رکوع
مسأله 1031 :
در هر رکعت بعد از قرائت بايد به اندازه اى خم شود که سر انگشتها به زانو برسد ، و اين عمل را رکوع مى گويند ، و احوط آن است که بتواند دست را به زانو بگذارد .
مسأله 1032 :
اگر به اندازه ء رکوع خم شود ولى سر انگشتها را به زانو نگذارد ، اشکال ندارد .
مسأله 1033 :
هرگاه رکوع را به طور غير معمول به جا آورد ، مثلا به چپ يا راست خم شود ، اگر چه دستهاى او به زانو برسد صحيح نيست .
مسأله 1034 :
خم شدن بايد به قصد رکوع باشد ، پس اگر به قصد کار ديگر - مثلا براى کشتن جانورى - خم شود ، نمى تواند آن را رکوع حساب کند ، بلکه بايد بايستد و دوباره براى رکوع خم شود ، و به واسطهء اين عمل رکن زياد نشده و نماز باطل نمى شود .
مسأله 1035 :
کسى که دست يا زانوى او با دست و زانوى ديگران فرق دارد ، مثلا دستش خيلى بلند است که اگر کمى خم شود به زانو مى رسد ، يا زانوى او پايين تر از مردم ديگر است که بايد خيلى خم شود تا دستش به زانو برسد ، بايد به اندازه ء متعارف خم شود .
مسأله 1036 :
کسى که نشسته رکوع مى کند ، بايد به قدرى خم شود که صورتش مقابل زانوها برسد ، و احوط آن است که به قدرى خم شود که اگر ايستاده رکوع مى کرد به همان مقدار خم مى شد .
مسأله 1037 :
در حال اختيار واجب است در رکوع سه مرتبه ( سبحان الله ) يا يک مرتبه ( سبحان ربي العظيم وبحمده ) يا هر ذکرى که به اين مقدار باشد بگويد ، و احتياط مستحب آن است که تسبيح را به صورتى که بيان شد بر ذکر ديگر مقدم بدارد ، و در تنگى وقت و در حال ناچارى گفتن يک ( سبحان الله ) کافيست .
مسأله 1038 :
ذکر رکوع بايد دنبال هم و به عربى صحيح گفته شود ، و مستحب است آن را سه يا پنج يا هفت مرتبه بلکه بيشتر بگويند .
مسأله 1039 :
در رکوع بايد به مقدار ذکر واجب بدن آرام باشد ، و در ذکر مستحب هم اگر آن را به قصد ذکرى که براى رکوع دستور داده اند بگويد ، بنابر احتياط واجب آرام بودن بدن لازم است ، و اگر به قصد مطلق ذکر بگويد لازم نيست .
مسأله 1040 :
اگر موقعى که ذکر واجب رکوع را مى گويد بى اختيار به قدرى حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود ، بايد بعد از آرام گرفتن بدن دوباره ذکر را بگويد ، ولى اگر کمى حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج نشود ، يا انگشتان را حرکت دهد ضررى ندارد .
مسأله 1041 :
اگر پيش از آن که به مقدار رکوع خم شود و بدن آرام گيرد عمدا ذکر رکوع را بگويد ، نمازش باطل است ، مگر اين که جاهل قاصر باشد ، که نمازش از جهت اين زياده باطل نمى شود .
مسأله 1042 :
اگر پيش از تمام شدن ذکر واجب عمدا سر از رکوع بر دارد ، نمازش باطل است ، مگر اين که جاهل قاصر باشد ، که از اين جهت نمازش باطل نمى شود ، و اگر سهوا سر بر دارد ، چنانچه پيش از آن که از حال رکوع خارج شود يادش بيايد که ذکر رکوع را تمام نکرده ، بايد در حال آرامى بدن ذکر را بگويد ، و اگر بعد از آن که از حال رکوع خارج شد يادش بيايد ، نمازش صحيح است .
مسأله 1043 :
در موارد ضرورت جايز است به يک ( سبحان الله ) در ذکر رکوع اکتفا کند ، و احتياط مستحب آن است که دو ( سبحان الله ) ديگر را در حال برخاستن بگويد .
مسأله 1044 :
اگر به واسطهء مرض و مانند آن در رکوع آرام نگيرد ، نمازش صحيح است ، ولى بايد پيش از آن که از حال رکوع خارج شود ، ذکر واجب را بگويد .
مسأله 1045 :
هرگاه نتواند به اندازه ء رکوع شرعى - که در مسألهء " 1031 " گذشت - خم شود بايد به چيزى تکيه دهد و رکوع شرعى را به جا آورد ، و اگر موقعى هم که تکيه داده نتواند رکوع شرعى را به جا آورد ، در صورتى که متمکن از رکوع عرفى است ، بنابر احتياط واجب بايد رکوع عرفى را به جا آورد ، و به سر هم در حال قيام اشاره به رکوع بنمايد ، و اگر نتواند به اندازه ء رکوع عرفى هم خم شود ، يا هيچ نتواند خم شود ، بنابر احتياط واجب موقع رکوع بنشيند و نشسته رکوع کند ، و نماز ديگرى هم بخواند و براى رکوع آن در حال ايستادن با سر اشاره نمايد . مسأله 1046 - کسى که وظيفه اش اين است که براى رکوع با سر اشاره کند ، اگر نتواند با سر اشاره کند بايد به نيت رکوع چشمها را ، هم بگذارد ، و ذکر آن را بگويد ، و به نيت برخاستن از رکوع چشمها را باز کند ، و اگر از اين هم عاجز است بايد در قلب خود نيت رکوع کند و ذکر آن را بگويد .
مسأله 1047 :
کسى که نمى تواند ايستاده يا نشسته رکوع کند حتى به مقدار عرفى آن ، و فقط مى تواند در حالى که نشسته است کمى خم شود ، بايد ايستاده نماز بخواند و براى رکوع با سر اشاره نمايد ، و در صورتى که خم شدنش در حال نشستن به حدى باشد که رکوع عرفى براى نشسته صدق کند ، احتياط واجب اين است که نماز ديگرى هم بخواند ، و موقع رکوع آن بنشيند و به همان اندازه خم شود .
مسأله 1048 :
اگر بعد از رسيدن به حد رکوع سر بردارد و دو مرتبه به اندازه ء رکوع خم شود ، نمازش باطل است ، و اگر بعد از آن که به اندازه ء رکوع خم شد به قدرى خم شود که از اندازه ء رکوع بگذرد و دوباره به رکوع بر گردد ، در صورتى که به همان حالت خميدگى برگردد تا به حد رکوع برسد ، نمازش باطل نيست .
مسأله 1049 :
بعد از تمام شدن ذکر رکوع بايد راست بايستد ، و بعد از آن که بدن آرام گرفت به سجده رود ، و اگر عمدا پيش از ايستادن يا پيش از آرام گرفتن بدن به سجده رود نمازش باطل است .
مسأله 1050 :
اگر رکوع را فراموش کند ، و پيش از آن که به سجده برسد يادش بيايد ، بايد بايستد بعد به رکوع رود ، و چنانچه به حالت خميدگى به رکوع بر گردد ، نمازش باطل است . مسأله 1051 - اگر بعد از آن که پيشانى به زمين رسيد يادش بيايد که رکوع نکرده ، بايد برگردد و رکوع را بعد از ايستادن به جا آورد و نمازش صحيح است ، و بنابر احتياط واجب دو سجده ء سهو براى زيادى سجده به جا آورد ، و احتياط مستحب آن است که دوباره نماز را اعاده نمايد ، و اگر در سجده ء دوم يادش بيايد نمازش باطل است .
مسأله 1052 :
مستحب است پيش از رفتن به رکوع در حالى که راست ايستاده تکبير بگويد ، و در رکوع زانوها را به عقب دهد ، و پشت را صاف نگهدارد ، و گردن را بکشد و مساوى پشت نگهدارد ، و بين دو قدم را نگاه کند ، و پيش از ذکر يا بعد از آن صلوات بفرستد ، و بعد از آن که از رکوع برخاست وراست ايستاد ، در حال آرامى بدن بگويد : ( سمع الله لمن حمده ) .
مسأله 1053 :
مستحب است در رکوع زنها دست را از زانو بالاتر بگذارند ، و زانوها را به عقب ندهند .