احکام وديعه ( امانت )
مسأله 2336 :
اگر انسان مال خود را به کسى بدهد و بگويد نزد تو امانت باشد, و او هم قبول کند, يـا بـدون اينکه حرفى بزنند صاحب مال بفهماند که مال را براى نگهدارى به او مى دهد و او هم به قصد نگهدارى کردن بگيرد, بايد به احکام وديعه و امانت دارى که بعدا گفته مى شودعمل نمايد.
مسأله 2337 :
امـانت دار و کسى که مال را امانت مى گذارد بايد هر دو عاقل باشند, پس اگر انـسان مالى را پيش ديوانه امانت بگذارد, ياديوانه مالى را پيش کسى امانت بگذارد صحيح نيست .
ولـى جـايـز است بچه مميز با اذن ولى مالش را نزد کسى امانت بگذارد و همچنين جايزاست مال ديـگـرى را با اذنش نزد کسى امانت بگذارد, و امانت گذاشتن نزد بچه مميز عيبى ندارد اگرچه ولى اجازه نداده باشد.
مسأله 2338 :
اگر از بچه اى چيزى را بدون اذن صاحبش به طور امانت قبول کند, بايد آن را به صاحبش بدهد, و اگر آن چيز مال خود بچه است و ولى در امانت گذاشتن بچه اجازه نداده باشد لازم اسـت آن مـال را به ولى او برساند, و چنانچه در رساندن مال به آنان کوتاهى کند وتلف شود, بايد عوض آن را بدهد, و همچنين است حال اگر امانت گذار ديوانه باشد.
مسأله 2339 :
کسى که نمى تواند امانت را نگهدارى نمايد, در صورتى که امانت گذار ملتفت حال او نباشد بنابر احتياط واجب بايد قبول نکند.
مسأله 2340 :
اگر انسان به صاحب مال بفهماند که براى نگهدارى مال او حاضر نيست , چنانچه او مـال را بـگـذارد و بـرود و آن مـال تلف شود, کسى که امانت را قبول نکرده ضامن نيست , ولى احتياط مستحب آن است که اگر ممکن باشد آن را نگهدارى نمايد.
مسأله 2341 :
کسى که چيزى را امانت مى گذارد, هر وقت بخواهد مى تواند آن را پس بگيرد, و کسى هم که امانت را قبول مى کند, هر وقت بخواهد مى تواند آن را به صاحبش برگرداند.
مسأله 2342 :
اگر انسان از نگهدارى امانت منصرف شود و وديعه را بهم بزند, بايد هرچه زودتر مـال را بـه صـاحـب آن يـا وکيل يا ولى صاحبش برساند يا به آنان خبر دهد که به نگهدارى حاضر نيست , و اگر بدون عذر, مال را به آنان نرساند و خبر ندهد, چنانچه مال تلف شود, بايد عوض آن را بدهد.
مسأله 2343 :
کـسـى کـه امانت را قبول مى کند اگر براى آن , جاى مناسبى ندارد, بايد جاى مـنـاسـب تهيه نمايد وطورى آن را نگهدارى کند که مردم نگويند در نگهدارى آن کوتاهى نموده است , و اگر در جائى که مناسب نيست بگذارد و تلف شود, بايد عوض آن را بدهد.
مسأله 2344 :
کسى که امانت را قبول مى کند, اگر در نگهدارى آن کوتاهى نکند و تعدى - يعنى زيـاده روى - هم ننمايد و اتفاقا آن مال تلف شود, ضامن نيست , ولى اگر آن را در جائى بگذارد که مـامـون از آن نباشد که ظالمى بفهمد و آن را ببرد, چنانچه تلف شود بايد عوض آن را به صاحبش بدهد.
مسأله 2345 :
اگر صاحب مال براى نگهدارى مال خود جائى را معين کند و به کسى که امانت را قبول کرده بگويد که : بايد مال را در اينجاحفظ کنى و اگر احتمال هم بدهى که از بين برود نبايد آن را بـه جاى ديگر ببرى , نمى تواند آن را به جاى ديگر ببرد, و اگر به جاى ديگر ببرد وتلف شود, ضامن است .
مسأله 2346 :
اگر صاحب مال براى نگهدارى مال خود جائى را معين کند, و کسى که امانت را قبول کرده بداند آن محل در نظر صاحب مال خصوصيتى نداشته بلکه يکى از موارد حفظ آن بوده , مى تواند آن را به جاى ديگرى که مال در آنجا محفوظتر يا مثل محل اولى است ببرد, وچنانچه مال در آنجا تلف شود ضامن نيست .
مسأله 2347 :
اگر صاحب مال ديوانه شود, کسى که امانت را قبول کرده بايد فورا امانت را به ولى او برساند و يا به ولى او خبر دهد, و اگربدون عذر شرعى مال را به ولى او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهى کند و مال تلف شود بايد عوض آن را بدهد.
مسأله 2348 :
اگر صاحب مال بميرد, امانت دار بايد مال را به وارث او برساند يا به وارث او خبر دهد, وچـنانچه مال را به وارث او ندهد و ازخبر دادن هم کوتاهى کند و مال تلف شود ضامن است , ولى اگـر براى آنکه مى خواهد بفهمد کسى که مى گويد من وارث ميتم راست مى گويديا نه , يا ميت وارث ديگرى دارد يا نه , مال را ندهد و از خبر دادن هم کوتاهى کند و مال تلف شود ضامن نيست .
مسأله 2349 :
اگر صاحب مال بميرد و چند وارث داشته باشد کسى که امانت را قبول کرده بايد مال را به همه ورثه بدهد, يا به کسى بدهد که همه آنان گرفتن مال را به او واگذار کرده اند, پس اگر بدون اجازه ديگران تمام مال را به يکى از ورثه بدهد, ضامن سهم ديگران است .
مسأله 2350 :
اگر کسى که امانت را قبول کرده بميرد يا ديوانه شود, وارث يا ولى او بايد هرچه زودتر به صاحب مال اطلاع دهد يا امانت رابه او برساند.
مسأله 2351 :
اگر امانت دار نشانه هاى مرگ را در خود ببيند, چنانچه ممکن است بايد امانت را به صاحب آن يا وکيل او برساند, و اگرممکن نيست بايد آن را به حاکم شرع بدهد, و چنانچه به حاکم شـرع دسـترسى ندارد در صورتى که وارث او امين است و از امانت اطلاع داردلازم نيست وصيت کـنـد, و گـرنـه بـايـد وصـيـت کند و شاهد بگيرد و به وصى و شاهد اسم صاحب مال و جنس و خصوصيات مال و محل آن رابگويد.
مسأله 2352 :
اگر امانت دار نشانه هاى مرگ را در خود ببيند و به وظيفه اى که در مسأله پيش گفته شد عمل نکند, چنانچه آن امانت از بين برود بايد عوضش را بدهد, اگرچه در نگهدارى آن کوتاهى نکرده باشد و مرض او خوب شود يا بعد از مدتى پشيمان شود و وصيت کند.