عاریه (آیت الله ناصر مکارم شیرازی)

عــاريــه

مسأله 2009 :

هرگاه انسان مال خود را در اختيار ديگرى بگذارد که از آن استفاده کند، و چيزى هم از او نگيرد، آن را «عاريه» گويند.

مسأله 2010 :

«عاريه» را به دو صورت مى توان انجام داد نخست اين که براى آن صيغه فارسى يا عربى بخواند، مثلاً بگويد: «من اين مال را به تو عاريه مى دهم» و او هم قبول کند; ديگر اين که بدون خواندن صيغه، مال مورد نظر را به قصد عاريه در اختيار ديگرى بگذارد، او هم به آن قصد بگيرد.

احکام عاريه

مسأله 2011 :

عاريه دادن چيز غصبى و چيزى که مال انسان است ولى منفعت آن به ديگرى واگذار شده صحيح نيست، مگر اينکه صاحب حق راضى شود و اجازه دهد مسأله 2012ـ چيزى را که منفعتش مال انسان است، مثلاً آن را اجاره کرده، مى توان عاريه داد، به شرط اين که حقّ واگذارى به ديگرى داشته باشد.

مسأله 2013 :

ديوانه و بچّه نابالغ نمى توانند مال خود را عاريه دهند امّا اگر ولى اجازه دهد و اين کار به نفع آنها باشد مانعى ندارد.

مسأله 2014 :

هرگاه چيزى را که به عاريت گرفته تلف شود ضامن نيست، مگر اين که در حفظ آن کوتاهى کرده باشد. همچنين اگر عاريه دهنده شرط ضمان کرده باشد، يا چيزى را که عاريه کرده طلا و نقره يا زينت آلات ساخته شده از آنها باشد، در اين دو

[390]

صورت نيز اگر تلف شود بايد عوض آن را بدهد.

مسأله 2015 :

هرگاه عاريه دهنده بميرد بايد چيزى را که عاريه شده به ورثه او بدهند و اگر عاريه دهنده ديوانه شود بايد آن را به ولىّ او داد.

مسأله 2016 :

کسى که چيزى را عاريه داده هر وقت بخواهد مى تواند آن را پس بگيرد، عاريه گيرنده نيز مى تواند آن را پس دهد.

مسأله 2017 :

جايز نيست چيزى که فايده حلال و حرام هر دو دارد به قصد فايده حرام عاريه بدهند.

مسأله 2018 :

عاريه دادن گوسفند براى استفاده از شير و پشم آن و عاريه دادن حيوانات ديگر براى منافع مشروع آنها صحيح است.

مسأله 2019 :

هرگاه ظرف نجسى را براى استعمال خوردن و آشاميدن عاريه دهد، احتياط واجب آن است که نجس بودن آن را به کسى که عاريه مى دهد بگويد، همچنين اگر لباسى را براى نماز عاريه دهد.

مسأله 2020 :

هرگاه چيزى را که عاريه کرده با اجازه صاحب آن به ديگرى عاريه دهد، چنانچه عاريه کننده اوّل بميرد يا ديوانه شود و صاحب اصلى زنده باشد عاريه دوم باطل نمى شود.

مسأله 2021 :

هرگاه بعداً معلوم شود چيزى را که عاريه کرده غصبى است بايد آن را به صاحبش برساند و اگر صاحبش را نمى شناسد مطابق دستور مجهول المالک عمل کند و در هر حال نمى تواند آن را به عاريه دهنده بازگرداند.

مسأله 2022 :

اگر مال غصبى را با اطّلاع از غصب بودن عاريه کند و در دست او از بين برود، مالک مى تواند عوض مال را از او بگيرد و اگر به او دسترسى پيدا نکند از کسى که مال را غصب کرده مطالبه کند و همچنين عوض استفاده هايى را که عاريه کننده برده بايد بدهد و در صورتى که نمى دانسته است آن مال غصبى است اگر مالک خسارت مال يا منافع آن را بگيرد او مى تواند آنچه را به مالک داده از عاريه دهنده غاصب بگيرد، البته اين در صورتى است که عاريه دهنده شرط ضمان نکرده باشد و چيز عاريت شده از جنس طلا و نقره نباشد.

[391]