34. احکام وصيت
مسأله 2311 :
وصيت به يکى از سه صورت انجام مى گيرد:
1ـ انسان سفارش کند بعد از مرگش براى او کارهائى انجام دهند.
2ـ بگويد بعد از مرگش چيزى از مال او ملک کسى باشد.
3ـ براى اولاد خود و کسانى که اختيار آنان با اوست قيّم و سرپرست معين کند.
مسأله 2312 :
کسى که مى خواهد وصيت کند با اشاره اى که مقصودش را بفهماند مى تواند وصيت کند اگرچه لال نباشد.
مسأله 2313 :
اگر نوشته اى به امضاء يا مهر ميّت ببينند چنانچه مقصود او را بفهماند و معلوم باشدکه براى وصيت کردن نوشته، بايد مطابق آن عمل کنند.
مسأله 2314 :
کسى که وصيت مى کند بايد عاقل و بالغ باشد و از روى اختيار وصيت کند و نيز سفيه و يا از طرف حاکم شرع در تصرف در اموال ممنوع نباشد.
مسأله 2315 :
کسى که به قصد خودکشى خود را از نقطه بلندى پرت کند يا سمى بخورد و يقين به مردن او پيدا شود، اگر وصيت کند که مقدارى از مال او را به مصرفى برسانند صحيح نيست. ولى اگر قبلا وصيت کند، سپس اين کار از او سر زند، وصيت او نافذ است.
مسأله 2316 :
اگر انسان وصيت کند که چيزى به کسى بدهند، در صورتى آن کس آن چيز را مالک مى شود که آن را ردّ نکند.
مسأله 2317 :
کسى که نشانه هاى مرگ را در خود مى بيند، اگر نماز و روزه قضا دارد، بايد
صفحه 502
وصيت کند که از مال خودش براى او اجير بگيرند، بلکه اگر مال نداشته باشد ولى احتمال بدهد کسى بدون آنکه چيزى بگيرد آنها را انجام مى دهد، باز هم واجب است وصيت نمايد، و اگر قضاى نماز و روزه او بر پسر بزرگترش واجب باشد، بايد به او اطلاع دهد، يا وصيت کند که براى او به جا آورند.
مسأله 2318 :
وصى بايد مسلمان و بالغ و عاقل و مورد اطمينان باشد.
مسأله 2319 :
اگر انسان از وصيت خود برگردد مثلاً بگويد ثلث مالش را به کسى بدهند، بعد بگويد به او ندهند وصيت باطل مى شود. و اگر وصيت خود را تغيير دهد، مثل آنکه قيمى براى بچه هاى خود معين کند بعد ديگرى را به جاى او قيم نمايد، وصيت اولش باطل مى شود و بايد به وصيت دوم او عمل نمايند.
مسأله 2320 :
اگر کسى در مرضى که به آن مرض مى ميرد، مقدارى از مالش را به کسى ببخشد و وصيت کند که بعد از مردن او هم مقدارى به کس ديگر بدهند، چنانچه روى هم بيشتر از ثلث نباشد يا اگر بيشتر است ورثه اجازه بدهند بايد به آنچه که گفته عمل کنند و اگر اجازه ندادند بايد مالى را که پيش از مرگ بخشيده از ثلث بدهند و اگر از ثلث چيزى زياد آمد مال دومى است.
مسأله 2321 :
اگر وصيت کند که ثلث مال او را بفروشند و عايدى آن را به مصرفى برسانند، بايد مطابق گفته او عمل نمايند.
مسأله 2322 :
اگر در مرضى که به آن مرض مى ميرد، بگويد مقدارى به کسى بدهکار است، چنانچه متهم باشد که براى ضرر زدن به ورثه گفته است بايد مقدارى را که معين کرده از ثلث او بدهند و اگر متهم نباشد و کسى هم منکر گفته او نشود، بايد از اصل مالش بدهند.
مسأله 2323 :
اگر کسى دو نفر را وصى کند، چنانچه يکى از آن دو بميرد، يا ديوانه، يا کافر شود، هر گاه هر يک به طور مستقل وصى بوده تعيين جانشين لازم نيست والا حاکم شرع يک نفر ديگر را به جاى او معين مى کند و اگر هر دو بميرند، يا ديوانه، يا کافر شوند، حاکم شرع دو نفر ديگر را معين مى کند.
صفحه 503
مسأله 2324 :
اگر وصى نتواند به تنهائى کارهاى ميت را انجام دهد، چنانچه ممکن است براى کمک خود وکيل گيرد و در غير اين صورت حاکم شرع براى کمک او يک نفر ديگر را معين مى کند.
مسأله 2325 :
حجى که بر ميت واجب است و بدهکارى و حقوقى را که مثل خمس و زکات و مظالم، ادا کردن آنها واجب مى باشد; بايد از اصل مال ميت بدهند، اگرچه ميت براى آنها وصيت نکرده باشد.
مسأله 2326 :
اگر مال ميت از بدهى و حج واجب و حقوقى که مثل خمس و زکات و مظالم بر او واجب است زياد بيايد، چنانچه وصيت کرده باشد که ثلث يا مقدارى از ثلث را به مصرفى برسانند، بايد به وصيت او عمل کنند و اگر وصيت نکرده باشد، آنچه مى ماند مال ورثه است.
مسأله 2327 :
اگر مصرفى را که ميت معين کرده، از ثلث مال او بيشتر باشد، وصيت او در بيشتر از ثلث در صورتى صحيح است که ورثه اعتراض نکنند يا کارى کنند که معلوم شود عملى شدن وصيت را اجازه داده اند. و اگر مدتى بعد از مردن او هم اجازه بدهند صحيح است.
مسأله 2328 :
اگر مصرفى را که ميت معين کرده، از ثلث مال او بيشتر باشد، و پيش از مردن او ورثه اجازه بدهند که وصيت او عملى شود، بعد از مردن او نمى توانند از اجازه خود برگردند.
مسأله 2329 :
اگر وصيت کند که بدهى او را بدهند و براى نماز و روزه او اجير بگيرند و کار مستحبى هم انجام دهند چنانچه وصيت نکرده باشد که اينها را از ثلث بدهند، بايد بدهى او را از اصل مال بدهند و اگر چيزى از اصل مال باقى ماند، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهاى مستحبى که معين کرده برسانند و در صورتى که ثلث کافى نباشد، پس اگر ورثه اجازه بدهند بايد وصيت او عملى شود و اگر اجازه ندهند، بايد نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چيزى زياد آمد به مصرف کار مستحبى که معين کرده برسانند.
مسأله 2330 :
اگر کسى بگويد که ميت وصيت کرده فلان مبلغ به من بدهند، چنانچه دو مرد عادل گفته او را تصديق کنند، يا قسم بخورد و يک مرد عادل هم گفته او را تصديق نمايد،
صفحه 504
يا يک مرد عادل و دو زن عادله يا چهار زن عادله به گفته او شهادت دهند، بايد مقدارى را که مى گويد به او بدهند.
و اگر يک زن مسلمان و غيرمتهم شهادت دهد، بايد يک چهارم چيزى را که مطالبه مى کند به او بدهند و اگر دو زن عادله شهادت دهند، نصف آن را و اگر سه زن عادله شهادت دهند، بايد سه چهارم آن را به او بدهند، و نيز اگر دو مرد کافر ذمى که در دين خود عادل باشند گفته او را تصديق کنند، در صورتى که ميت ناچار بوده است که وصيت کند و مرد و زن عادلى هم در موقع وصيت نبوده، بايد چيزى را که مطالبه مى کند به او بدهند.
مسأله 2331 :
اگر کسى بگويد من وصى ميتم که مال او را به مصرفى برسانم، يا ميت مرا قيم بچه هاى خود قرار داده، در صورتى بايد سخن او را قبول کرد که دو مرد عادل گفته او را تصديق نمايند.
مسأله 2332 :
اگر وصيت کند چيزى به کسى بدهند و آن کس پيش از آنکه قبول کند يا رد نمايد بميرد، تا وقتى ورثه او وصيت را رد نکرده اند مى توانند آن چيز را قبول نمايند ولى اين در صورتى است که وصيت کننده از وصيت خود برنگردد وگرنه حق به آن چيز ندارند.
الحمد لله رب العالمين
پايان