4ـ قرائت
مسأله 896 :
در رکعت اوّل و دوم نمازهاى واجب روزانه بايد بعد از تکبيرة الاحرام سوره حمد را قرائت کند و بعد از آن بنابر احتياط واجب يک سوره تمام از قرآن مجيد را و خواندن يک يا چند آيه کافى نيست. و بايد توجّه داشت که سوره «فيل» و «ايلاف» يک سوره حساب مى شود و همچنين سوره «والضّحى» و «الم نشرح».
مسأله 897 :
در تنگى وقت يا در جايى که ترس از دزد يا درنده اى باشد مى توان سوره را ترک کرد و همچنين در جايى که عجله براى کار مهمّى داشته باشد.
مسأله 898 :
واجب است قرائت حمد قبل از سوره باشد و اگر عمداً برخلاف اين انجام دهد نمازش باطل است اگر از روى اشتباه باشد چنانچه قبل از رکوع يادش بيايد بايد برگردد و درست بخواند، امّا اگر بعد از رسيدن به حدّ رکوع يادش بيايد نمازش صحيح است، همچنين اگر حمد يا سوره يا هر دو را فراموش کند.
مسأله 899 :
هرگاه در نماز واجب يکى از چهار سوره اى را که آيه سجده دارد(1) عمداً بخواند بنابراحتياط واجب بايد سجده را به جا آورد سپس برخيزد و حمد و سوره ديگرى بخواند و نماز را تمام کند و بعد اعاده نمايد و چنانچه سهواً مشغول خواندن سوره سجده شود اگر قبل از رسيدن به آيه سجده متوجّه گردد بايد آن سوره را رها کرده و سوره ديگرى بخواند و اگر از نصف گذشته باشد احتياطاً نماز را
1. سوره الم سجده ـ سوره حم سجده (فصّلت) ـ سوره والنّجم و سوره اقرأ (علق).
[171]
اعاده کند اگر بعد از خواندن آيه سجده بفهمد بايد به ترتيب بالا عمل کند.
مسأله 900 :
خواندن سوره هاى سجده در نمازهاى مستحب مانعى ندارد و بايد به دنبال آيه سجده، سجده کند، سپس برخيزد و نماز را ادامه دهد.
مسأله 901 :
در نمازهاى مستحبّى مى توان سوره را ترک کرد حتّى آن نماز مستحبّى که بهواسطه نذر کردن واجب شده باشد، ولى نمازهاى مستحبّى مخصوصى که سوره هاى خاصّى دارد بايد به دستور آن عمل کرد.
مسأله 902 :
مستحبّ است در رکعت اوّل نماز ظهر روز جمعه بعد ازحمد، سوره جمعه بخواند در رکعت دوم، سوره منافقين را و هرگاه مشغول يکى از اينها شود احتياط واجب آن است که به سوره ديگرى عدول نکند.
مسأله 903 :
عدول کردن از سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ»، يا سوره «قُلْ يا اَيُّهَا الْکافِرُونَ» به سوره ديگرى در هر نماز باشد جايز نيست، جز در نماز جمعه که اگر به جاى سوره جمعه و منافقين يکى از اين دو سوره را بخواند پيش از آن که به نصف برسد مى تواند آن را رها کرده، سوره جمعه و منافقين را بخواند.
مسأله 904 :
هرگاه غير سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ» و «قُلْ يا اَيُّهَا الْکافِرُونَ» را در نماز بخواند مى تواند آن را رها کرده و سوره ديگرى را بخواند، به شرط اين که به نصف نرسيده باشد.
مسأله 905 :
هرگاه مقدارى از سوره را فراموش کند، يا از جهت تنگى وقت نتواند به آن ادامه دهد، مى تواند آن را رها کرده و سوره ديگرى را بخواند، خواه از نصف گذشته باشد و خواه سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ» و يا «قُلْ يا اَيُّهَا الْکافِرُونَ» باشد يا نه.
مسأله 906 :
واجب است مردان حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند و حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند و زنان نيز بايد حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند، امّا حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را مى توانند بلند يا آهسته بخوانند، ولى اگر نامحرم صداى آنها را بشنود احتياط مستحب آن است که آهسته بخوانند.
[172]
مسأله 907 :
در جايى که بايد حمد و سوره را بلند بخواند اگر عمداً يک کلمه را آهسته بخواند نماز باطل است، همچنين در جايى که بايد آهسته بخواند اگر يک کلمه را بلند بخواند نماز باطل مى شود.
مسأله 908 :
هرگاه در جايى که بايد قرائت را بلند بخواند عمداً آهسته بخواند يا در جايى که بايد آهسته بخواند عمداً بلند بخواند نمازش باطل است، ولى اگر از روى فراموشى، يا ندانستن مسأله باشد، صحيح است، مگر اين که در ياد گرفتن مسأله کوتاهى کرده باشد که بنابر احتياط واجب اعاده مى کند.
مسأله 909 :
هرگاه در اثناء حمد و سوره متوجّه شود مقدارى را بر خلاف دستور بالا سهواً بلند يا آهسته خوانده لازم نيست برگردد، هرچند بهتر است که برگردد و صحيح بخواند.
مسأله 910 :
هرگاه کسى در قرائت و ذکر نماز صداى خود را بيش از حدّ معمول بلند کند و با فرياد بخواند نمازش باطل است.
مسأله 911 :
بايد قرائت و ذکر نماز را صحيح بخواند و اگر نمى داند ياد بگيرد، امّا کسانى که نمى توانند تلفّظ صحيح را ياد بگيرند بايد همانطور که مى توانند بخوانند و براى چنين اشخاصى بهتر است که تا مى توانند نماز خود را با جماعت به جا آورند.
مسأله 912 :
کسى که درياد گرفتن قرائت و ذکر نماز کوتاهى کرده نمازش باطل است و اگر وقت تنگ شده احتياط واجب آن است که با جماعت نماز بخواند و اگر دسترسى به جماعت ندارد نمازش در تنگى وقت صحيح است.
مسأله 913 :
کسى نمى تواند براى ياد دادن واجبات نماز، مزد بگيرد (بنابراحتياط واجب) امّا براى مستحبّات مانعى ندارد، مگر اين که از شعائر دين باشد يا حفظ احکام الهى منوط به تعليم آن گردد.
مسأله 914 :
هرگاه يکى از کلمات حمد و سوره يا ذکرهاى ديگر نماز را نداند، يا زير و زبر آن را غلط بخواند، يا حرفى را به حرف ديگرى تبديل کند، مثلاً به جاى (ض) (ز) بگويد بطورى که از نظر لغت عرب غلط باشد، نماز او باطل است.
[173]
مسأله 915 :
هرگاه کلمه يا تلفّظ آيه يا ذکرى را صحيح مى دانسته و مدّتى در نمازها خوانده وبعد مى فهمد غلط بوده، نمازش اعاده ندارد، هرچند احتياط مستحب اعاده يا قضاى آن است.
مسأله 916 :
لازم نيست آنچه را علماى تجويد براى بهتر خوانى قرآن ذکر کرده اند رعايت کند، بلکه لازم است طورى بخواند که بگويند عربى صحيح است هرچند رعايت دستورات تجويد بهتر است.
مسأله 917 :
احتياط واجب آن است که در نماز، وقف به حرکت ننمايد و معنى وقف به حرکت آن است که زير و زبر آخر کلمه را بگويد امّا بين آن کلمه و کلمه بعد فاصله دهد، مثل اين که بگويد: اَللّهُ اَکْبَرُ (و آخر آن راپيش دهد) امّا مدّتى سکوت کند بعد بِسْمِ اللّه را شروع نمايد، ولى وصل به سکون مانعى ندارد، هرچند ترک آن بهتر است، معنى وصل به سکون اين است که آخر جمله را بدون زير و زبر بخواند و بلافاصله آيه يا کلمه بعد را بگويد.
مسأله 918 :
در رکعت سوم و چهارم نمازهاى سه رکعتى و چهار رکعتى مخير است که حمد بخواند (بدون سوره) يا سه مرتبه تسبيحات اربعه يعنى «سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا اِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَکْبَرُ» بگويد، بلکه يک مرتبه نيز کافى است و مانعى ندارد در يک رکعت حمد و در رکعت ديگر تسبيحات بگويد.
مسأله 919 :
واجب است در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد يا تسبيحات اربعه را آهسته بخوانند، حتّى بِسْم اللّه را ( بنابر احتياط واجب).
مسأله 920 :
اگر در رکعت اوّل و دوم نماز به گمان اين که رکعت سوم و چهارم است تسبيحات بگويد، چنانچه پيش از رکوع متوجّه شود بايد برگردد و حمد و سوره بخواند و اگر در رکوع يا بعد از آن بفهمد نمازش صحيح است و احتياط مستحب آن است که دو سجده سهو به جا آورد.
مسأله 921 :
اگر در رکعت سوم يا چهارم مى خواست حمد بخواند تسبيحات به زبانش آمد، يا بعکس مى خواست تسبيحات بخواند حمد به زبانش آمد، کافى نيست،
[174]
بايد برگردد و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند، ولى اگر هر دو در نيّت او بوده است هر کدام به زبانش آيد کافى است.
مسأله 922 :
مستحبّ است بعد از تسبيحات استغفار کند مثلاً بگويد: «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبِّى وَ اَتُوبُ اِلَيْهِ» يا بگويد: «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لى».
مسأله 923 :
اگر در رکوع يا بعد از آن شک کند که تسبيحات را خوانده يا نه، اعتنا به شک نکند، امّا اگر هنوز به اندازه رکوع خم نشده احتياط واجب آن است که برگردد و بخواند.
مسأله 924 :
هرگاه در آيه و يا ذکرى از نماز شک کند بايد آن را تکرار کند تا صحيح بگويد، امّا اگر به حدّ وسواس برسد بايد اعتنا نکند و اگر اعتنا کند نمازش اشکال دارد و بنابر احتياط واجب بايد دوباره بخواند.
مسأله 925 :
مستحبّ است در رکعت اوّل نماز پيش از خواندن حمد بگويد:
«اَعُوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ» و نيز مستحبّ است امام جماعت «بِسْمِ اللّه»
را در رکعت اوّل و دوم نماز ظهر و عصر در جماعت بلند بگويد، همچنين مستحبّ است حمد و سوره و اذکار نماز را شمرده بخواند و آيات را به هم نچسباند و مخصوصاً به معنى آنها توجّه داشته باشد و اگر نماز را با جماعت مى خواند بعد از تمام شدن حمد امام، به اميد ثواب پروردگار بگويد: «اَلْحَمْدُ لِلّهِ رِبِّ الْعالَمينَ» و بعد از خواندن سوره «قُلْ هُوَ اللّه اَحَدٌ» يک يا دو يا سه مرتبه بگويد: «کَذلِکَ اللّهُ رَبِّى» يا «کَذلِکَ اللّهُ رَبُّنَا».
مسأله 926 :
شايسته است در نمازها در رکعت اوّل سوره «اِنّا اَنْزَلْناهُ» و در
رکعت دوم سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ» را بخواند و هيچ سوره اى را در هر دو
رکعت تکرار نکند، مگر سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ» و سزاوار نيست در تمام نمازهاى
شبانه روز سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ» را ترک کند و بهتر است سوره هايى
براى نماز انتخاب شود که مردم را متوجّه امورى که به آن نياز دارند و ترک گناهانى که به آن آلوده اند کند.
[175]