نماز ميّت
مسأله 560 :
واجب است بر هر ميّت مسلمان و بالغ نماز بخوانند و بر بچّه نابالغ اگر کمتر از شش سال نداشته باشد نيز احتياط واجب آن است که نماز بخوانند.
مسأله 561 :
نماز ميّت بايد بعد از غسل و حنوط و کفن کردن خوانده شود و اگر پيش از اينها، يا در بين اينها بخوانند باطل است، هرچند از روى فراموشى يا ندانستن مسأله باشد.
مسأله 562 :
در نماز ميّت، وضو و غسل يا تيمّم و پاک بودن بدن و لباس شرط نيست; ولى احتياط مستحب آن است که تمام امورى را که در نمازهاى ديگر لازم است رعايت کنند.
مسأله 563 :
واجب است نماز ميّت را رو به قبله بخوانند و نيز احتياط واجب آن است که ميّت را مقابل نمازگزار به پشت بخوابانند بطورى که سر او به طرف راست نمازگزار و پاى او به طرف چپ نمازگزار باشد.
مسأله 564 :
مکان نمازگزار بايد از جاى ميّت پست تر و بلندتر نباشد، ولى مختصر پستى و بلندى اشکال ندارد، همچنين نمازگزار نبايد از ميّت دور بايستد، ولى کسانى که به جماعت مى خوانند اگر دور باشند و به صف اتّصال داشته باشند اشکالى ندارد.
مسأله 565 :
نمازگزار بايد در مقابل ميّت بايستد و پرده و ديوارى حائل نباشد، ولى
[106]
گذاردن ميّت در تابوت و مانند آن، اشکال ندارد.
مسأله 566 :
نماز ميّت را بايد ايستاده و با قصد قربت بخواند و در موقع نيّت، ميّت را معيّن کند مثلاً نيّت کند «نماز مى خوانم بر اين ميّت قربة الى اللّه» و اگر کسى نباشد که بتواند نماز ميّت را ايستاده بخواند بايد نشسته بر او نماز خواند.
مسأله 567 :
هرگاه ميّت وصيّت کرده شخص معيّنى بر او نماز بخواند، عمل به وصيّت او واجب است و لازم نيست از ولى اجازه بگيرد، هرچند احتياط مستحب آن است که اجازه بگيرد.
مسأله 568 :
مکروه است بر ميّت چند مرتبه نماز بخوانند، بلکه اگر يک نفر چند مرتبه بخواند محلّ اشکال است، ولى اگر ميّت اهل علم و فضل و تقوا باشد مکروه نيست.
مسأله 569 :
هرگاه ميّت را عمداً يا از روى فراموشى يا به جهت عذرى بدون نماز دفن کنند، يا بعد از دفن معلوم شود نمازى که بر او خوانده شده باطل بوده است، واجب است با همان ترتيب به قبرش نماز بخوانند.
دستور نماز ميّت
مسأله 570 :
نماز ميّت پنج تکبير دارد و اگر نمازگزار پنج تکبير به اين ترتيب بگويد کافى است: بعد از نيّت و گفتن تکبير اوّل بگويد: اَشْهَدُ اَنْ لا إلهَ إلاَّ اللّهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ و بعد از تکبير دوم بگويد: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد و بعد از تکبير سوم بگويد: اللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنينَ وَ الْمُؤمِناتِ و بعد از تکبير چهارم اگر ميّت مرد است بگويد: اللّهُمَّ اغْفِرْ لِهذَا الْمَيِّتِ و اگر زن است بگويد: اللّهُمَّ اغْفِرْ لِهذِهِ الْمَيِّتِ و بعد، تکبير پنجم را بگويد و بهتر است بعد از تکبير اوّل بگويد: اَشْهَدُ اَنْ لا إلهَ إلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيکَ لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشيراً وَ نَذيراً بَيْنَ يَدَىِ السّاعَةِ و بعد از تکبير دوم بگويد: اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ بارِکْ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد کَاَفْضَلِ مَا صَلَّيْتَ وَ بارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلى إبْراهيمَ وَ آلِ
[107]
اِبْراهيمَ إنَّکَ حَميدٌ مَجيدٌ وَ صَلِّ عَلى جَميعِ الاْنْبِياءِ وَ الْمُرْسَلينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصِّدّيقينَ وَ جَميعِ عِبادِ اللّهِ الصّالِحينَ بعد از تکبير سوم بگويد: اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنينَ وَ الْمُؤمِناتِ وَ الْمُسْلِمينَ وَ الْمُسْلِماتِ الاْحْياءِ مِنْهُمْ وَ الاْمْواتِ تابِعْ بَيْنَنا وَ بَيْنَهُمْ بِالْخَيْراتِ إنَّکَ مُجيبُ الدَّعَواتِ إنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَديرٌ و بعد از تکبير چهارم اگر ميّت مرد است بگويد: اَللّهُمَّ إنَّ هذا عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ وَ ابْنُ اَمَتِکَ نَزَلَ بِکَ وَ اَنْتَ خَيْرُ مَنْزُول بِهِ اَللّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْهُ إلاّ خَيْراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنّا اَللّهُمَّ اِنْ کانَ مُحْسِناً فَزِدْ فى اِحْسانِهِ وَ اِنْ کانَ مُسيئاً فَتَجاوَزْ عَنْهُ وَ اغْفِرْ لَهُ اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ عِنْدَکَ فى اَعْلى عِلِّيّينَ وَاخْلُفْ عَلَى اَهْلِهِ فِى الْغابِرينَ وَ ارْحَمْهُ بِرَحْمَتِکَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ و بعد، تکبير پنجم را بگويد ولى اگر ميّت زن است بعد تکبير چهارم بگويد: اَللّهُمَّ اِنَّ هذِهِ اَمَتُکَ وَ ابْنَةُ عَبْدِکَ وَ ابْنَةُ اَمَتِکَ نَزَلَتْ بِکَ وَ اَنْتَ خَيْرُ مَنْزُول بِهِ اَللّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْها إلاّ خَيْراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِها مِنّا اَللّهُمَّ اِنْ کانَتْ مُحْسِنَةً فَزِدْ فى اِحْسَانِها وَ اِنْ کَانَتْ مُسيئَةً فَتَجاوَزْ عَنْها وَ اغْفِرْ لَها اَللّهُمَّ اجْعَلْها عِنْدَکَ فى اَعْلى عِلِّيّينَ وَ اخْلُفْ عَلى اَهْلِها فِى الْغابِرينَ وَ ارْحَمْها بِرَحْمَتِکَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ و اگر نماز بر چند نفر مرد بخواند، مى گويد: اَللّهُمَّ اِنَّ هوُلاءِ عَبيدُکَ وَ اَبْناءُ عَبيدِکَ وَ اَبْناءُ اِمائِکَ نَزَلُوا بِکَ وَ اَنْتَ خَيْرُ مَنْزُول بِهْ... و بقيّه ضميرها را جمع مذکر مى آورد. و در مورد چند زن ضميرها و اسماء اشاره را به صورت مؤنّث مى آورد و در تثنيه به صورت تثنيه.
مسأله 571 :
بايد تکبيرها و دعا را طورى پشت سر هم بخوانند که نماز از صورت خود خارج نشود و احتياط واجب آن است که در وسط نماز با کسى سخن نگويند.
مسأله 572 :
مستحبّ است نماز ميّت را با جماعت بخوانند، ولى کسى که نماز ميّت را با جماعت بخواند بايد تمام تکبيرها و دعاهاى آن را بخواند و همان گونه که گفته شد خواندن دعاهاى مفصّل بالا مستحبّ است و اگر کسى آن را حفظ ندارد، مى تواند از روى کتاب بخواند.
مستحبّات نماز ميّت
مسأله 573 :
مستحبّ است کسى که نماز ميّت مى خواند با وضو يا غسل يا تيمّم
[108]
باشد و احتياط آن است در صورتى تيمّم کند که وضو و غسل ممکن نباشد، يا اگر وضو بگيرد و غسل کند، به نماز ميّت نرسد، علاوه بر اين مستحبّ است امور ديگرى را به اميد ثواب پروردگار در نماز ميّت رعايت کند: اوّل اگر ميّت مرد است امام جماعت يا کسى که فرادى بر او نماز مى خواند مقابل وسط قامت او بايستد و اگر ميّت زن است مقابل سينه اش. دوم پابرهنه نماز بخواند. سوم در هر تکبير دستها را بلند کند. چهارم فاصله او با ميّت بقدرى کم باشد که اگر باد لباسش را حرکت دهد، به جنازه برسد. پنجم اگر نماز را با جماعت مى خوانند امام جماعت تکبير و دعاها را بلند بخواند و کسانى که با او نماز مى خوانند، آهسته بخوانند ششم نمازگزار براى ميّت و مومنين زياد دعا کند. هفتم قبل از نماز سه مرتبه بگويد: «الصّلاة». هشتم نماز را در جايى بخواند که عده بيشترى براى نماز ميّت حاضر مى شوند. نهم بهتر است نماز ميّت را در مسجد نخوانند، مگر در مسجد الحرام. دهم زن حائض اگر نماز ميّت را به جماعت بخواند در يک صف، تنها بايستد.