حدّ محارب
سوال 1443 :
لطف فرموده پاسخ سوالات زير را مرقوم فرماييد:
الف) تعريف «محارب» و «مفسد فى الارض» را از نظر فقهى و اصطلاحى بيان فرماييد.
جواب :
محارب به کسى مى گويند که با اسلحه مردم را تهديد کند و قصد جان يا مال يا ناموس مردم را داشته باشد و در محيط اجتماع ناامنى ايجاد کند. و مفسد فى الارض کسى است که منشأ فساد گسترده اى در محيطى شود; هرچند بدون توسّل به اسلحه باشد، مانند قاچاقچيان موادّ مخدّر و کسانى که مراکز فحشا را بطور گسترده ايجاد مى کنند.
ب) نظر حضرتعالى در خصوص تعريف «محارب» و «مفسد» در قانون مجازات اسلامى، بخش حدود، مواد 183 الى 196 چه مى باشد؟ کلمه «واو» در قسمت اخير ماده 183: «... محارب و مفسد فى الارض» چه نوع واوى است، عطفى، ربطى، يا استينافى؟
در صورت اختلاف معناى ميان محارب و مفسد فى الارض، نظر شما در خصوص عمل قانونگذار در مترادف آوردن آن دو معنا چيست؟
جواب :
اين دو با يکديگر تفاوت دارد و مترادف نيست; بلکه ميان آنها نسبت عموم من وجه است.
جواب :
در باب حدود قانون مجازات اسلامى گاه از لفظ «مفسد فى الارض» و گاه نيز از لفظ «فساد فى الارض» استفاده شده است، به نظر حضرتعالى علّت اين تغيير چه مى باشد؟ آيا مطلب خاصّى مورد نظر بوده است؟
جواب :
ظاهراً در ميان اين دو تفاوتى نيست; در يک جا سخن از فاعل به ميان آمده و در جاى ديگر از فعل.
د) در بعضى ابواب حدود، مانند حدّ شرب خمر، آمده است که هرگاه عمل موجب حد، تکرار گردد و حد نيز در هر مرتبه اجرا شود، در مرتبه سوّم، حدّ قتل خواهد بود (مادّه 179 قانون مجازات اسلامى) حال اين سوال مطرح است که:
آيا حدّ قتل از باب افساد فى الارض است، يا از باب ديگر است؟
جواب :
بنابر احتياط واجب، بطورى که بسيارى از بزرگان گفته اند، در غير شرب خمر قتل در مرتبه چهارم انجام مى گيرد و اين مسأله مربوط به عنوان «مفسد فى الارض» نيست; بلکه نصوص خاصّه اى درباره آن وارد شده است.
هـ) آيا حدّ محارب و مفسد فى الارض از قوانين امضايى است، يا از قوانين تأسيسى اسلام مى باشد؟
جواب :
ظاهر اين است که از قوانين تأسيسى است; ولى بطور اجمال در بعضى از قوانين عقلا نمونه هايى از آن ديده مى شود.
سوال 1444 :
در نوع کتب فقهى تعريف جامع و مانعى، که ارکان و عناصر تشکيل دهنده موضوع را مشخّص نمايد، در مورد جرم «محاربه و افساد فى الارض» ذکر نشده است و ابهام در اين مورد به قوانين مصوّب جمهورى اسلامى نيز سرايت نموده و شمول و عدم شمول اين موضوع نسبت به برخى مصاديق مورد ابهام است.
جواب :
کسانى که به خاطر تکرار يکى از جنايات بالا سبب ناامنى و خوف اجتماعى شوند، مصداق مفسد هستند; ولى عنوان محارب مشروط به کشيدن اسلحه به روى مردم است.
سوال 1445 :
بسيارى از اوقات، مؤمنين در بين خود شخصى را پيدا مى کنند که براى اجانب جاسوسى مى کند و گاهى اين عمل کثيف باعث ضررهاى سنگينى بر مسلمانان مى شود. آيا کشتن چنين شخصى جايز است؟
جواب :
اين کار جايز نيست; مگر اين که از مصاديق «مفسد فى الارض» باشد که البتّه تشخيص اين مسأله و اجراى حکم تنها بر عهده حاکم شرع است.
سوال 1446 :
لطفاً به سوالات زير پاسخ دهيد:
الف) در حدّ محارب، تبديلِ «تبعيد» به «حبس در تبعيد» را جايز مى دانيد؟
جواب :
حکم همان تبعيد است، نه «حبس در تبعيد» و نه «حبس»; مگر در جايى که تبعيد مفسده اى دارد، يا سبب فرار مجرم مى شود.
ب) حدّاقل و حدّاکثر تبعيد در محاربه چند سال است؟
جواب :
احتياط آن است که کمتر از يک سال نباشد و بيش از آن دليلى بر جواز ندارد.
سوال 1447 :
توبه محارب در مجازات چه تأثيرى دارد؟
جواب :
اگر قبل از دستگيرى توبه کند و اثر آن ظاهر شود مجازات او برطرف خواهد شد.
سوال 1448 :
آيا در صدق محاربه، کشيدن سلاح شرط است، يا اين که تجهيز سلاح (يعنى مسلّح بودن به سلاح آشکار) يا حمل سلاح (مسلّح بودن به سلاح مخفى) نيز از مصاديق محاربه است؟
جواب :
در محاربه تجريد و تجهيز سلاح به عنوان ترسانيدن مردم شرط است.
سوال 1449 :
فردى نقشه ربودن شخصى را به منظور اخّاذى کشيده، و شخص دوّم سلاح و اتومبيل براى اين عمل تهيّه کرده، و شخص سوّم با اسلحه اقدام به ربودن شخص مذکور نموده است، آيا بر هر سه نفر محاربه صدق مى کند؟
جواب :
فقط نفر سوّم محارب است و دو نفر ديگر به عنوان معاونت تعزير دارند.
سوال 1450 :
در فرض سوال قبل، آيا بين اين که اخّاذى تحقّق پيدا کرده (پول از خود شخص يا بستگان او اخذ شده باشد) يا تحقّق پيدا نکرده باشد، فرق است؟
جواب :
در هر دو صورت عنوان محاربه صدق مى کند.