موارد تيمّــم
مسأله 612 :
در هفت مورد بايد بجاى وضو يا غسل تيمّم کرد:
اوّل از موارد تيمّم
در جايى که تهيه آب به اندازه وضو يا غسل ممکن نيست.
مسأله 613 :
هرگاه انسان در شهر و آبادى باشد و آب پيدا نکند بايد آنقدر جستجو نمايد تا از پيدا کردن آب مأيوس شود، امّا اگر در بيابان است چنانچه کوهستانى و يا زمين پست و بلند است يا به واسطه درخت و مانند آن عبور از آن مشکل مى باشد بايد در هر يک از چهار طرف به اندازه پرتاب يک تير که در قديم با کمان پرتاب مى کردند به جستجوى آب رود(1) و اگر زمين هموار و بى مانع است بايد در هر طرف به اندازه مسافت دو تير جستجو کند، ولى هر طرفى که يقين دارد آب نيست جستجو لازم ندارد و هرگاه بعضى از چهار طرف هموار و بعضى پست و بلند است بايد در هر طرف طبق دستور خودش عمل نمايد.
مسأله 614 :
هرگاه اطمينان دارد که آب در محلى دورتر از اين مقدار، موجود است و وقت نماز نيز تنگ نشده، بايد به سراغ آن برود، مگر اين که مشقّت
1. مرحوم علاّمه مجلسى در شرح «من لا يحضره الفقيه» مقدار پرتاب تير را دويست گام معيّن کرده است و ظاهر اين است که تيرانداز متعارف از اين مقدار تجاوز نمى کند.
[120]
فوق العاده اى داشته باشد، ولى اگر احتمال دهد يا گمان داشته باشد که آب در فاصله دورتر است جستجو لازم نيست.
مسأله 615 :
انسان مى تواند شخص ديگرى را که مورد اطمينان اوست به جستجوى آب بفرستد و نيز اگر يک نفر از طرف چند نفر برود کافى است.
مسأله 616 :
هرگاه قبل از وقت نماز جستجو کند و آب پيدا نکند چنانچه تا وقت نماز در همان جا بماند لازم نيست دوباره به جستجوى آب برود مگر اين که تغييرى در اوضاع محل پيدا شده باشد و همچنين اگر براى يک نماز جستجو کند براى نمازهاى ديگر تا تغييرى پيدا نشده جستجو لازم نيست.
مسأله 617 :
هرگاه وقت نماز تنگ است و اگر جستجوى آب کند وقت مى گذرد و يا خطرى وجود دارد، جستجو لازم نيست، ولى اگر بتواند مقدارى جستجو کند همان مقدار لازم است.
مسأله 618 :
اگر عمداً به جستجوى آب نرود تا وقت نماز تنگ شود گناه کرده، ولى نمازش با تيمّم صحيح است.
مسأله 619 :
کسى که يقين دارد آب پيدا نمى کند و به جستجوى آب نرود و با تيمّم نماز بخواند بعد از نماز بفهمدکه اگر جستجو مى کرد آب پيدا مى شد نمازش باطل است، همچنين اگر بعد از جستجو، تيمّم کرده و نماز خوانده و بعداً بفهمد آب در آن جا وجود داشته بنابر احتياط واجب نماز را اعاده کند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
مسأله 620 :
کسى که وضو دارد و مى داند اگر وضوى خود را باطل کند نمى تواند وضو بگيرد، چنانچه ضرر يا مشقّت فوق العاده اى ندارد بايد وضوى خود را براى نماز نگه دارد، حتّى اگر احتمال قابل توجّهى بدهد که آب براى وضو پيدا نخواهد کرد و يا اين که قبل از وقت نماز وضو دارد و مى داند بعداً دسترسى به آب ندارد، احتياط واجب آن است که وضوى خود را نگه دارد.
مسأله 621 :
هرگاه فقط به مقدار وضو يا غسل آب دارد و مى داند اگر آن را بريزد
[121]
آب پيدا نمى کند، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد ريختن آن حرام است و احتياط واجب آن است که پيش از وقت نماز هم اين کار را نکند، همچنين اگر احتمال عقلايى مى دهد که اگر آب را بريزد آب ديگرى به دستش نمى رسد احتياط واجب آن است که آب را نگه دارد و در تمام اين صورتها اگر آب را بريزد کار خلافى کرده امّا نماز او با تيمّم صحيح است.
دوم از موارد تيمّم
مسأله 622 :
هرگاه آب در چاه باشد و بواسطه عدم توانايى يا نداشتن وسيله، دسترسى به آب ندارد، بايد تيمّم کند و همچنين اگر مشقّت فوق العاده داشته باشد که عادتاً مردم آن را تحمّل نمى کنند.
مسأله 623 :
اگر براى بيرون آوردن آب از چاه وسايلى لازم است بايد تهيّه کند، يا کرايه نمايد، هرچند به چند برابر قيمت معمول باشد، امّا اگر تهيّه وسايل يا خريدن خود آب وضو آنقدر هزينه مى خواهد که نسبت به حال او ضرر دارد واجب نيست.
مسأله 624 :
هرگاه ناچار شود براى تهيّه آب قرض کند واجب است قرض نمايد، امّا اگر مى داند يا گمان داردتوانايى اداى آن دين را نداردواجب نيست قرض کند و اگر کسى مقدارى آب بدون منت فوق العاده اى به او ببخشد بايد قبول کند.
سوم از موارد تيمّم
مسأله 625 :
هرگاه آب دارد ولى مى ترسد اگر وضو بگيرد بيمار شود يا بيمارى او به طول انجامد، يا شدّت کند، يا معالجه آن سخت شود، در تمام اين موارد بايد تيمّم کند، ولى اگر مثلاً آب گرم براى او ضرر ندارد بايد با آب گرم وضو بگيرد يا غسل کند و لازم نيست يقين به ضرر داشته باشد همين اندازه که خوف ضرر داشته باشد کافى است که وضو نگيرد و تيمّم کند.
[122]
مسأله 626 :
کسى که مبتلا به درد چشم است و آب براى او ضرر دارد اگر بتواند اطراف چشم را بشويد بايد وضو بگيرد و الاّ تيمّم کند.
مسأله 627 :
کسى که مى داند آب براى او ضرر دارد هرگاه تيمّم کند و بعداً بفهمد آب براى او ضرر نداشته تيمّم او باطل است و اگر نماز با آن خوانده، بنابر احتياط واجب اعاده کند و بعکس اگر يقين داشت آب براى او ضرر ندارد و وضو گرفت و غسل کرد بعد فهميد آب براى او ضرر دارد احتياط واجب آن است که تيمّم کند و اگر نماز خواند اعاده نمايد.
چهارم از موارد تيمّم
مسأله 628 :
هرگاه به مقدار کافى آب دارد امّا اگر آن را به مصرف وضو يا غسل برساند مى ترسد خودش يا فرزندان يا دوستان و همراهانش از تشنگى هلاک يا بيمار شوند، يا فوق العاده به زحمت بيفتند، بايد تيمّم کند و آب را نگه دارد، همچنين اگر انسان غير مسلمانى جان او در خطر باشد بايد آب را به او بدهد و تيمّم نمايد، درباره حيوان نيز همين حکم جارى است.
مسأله 629 :
هرگاه غير از آب پاک، آب نجسى هم به مقدار آشاميدن دارد، از آب نجس نمى تواند استفاده کند، بايد آب پاک را براى آشاميدن بگذارد و براى نماز تيمّم کند، ولى دادن آب نجس به حيوان اشکالى ندارد.
پنجم از موارد تيمّم
مسأله 630 :
کسى که آب کمى در اختيار دارد که اگر با آن وضو بگيرد و يا غسل کند براى تطهير بدن يا لباس او چيزى نمى ماند بايد نخست بدن و لباس را آب بکشد، بعد تيمّم کند و نماز بخواند، امّا اگر چيزى که بر آن تيمّم کند ندارد بايد آب را به مصرف وضو يا غسل برساند و با بدن يا لباس نجس نماز بخواند.
[123]
ششم از موارد تيمّم
مسأله 631 :
هرگاه آب يا ظرفش غصبى است، يا از طلا و نقره است و آب و ظرف ديگرى ندارد،بايد به جاى وضو يا غسل، تيمّم کند.
هفتم از موارد تيمّم
مسأله 632 :
در تنگى وقت که اگر بخواهد وضو بگيرد يا غسل کند همه نماز يا مقدارى از آن خارج از وقت واقع مى شود بايد تيمّم کند.
مسأله 633 :
هرگاه کسى عمداً نماز را بقدرى تأخير بيندازد که وقت وضو يا غسل نداشته باشد معصيت کرده، ولى نماز او با تيمّم صحيح است، هرچند احتياط مستحب آن است که قضاى آن را نيز به جا آورد.
مسأله 634 :
کسى که نمى داند وقت تنگ شده يا نه، بايد وضو بگيرد يا غسل کند، ولى اگر مى داند مقدار کمى وقت دارد امّا مى ترسد اگر سراغ وضو يا غسل برود به نماز نرسد بايد تيمّم کند.
مسأله 635 :
هرگاه کسى به واسطه تنگى وقت تيمّم کرده و مشغول نماز است و در بين نماز آبى که داشته از دست برود براى نمازهاى بعد مى تواند با همان تيمّم نماز بخواند.
مسأله 636 :
هرگاه بتواند وضو بگيرد يا غسل کند و نماز را بدون مستحبات (ماننداقامه و قنوت) به جاآورد بايد چنين کند حتّى اگر به اندازه سوره هم وقت ندارد مى تواند آن را ترک نمايد و با وضو نمازبخواند.