سجــود
مسأله 1071 :
نمازگزار بايد در هر رکعت از نمازهاي واجب و مستحب بعد از رکوع دو سجده کند. و سجده آن است که پيشاني و کف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را به زمين بگذارد.
مسأله 1072 :
دو سجده روي هم يک رکن است که اگر کسي در نماز واجب
[179]
عمداً يا از روي فراموشي هردو را ترک کند، يا دو سجده ديگر به آنها اضافه نمايد، نمازش باطل است.
مسأله 1073 :
اگر عمداً يک سجده کم يا زياد کند نماز باطل مي شود و اگر سهواً يک سجده کم کند حکم آن بعداً گفته خواهد شد.
مسأله 1074 :
اگر پيشاني را عمداً يا سهواً به زمين نگذارد، سجده نکرده است. اگرچه جاهاي ديگر به زمين برسد ولي اگر پيشاني را به زمين بگذارد و سهواً جاهاي ديگر را به زمين نرساند، يا سهواً ذکر نگويد سجده صحيح است.
مسأله 1075 :
در سجده هر ذکري بگويد کافي است به شرط آنکه مقدار ذکر از سه مرتبه "سُبْحانَ الله" يا يک مرتبه "سُبْحانَ ربي الاَعلي وَبِحَمْدِهْ" کمتر نباشد و مستحب است "سُبْحانَ ربي الاَعلي وَبِحَمْدِهْ" را سه يا پنج يا هفت مرتبه بگويد.
مسأله 1076 :
در سجود بايد به مقدار ذکر واجب بدن آرام باشد و موقع گفتن ذکر مستحب هم اگر آن را به قصد ذکري که براي سجده دستور داده اند بگويد آرام بودن بدن لازم است.
مسأله 1077 :
اگر پيش از آنکه پيشاني به زمين برسد و بدن آرام بگيرد عمداً ذکر سجده را بگويد يا پيش از تمام شدن ذکر عمداً سر از سجده بردارد نماز باطل است.
مسأله 1078 :
اگر پيش از آنکه پيشاني به زمين برسد و بدن آرام گيرد سهواً ذکر سجده را بگويد و پيش از آنکه سر از سجده بردارد بفهمد اشتباه کرده بايد دوباره در حال آرام بودن، ذکر را بگويد.
مسأله 1079 :
اگر بعد از آنکه سر از سجده برداشت بفهمد که پيش از آرامگرفتن بدن، ذکر را گفته يا پيش از آنکه ذکر سجده تمام شود سر برداشته نمازش صحيح است.
مسأله 1080 :
اگر موقعي که ذکر سجده را مي گويد يکي از هفت عضو را عمداً از زمين بردارد نماز باطل مي شود ولي موقعي که مشغول گفتن ذکر نيست اگر غير پيشاني جاهاي ديگر را از زمين بردارد دوباره بگذارد اشکال ندارد.
مسأله 1081 :
اگر پيش از تمام شدن ذکر سجده سهواً پيشاني را از زمين بردارد نمي تواند دوباره به زمين بگذارد و بايد آن را يک سجده حساب کند، ولي اگر جاهاي ديگر را سهواً از زمين بردارد بايد دو مرتبه به زمين بگذارد و ذکر را بگويد.
[180]
مسأله 1082 :
بعد از تمام شدن ذکر سجده اوّل بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود.
مسأله 1083 :
جاي پيشاني نمازگزار بايد از جاي زانوها و از جاي انگشتانش پست تر و بلندتر از چهار انگشت بسته نباشد.
مسأله 1084 :
در زمين سراشيب که سراشيبي آن درست معلوم نيست احتياط واجب آن است که جاي پيشاني نمازگزار از جاي انگشتهاي پا و سر زانوهاي او بيش از چهار انگشت بسته بلندتر نباشد.
مسأله 1085 :
اگر پيشاني را سهواً به چيزي بگذارد که از جاي انگشتهاي پا و سر زانوهاي او بلندتر از چهار انگشت بسته است، چنانچه بلندي آن به قدري است که نمي گويند در حال سجده است مي تواند سر را بردارد و به چيزي که بلندي آن به اندازه چهار انگشت يا کمتر است بگذارد و مي تواند سر را بر روي آنچه به اندازه چهار انگشت يا کمتر است بکشد، و اگر بلندي آن به قدري است که مي گويند در حال سجده است احتياط واجب آن است که پيشاني را از روي آن بروي چيزي که بلندي آن به اندازه چهار انگشت بسته يا کمتر است بکشد، و اگر کشيدن پيشاني ممکن نيست بنابر احتياط واجب بايد نماز را تمام کند و دوباره بخواند.
مسأله 1086 :
بايد بين پيشاني و آنچه بر آن سجده مي کند چيزي نباشد پس اگر مُهر به قدري چرک باشد که پيشاني به خود مُهر نرسد سجده باطل است، ولي اگر مثلاً رنگ مهر تغيير کرده باشد اشکال ندارد.
مسأله 1087 :
در سجده بايد کف دست را بر زمين بگذارد ولي در حال ناچاري پشت دست هم مانعي ندارد، و اگر پشت دست ممکن نباشد بايد مچ دست را بگذارد و چنانچه آن را هم نتواند بايد تا آرنج هرجا را که مي تواند بر زمين بگذارد و اگر آن هم ممکن نيست گذاشتن بازو کافي است.
مسأله 1088 :
در سجده بنابر احتياط واجب بايد سر دو انگشت بزرگ پاها را به زمين بگذارد و اگر انگشت هاي ديگر را، يا روي پا را به زمين بگذارد يا به واسطه بلند بودن ناخن سر شست به زمين نرسد نماز باطل است، و کسي که به واسطه ندانستن مسأله نمازهاي خود را اين طور خوانده بنابر احتياط مستحب بايد دوباره بخواند.
مسأله 1089 :
کسي که مقداري از شست پايش بريده، بايد بقيه آن را به زمين بگذارد و اگر چيزي از آن نمانده يا اگر مانده خيلي کوتاه است، بايد بقيه انگشتان را
[181]
بگذارد و اگر هيچ انگشت ندارد بايد هر مقدار از پا باقي مانده، به زمين بگذارد.
مسأله 1090 :
اگر به طور غير معمول سجده کند مثلاً سينه و شکم را به زمين بچسباند بنابر احتياط واجب بايد نماز را دوباره بخواند و اگر پاها را دراز کند اگرچه هفت عضوي که گفته شد به زمين برسد بايد نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1091 :
مُهر يا چيزي ديگري که بر آن سجده مي کند بايد پاک باشد. ولي اگر مثلاً مهر را روي فرش نجس بگذارد، يا يک طرف مُهر نجس باشد و پيشاني را به طرف پاک آن بگذارد اشکال ندارد.
مسأله 1092 :
اگر در پيشاني دمل و مانند آن باشد چنانچه ممکن است بايد با جاي سالم پيشاني سجده کند، و اگر ممکن نيست بايد زمين را گود کند و دُمل را در گودال و جاي سالم را به مقداري که براي سجده کافي باشد بر زمين بگذارد.
مسأله 1093 :
اگر دُمل يا زخم تمام پيشاني را گرفته باشد بايد به يکي از دو طرف پيشاني سجده کند و اگر ممکن نيست به چانه و اگر به چانه هم ممکن نيست بنابر احتياط واجب بايد به هرجاي از صورت ممکن است سجده کند و اگر به هيچ جاي از صورت ممکن نيست بايد با جلو سر سجده نمايد.
مسأله 1094 :
کسي که نمي تواند پيشاني را به زمين برساند بايد به قدري که مي تواند خم شود و مهر يا چيز ديگري را که سجده بر آن صحيح است روي چيز بلندي گذاشته و پيشاني را طوري بر آن بگذارد که بگويند سجده کرده است ولي اگر مُهر را بالا بياورد و به پيشاني بچسباند سجده صحيح نيست. اما کف دست ها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول بايد به زمين بگذارد.
مسأله 1095 :
کسي که هيچ نمي تواند خم شود بايد براي سجده بنشيند و با سر اشاره کند و اگر نتواند بايد با چشمها اشاره نمايد، و در هردو صورت احتياط آن است که اگر مي تواند مهر را بلند کند و بر پيشاني بگذارد، و اگر با سر يا چشمها هم نمي تواند اشاره کند بايد در قلب نيّت سجده کند و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن براي سجده اشاره نمايد.
مسأله 1096 :
کسي که نمي تواند بنشيند، بايد ايستاده نيّت سجده کند و چنانچه مي تواند براي سجده با سر اشاره کند و اگر نمي تواند با چشمها اشاره نمايد (يعني آن را به قصد سجده مي بندد و به نيّت سر برداشتن باز مي کند)، و اگر اين را هم نمي تواند در قلب نيّت سجده کند، و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن براي
[182]
سجده اشاره نمايد.
مسأله 1097 :
اگر پيشاني بي اختيار از جاي سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد نبايد بگذارد دوباره به جاي سجده برسد و اين يک سجده حساب مي شود چه ذکر سجده را گفته باشد يا نه و اگر نتواند سر را نگهدارد و بي اختيار دوباره به جاي سجده برسد روي هم يک سجده حساب مي شود و اگر ذکر نگفته باشد بايد بگويد.
مسأله 1098 :
جائي که انسان بايد تقيّه کند مي تواند بر فرش و مانند آن سجده کند و لازم نيست براي نماز به جاي ديگر برود ولي اگر در آن مکان حصير يا سنگ يا چيزي که سجده بر آن صحيح است وجود دارد و بتواند طوري بر آن سجده کند که خلاف تقيه نباشد بايد بر آن سجده نمايد.
مسأله 1099 :
اگر روي چيزي که بدن روي آن آرام نمي گيرد سجده کند باطل است ولي روي تشک پر يا چيز ديگري که بعد از سر گذاشتن و مقداري پائين رفتن آرام مي گيرد سجده کند اشکال ندارد.
مسأله 1100 :
اگر انسان ناچار شود که در زمين گِل نماز بخواند چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براي او مشقّت ندارد، بايد سجده و تشهّد را به طور معمول به جا آورد و اگر مشقّت دارد مي تواند در حالي که ايستاده، براي سجده با سر اشاره کند و تشهّد را ايستاده بخواند و اگر سجده و تشهّد را به طور معمول هم به جا آورد، نمازش صحيح است.
مسأله 1101 :
بعد از سجده دوّم در جائي که تشهّد واجب نيست مثل رکعت سوّم نماز ظهر و عصر و عشا بهتر است لحظه اي بنشيند سپس براي رکعت بعد برخيزد و اين عمل را جلسه استراحت مي گويند.