احکام قسم خوردن
مسأله 2829 :
قسم دو نوع است:
الف: قسم براي انجام يا ترک کاري در آينده.
ب: قسم براي اثبات يا نفي چيزي.
مسأله 2830 :
الف: اگر قسم بخورد که کاري را انجام دهد يا ترک کند مثلا قسم بخورد که روزه بگيرد، يا دود استعمال نکند، چنانچه عمداً مخالفت کند، بايد کفاره بدهد، يعني يک بنده آزاد کند، يا ده فقير را سير کند، يا آنان را بپوشاند، و اگر اينها را نتواند بايد سه روز پي درپي، روزه بگيرد.
مسأله 2831 :
ب: کسي که قسم مي خورد، اگر حرف او راست باشد قسم خوردن او مکروه است و اگر دروغ باشد حرام و از گناهان بزرگ مي باشد، ولي کفاره قسم را ندارد. ولي اگر براي اين که خودش يا مسلمان ديگري را از شر ظالمي نجات دهد، قسم دروغ بخورد اشکال ندارد بلکه گاهي واجب مي شود امّا اگر بتواند توريه کند يعني: موقع قسم خوردن طوري نيّت کند که دروغ نشود بنابر احتياط واجب بايد توريه نمايد; مثلا اگر ظالمي بخواهد کسي را اذيّت کند و از انسان بپرسد که او را نديده اي؟ و انسان يک ساعت قبل او را ديده باشد، ولي بگويد او را نديده ام به اين قصد که از پنج دقيقه پيش نديده ام.مسأله 2832 ـ قسم چند شرط دارد:
اوّل: کسي که قسم مي خورد بايد بالغ و عاقل باشد و اگر مي خواهد راجع به مال خودش قسم بخورد سفيه نباشد و حاکم شرع او را از تصرف در اموالش منع نکرده باشد و از روي قصد و اختيار قسم بخورد، پس قسم خوردن بچه و ديوانه و مست و کسي که مجبورش کرده اند، درست نيست، و همچنين است اگر در حال عصباني بودن بي قصد يا بي اختيار قسم بخورد.
دوّم: کاري را که قسم مي خورد انجام دهد، بايد حرام و مکروه نباشد و کاري را که قسم مي خورد ترک کند، بايد واجب و مستحب نباشد و اگر قسم بخورد که کار مباحي را به جا آورد بايد ترک آن در نظر مردم بهتر از انجامش نباشد و نيز اگر قسم بخورد که کار مباحي را ترک کند بايد انجام آن در نظر مردم بهتر از ترکش نباشد.
سوّم: به يکي از اسامي خداوند عالم قسم بخورد که به غير ذات مقدس او گفته نمي شود مانند "خدا" و "الله" و نيز اگر به اسمي قسم بخورد که به غير خدا هم مي گويند ولي بقدري به خدا گفته مي شود که هر وقت کسي آن اسم را بگويد، ذات مقدس حق در نظر مي آيد، مثل آن که به خالق و رازق قسم بخورد صحيح است. بلکه اگر به لفظي قسم بخورد که بدون قرينه، خدا بنظر نمي آيد ولي او قصد خدا را کند بنابر احتياط بايد به آن قسم عمل نمايد.
چهارم: قسم را به زبان بياورد و اگر بنويسد يا به قلبش خطور دهد، صحيح نيست ولي آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحيح است.
پنجم: عمل کردن به قسم براي او ممکن باشد و اگر موقعي که قسم مي خورد ممکن باشد و بعد تا آخر وقتي که براي قسم معين کرده عاجز شود يا برايش مشقت داشته باشد قسم او از وقتي که عاجز شده به هم مي خورد. و نيز اگر متعلّق قسم در موقع عمل مرجوح يا حرام شود قسم بهم مي خورد و همينطور است حکم در عهد و نذر.
مسأله 2833 :
اگر پدر از قسم خوردن فرزند جلوگيري کند، يا شوهر از قسم خوردن زن جلوگيري نمايد، قسم آنان صحيح نيست.
مسأله 2834 :
اگر فرزند بدون اجازه پدر و زن بدون اجازه شوهر قسم بخورد، قسم آنان بعيد نيست صحيح نباشد لکن نبايد احتياط را ترک کنند.
مسأله 2835 :
اگر انسان از روي فراموشي، يا ناچاري به قسم عمل نکند، کفاره بر او واجب نيست، و همچنين است اگر مجبورش کنند که به قسم عمل ننمايد. و قسمي که آدم وسواسي مي خورد، مثل اين که مي گويد والله الآن مشغول نماز مي شوم و بواسطه وسواس مشغول نمي شود، اگر وسواس او طوري باشد که بي اختيار به قسم عمل نکند کفاره ندارد.