو بر او واجب شده يا نه ، لارم نيست بجا آورد .

مسأله 1249 :

کسي که شک دارد مثلاً دو سجدة سهو بر او واجب شده يا چهار تا ، اگر دو سجدة بنمايد کافي است .

مسأله 1250 :

اگر بداند يکي از دو سجدة سهو را بجا نياورده ، بايد دو سجدة سهو بجا آورد و اگر بداند سهواً سه سجده کرده ، بايد دوباره دو سجدة سهو بنمايد .

دستور سجدة سهو

مسأله 1251 :

دستور سجدة سهو اين است که عد از سلام نماز فوراً نيت سجدة سهو کند و پيشاني را به چيزي که سجده بر آن صحيح است بگذارد و احوط اين است که بگويد :بسمِ اللِه و باللِه السلامُ عليک ايُها النبُي وَ رحمهُ اللهِ و بَرکاتُهُ ، بعد بايد بنشيند و دوباره به سجده رود و ذکري را که گفته شد بگويد و بنشيند و بعد از خواندن تشهد ، سلام دهد .

قضاي سجده و تشهد فراموش شده

مسأله 1252 :

سجده و تشهدي را که انسان فراموش کرده و بعد از نماز قضاي آن را بجا مي آورد ، بايد تمام شرائط نماز : پاک بودن و لباس و رو به قبله بودن و شرطهاي ديگر را داشته باشد .

مسأله 1253 :

اگر سجده يا تشهد را چند دفعه فراموش کند ، مثلاً يک سجده از رکعت اول و يک سجده از رکعت دوم فراموش نمايد ، بايد بعد از نماز ، قضاي هر دو را با سجده هاي سهوي که براي انها لازم نيست معين کند که قضاي کدام يک آنها است .

مسأله 1254 :

اگر يک سجده و تشهد را فراموش کند ، مي تواند هر يکي را که بخواهد اول قضا نمايد اگر چه بداند کدام اول فراموش شده است و ترتيب لازم نيست .

مسأله 1255 :

اگر بين سلام نماز و قضاي سجده يا تشهد کاري کند که اگر عمداً يا سهواً در نماز اتفاق بيفتد نماز باطل مي شود ، مثلاً پشت به قبله نمايد بايد قضاي سجده و تشهد را بجا آورد و نمازش صحيح است .

مسأله 1256 :

اگر بعد از سلام نماز ، يادش بيايد که يک سجده از رکعت آخر را فراموش کرده ، چنانچه کاي که عمداً يا سهواً نماز را باطل مي کند مثل روي گرداندن از قبله اتجام نداده است ، احتياط واجب آن است سجدة فراموش شده را بجا بياورد و بعد از آن تشهد و سلام را بجا بياورد و دو سجدة سهو نيز انجام بدهد و نيز اگر يادش بيايد که تشهد رکعت آخر را فراموش کرده احتياطاً تشهد را بخواند و بعد از آن سلام دهد و دو سجدة سهو نيز بجا بياورد .

مسأله 1257 :

اگر بين سلام نماز و قضاي سجده يا تشهد کاري کند که براي آن سجدة سهو واجب مي شود ، مثل آنکه سهواً حرف بزند ، بايد سجده يا تشهد را قضا کند .

مسأله 1258 :

اگر نداند که سجده را فراموش کرده يا تشهد را ، بايد هر دو را قضا نمايد و هر کدام را اول بجا آورد اشکال ندارد .

مسأله 1259 :

اگر شک دارد که سجده يا تشهد را فراموش کرده يا نه ، واجب نيست قضا نمايد .

مسأله 1260 :

اگر بداند سجده يا تشهد را فراموش کرده و شک کند که پيش از رکوع رکعت بعد بجا آورده يا نه ، احتياط واجب آن است که آن را قضا نمايد .

مسأله 1261 :

کسي که بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد ، اگر براي کار ديگر ي هم سجدة سهو بر او واجب شود ، بايد بعد از نماز سجده يا تشهد را قضا نمايد ، بعد سجدة سهو را بجا آورد .

مسأله 1262 :

اگر شک دارد که بعد از نماز ، قضاي سجده يا تشهد فراموش شده رابجا آورده يا نه ، چنانچه وقت نماز نگذشته ، بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد و اگر وقت نماز هم گذشته ، بنابر احتياط واجب بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد .

کم يا زياد کردن اجزاء و شرائط نماز

مسأله 1263 :

هر گاه چيزي از واجبات نماز را عمداً کم يا زياد کند ، اگر چه يک حرف آن باشد ، نماز باطل است .

مسأله 1264 :

اگر به واسطة ندانستن مسأله ، چيزي از اجزاء نماز را کم يازياد کند ، اگر آن جز ء رکن نباشد ، نمازش صحيح است اگر جاهل قاصر باشد و الا به احتياط واجب ، نماز باطل است .

مسأله 1265 :

اگر در بين نماز بفهمد وضو يا غسلش باطل بوده ، يا بدون وضو يا غسل مشغول نماز شده ، بايد نماز را به هم بزند و دوباره با وضو يا غسل بخواند و اگر بعد از نماز بفهمد بايد دوباره نماز را با وضو يا غسل بجا آورد و اگر ئقت گذشته قضا نمايد .

مسأله 1266 :

اگر بعد از رسيدن به رکوع ياد ش بيايد که دو سجده از رکعت پيش فراموش کرده ، نمازش باطل است . و اگر پيش از رسيدن به رکوع يادش بيايد ، بايد برگردد و دو سجده را بجا آورد و بر خيزد و حمد و سوره يا تسبيحات را بخواند و نماز را تمام کند .

مسأله 1267 :

اگر پيش از گفتن (السلامُ علَينا ) و ( السلامُ عليکُم )يادش بيايد که دو سجدة رکعت آخر را بجا نياورده ، بايد دو سجده را بجا آورد و دوباره تشهد بخواند و نماز را سلام دهد .

مسأله 1268 :

اگر پيش از سلام نماز يادش بيايد که يک رکعت يا بيشتر از آخر نماز نخوانده بايد مقداري را که فراموش کرده بجا آورد .

مسأله 1269 :

اگر بعد از سلام نماز يادش بيايد که يک رکعت يا بيشتر از آخر نماز را نخوانده ، چنانچه کاري انجام داده که اگر در نماز عمداً يا سهواً اتفاق بيفتد نماز را باطل مي کند ، مثلاً پشت به قبله کرده نمازش باطل است ، و اگر کاري که عمدي و سهوي آن ، نماز را باطل مي کند انجام نداده ، بايد فوراً مقداري که فراموش کرده بجا آورد .

مسأله 1270 :

هر گاه بعد از سلام نماز عملي انجام دهد که اگر در نما ز عمداً يا سهواً اتفاق بيفتد نماز را باطل مي کند ، مثلاً پشت به قبله نمايد و بعد يادش بيايد که دو سجدة آخر را بجا نياورده نمازش باطل است و اگر پيش از انجام کاري که نماز را باطل مي کند يادش بيايد ، دو سجده اي را که فراموش کرده بجا آورد و دوباره تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو سجدة سهو براي سلامي که اول گفته است بنمايد و احتياط مستحب آن است که نماز را هم دوباره بخواند .

مسأله 1271 :

اگر بفهمد نماز را پيش از وقت خوانده ، يا پشت به قبله يا به طرف راست يا به طرف چپ بجا آورده ، بايد دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد .