احکام اجاره (آیت الله محمد تقی بهجت (ره))

احکام اجاره

مسأله 2278 :

اجاره دهنده و کسي که چيزي را اجاره مي کند بايد مکلّف و عاقل باشند، و به اختيار خودشان اجاره را انجام دهند و نيز بايد در مال خود حقّ تصرف داشته باشند، پس سفيهي که مال خود را در کارهاي بيهوده مصرف مي کند چون حق ندارد در مال خود تصرف کند اگر چيزي را اجاره کند يا اجاره دهد صحيح نيست مگر اينکه ولي او اجازه دهد.

مسأله 2279 :

انسان مي تواند از طرف ديگري وکيل شود و مال او را اجاره دهد يا مالي را براي او اجاره کند.

مسأله 2280 :

اگر ولي يا قيّم بچه مال او را اجاره دهد، يا خود او را اجير ديگري نمايد اشکال ندارد. ولي اگر مدّتي از زمان بالغ شدن او را جزء مدّت اجاره قرار دهد، بعد از آنکه بچّه بالغ شد، نمي تواند بقيّه اجاره را نسبت به مال بهم بزند، ولي نسبت به اجاره خودش بعد از آنکه بالغ شد مي تواند بقيّه اجاره را بهم بزند، ولي هر گاه طوري بوده که اگر مقداري از زمان بالغ بودن بچه را جزء مدّت اجاره نمي کرد، بر خلاف مصلحت بچّه بود، نمي تواند اجاره را بهم بزند.

مسأله 2281 :

بچّه صغيري را که ولي ندارد بدون اجازه مجتهد جامع الشرائط نمي شود اجير کرد، و کسي که به مجتهد جامع الشرائط دسترسي ندارد، مي تواند از يک نفر مؤمن که عادل باشد، اجازه بگيرد و او را اجير نمايد.

مسأله 2282 :

اجاره دهنده و مستأجر لازم نيست صيغه عربي بخوانند بلکه اگر مالک به کسي بگويد: ملک خود را به تو اجاره دادم، و او بگويد: قبول کردم، اجاره صحيح است. و نيز اگر حرفي نزنند و مالک به قصد اينکه ملک را اجاره دهد، آن را به مستأجر واگذار کند و او هم به قصد اجاره کردن بگيرد اجاره صحيح مي باشد.

مسأله 2283 :

اگر انسان بدون صيغه خواندن بخواهد براي انجام عملي اجير شود همين که به عنوان اجاره مشغول آن عمل شود يا خود را در اختيار موجر قرار دهد اجاره صحيح است.

مسأله 2284 :

کسي که نمي تواند حرف بزند، اگر با اشاره بفهماند که ملک را اجاره داده يا اجاره کرده صحيح است.

مسأله 2285 :

اگر خانه يا مغازه يا اطاقي را اجاره کند و صاحب ملک با او شرط کند که فقط خود او از آنها استفاده نمايد يا اجاره منصرف به اين معني باشد، مستأجر نمي تواند آن را به ديگري اجاره دهد و اگر شرط نکند و منصرف به اين معني هم نباشد مي تواند آن را به ديگري اجاره دهد. ولي اگر بخواهد به زيادتر از مقداري که اجاره کرده آن را اجاره دهد، بايد در آن، کاري مانند تعمير و سفيد کاري انجام داده باشد يا به غير جنسي که اجاره کرده آن را اجاره دهد مثلا اگر با پول اجاره کرده به گندم يا چيز ديگر اجاره دهد.

مسأله 2286 :

اگر اجير با انسان شرط کند که فقط براي خود انسان کار کند يا اجاره منصرف به اين معني باشد نمي شود او را به ديگري اجاره داد، و اگر شرط نکند، چنانچه او را به چيزي که اجرت او قرار داده اجاره دهد، نبايد زيادتر بگيرد و اگر به چيز ديگري اجاره دهد، مي تواند زيادتر بگيرد.

مسأله 2287 :

اگر شخصي غير از خانه، مغازه و اطاق، چيز ديگري را از فردي اجاره نمايد، مثل اينکه زمين را اجاره کند و مالک با او شرط نکند که فقط خودش از آن استفاده نمايد، دراين صورت "مستأجر" مي تواند مورد اجاره را به هر قيمتي که بخواهد به ديگري اجاره دهد، هر چند قيمت اين اجاره از قيمت اجاره شده قبلي بيشتر باشد.

مسأله 2288 :

اگر خانه يا مغازه اي را مثلا يک ساله به صد تومان اجاره کند و از نصف آن خودش استفاده نمايد، مي تواند نصف ديگر آن را به صد تومان يا کمتر اجاره دهد، ولي اگر بخواهد نصف آن را به زيادتر از مقداري که اجاره کرده مثلا به صد و بيست تومان اجاره دهد بايد در آن، کاري مانند تعمير انجام داده باشد يا به غير جنسي که اجاره کرده اجاره دهد.

شرايط مالي که آن را اجاره مي دهند

مسأله 2289 :

مالي را که اجاره مي دهند بايد چند شرط داشته باشد:

اوّل: معيّن باشد، پس اگر بگويد: يکي از خانه هاي خود را اجاره دادم، درست نيست.

دوّم: مستأجر آن را ببيند، يا کسي که آن را اجاره مي دهد طوري خصوصيّات آن را بيان کند که کاملا معلوم باشد.

سوّم: تحويل دادن آن ممکن باشد، پس اجاره دادن اسبي که فرار کرده باطل است.

چهارم: آن مال بواسطه استفاده کردن از بين نرود، پس اجاره دادن نان و ميوه و خوردني هاي ديگر صحيح نيست.

پنجم: استفاده اي که مال را براي آن اجاره داده اند ممکن باشد، پس اجاره دادن زمين براي زراعت در صورتي که آب باران کفايت آن را نکند و از آب نهر و رودخانه هم مشروب نشود صحيح نيست.

ششم: چيزي را که اجاره مي دهد مال خود او باشد، و اگر مال کس ديگر را اجاره دهد، در صورتي صحيح است که صاحبش رضايت دهد.

مسأله 2290 :

اجاره دادن درخت براي آنکه از ميوه اش استفاده کنند اشکال ندارد.

مسأله 2291 :

زن مي تواند براي آن که از شيرش استفاده کنند اجير شود و لازم نيست از شوهر خود اجازه بگيرد، ولي اگر به واسطه شير دادن، حق شوهر از بين برود، بدون اجازه او نمي تواند اجير شود.

شرايط استفاده اي که مال را براي آن اجاره مي دهند

مسأله 2292 :

استفاده اي که مال را براي آن اجاره مي دهند بايد چهار شرط داشته باشد:

اوّل: حلال باشد، بنابر اين اجاره دادن مغازه براي شراب فروشي يا نگهداري شراب و کرايه دادن اتومبيل براي حمل و نقل شراب باطل است.

دوّم: پول دادن براي آن استفاده، در نظر مردم بيهوده نباشد.

سوّم: اگر چيزي را که اجاره مي دهند چند استفاده دارد، بايد استفاده اي را که مستأجر از آن مي برد معيّن نمايند مثلا اگر حيواني را که سواري مي دهد و بار هم مي برد اجاره دهند. بايد در موقع اجاره معين کنند که سواري آن يا باربري آن، مال مستأجر است يا همه استفاده هاي آن.

چهارم: مدّت استفاده را معيّن نمايند و اگر مدّت معلوم نباشد ولي عمل را معيّن کنند مثلا با خياط قرار بگذارند که لباس معيّني را به طور مخصوصي بدوزد کافي است.

مسأله 2293 :

اگر ابتداي مدّت اجاره را معيّن نکنند، ابتداي آن بعد از خواندن صيغه اجاره است.

مسأله 2294 :

اگر خانه اي را مثلا يک ساله اجاره دهند و ابتداي آن را يک ماه بعد از خواندن صيغه قرار دهند اجاره صحيح است، اگر چه موقعي که صيغه مي خوانند خانه در اجاره ديگري باشد.

مسأله 2295 :

اگر مدت اجاره را معلوم نکنند و بگويد هر وقت در خانه نشستي اجاره آن ماهي (100) صد تومان است اجاره صحيح است، و اين مقدار جهالت در اجاره مانع ندارد.

مسأله 2296 :

اگر به مستأجر بگويد: خانه را يک ماهه به هزار تومان به تو اجاره مي دهم و هر قدر بيشتر بماني به همين قيمت است، اجاره صحيح است. و اين مقدار از جهالت در اجاره مضرّ نيست.

مسأله 2297 :

خانه اي را که مسافرين و زوّار در آن منزل مي کنند و معلوم نيست چقدر در آن مي مانند اگر قرار بگذارند که مثلا شبي صد تومان بدهند و صاحب خانه راضي شود استفاده از آن خانه اشکال ندارد و اجاره صحيح است و صاحب خانه نمي تواند او را بيرون نمايد.