نماز قضاى پدر و مادر
سوال 539 :
پدرم سکته مغزى نموده و مدت دو سال مريض بود و بر اثر سکته قادر به تشخيص خوب و بد نبود، يعنى قدرت تفکر و تعقل از او سلب شده بود. در اين دو سال نماز و روزه خود را انجام نداده است. آيا قضاى نماز و روزه او بر من که پسر بزرگ خانواده هستم، واجب است؟ البته مى‌دانم که اگر وى بيماريهاى مذکور را نداشت، قضاى نماز و روزه‌هاى او بر من واجب بود. اميدوارم مرا در اين مسأله راهنمائى فرمائيد. ج: اگر ضعف عقلى وى به حدى که عنوان جنون بر آن صدق کند، نرسيده و در تمام اوقات نماز در حال اغماء نبوده است، قضاى نمازها و روزه‌هاى فوت شده او بر شما واجب است، و گرنه چيزى از بابت آن بر شما نيست.
سوال 540 :
اگر شخصى فوت کند، چه کسى بايد کفاره روزه او را بپردازد؟ آيا بر پسران و دختران وى دادن کفاره واجب است يا شخص ديگرى هم مى‌تواند آن را بدهد؟ ج: کفاره روزه که بر پدر واجب است، اگر به نحو تخييرى بوده است، يعنى وى هم توانائى روزه گرفتن را داشته و هم اطعام را، در اين صورت اگر بتوان آن را از تَرَکه خارج کرد، از آن برداشت مى‌شود و در غير اين صورت بر پسر بزرگتر واجب است که روزه را بگيرد.
سوال 541 :
مرد بزرگسالى به دلايل مشخصى از خانواده‌اش جدا شده و برقرارى ارتباط با آنها براى او مقدور نيست. وى فرزند بزرگ خانواده هم هست و پدرش در اين مدت فوت کرده است و نمى‌داند چه مقدار نماز قضا و غير آن بر عهده پدرش است و مال کافى هم براى اجير گرفتن در اختيار ندارد و خودش هم به علت سن زياد نمى‌تواند آنها را بجا آورد، وظيفه وى چيست؟ ج: قضاى نمازهاى پدر واجب نيست، مگر آن مقدارى که پسر بزرگتر يقين به فوت آن دارد و بر پسر بزرگتر واجب است که نمازهاى پدرش را به هر صورتى که امکان دارد، قضا نمايد و اگر از انجام آن حتى از اجير گرفتن براى انجام آن هم عاجز باشد، معذور است.
سوال 542 :
اگر فرزند بزرگ ميّت دختر و فرزند دوم او پسر باشد، آيا قضاى نمازها و روزه‌هاى پدر و مادر بر اين پسر واجب است؟ ج: ملاک واجب بودن قضاى نماز و روزه پدر و مادر اين است که فرزند مذّکر از ديگر اولاد ذکور ميّت - اگر ميّت اولاد ذکور داشته باشد - بزرگتر باشد، و در فرض سوال قضاى نماز و روزه پدر بر پسر که فرزند دوم پدر است، واجب است و قضاى نماز و روزه‌اى که از مادر فوت شده، نيز واجب است.
سوال 543 :
اگر پسر بزرگ چه بالغ باشد يا غير بالغ، قبل از پدر فوت کند. آيا قضاى نمازهاى پدر از فرزندان ديگر ساقط مى‌شود؟ ج: تکليف قضاى نماز و روزه پدر بر پسر بزرگى واجب است که هنگام وفات پدر زنده باشد، هر چند فرزند اول يا پسر اول پدر نباشد.
سوال 544 :
من پسر بزرگ خانواده هستم. آيا واجب است براى خواندن نمازهاى قضاى پدرم، تا زنده است از او تحقيق کنم يا اين که بر او واجب است مرا از مقدار آن آگاه نمايد؟ در صورتى که مرا مطلع نکند، تکليف من چيست؟ ج: تفحص و سوال بر شما واجب نيست، ولى بر پدر واجب است تا فرصت دارد خودش بخواند و اگر نتوانست وصيت نمايد. به هرحال پسر بزرگ مکلّف است که بعد از فوت پدرش، آن مقدار از نماز و روزه‌هائى را که يقين دارد از پدرش فوت شده است، قضا نمايد.
سوال 545 :
اگر شخصى فوت کند و همه دارائى او خانه‌اى باشد که فرزندانش در آن سکونت دارند، و نماز و روزه بر ذمه او باشد و پسر بزرگ او هم به علت کارهاى روزانه قادر به قضاى آن نباشد، آيا واجب است که اين خانه را بفروشند و نماز و روزه او را قضا نمايند؟ ج: در فرض مرقوم، فروش خانه واجب نيست، ولى قضاى نماز و روزه‌اى که به عهده پدر است، در هر حالى بر پسر بزرگتر واجب است، مگر در صورتى که ميّت وصيت به اجير گرفتن از ثلث ترکه‌اش کرده باشد و ثلث ترکه هم براى انجام همه نماز و روزه‌هاى او کفايت کند که در اين صورت ثلث ترکه بايد براى آن مصرف شود.
سوال 546 :
آيا اگر پسر بزرگ که قضاى نماز پدر بر عهده اوست، فوت نمايد، انجام آنها بر ذمه وارث پسر بزرگ است يا اين که به پسر بعدىِ پدر (برادرِ پسر بزرگ) منتقل مى‌شود؟ ج: قضاى نماز و روزه پدر که بر پسر بزرگ واجب است، با فوت وى پس از فوت پدرش، بر پسر و يا برادر او واجب نمى‌شود.
سوال 547 :
اگر پدرى اصلا نماز نخوانده باشد، آيا همه نمازهاى او قضا دارد و انجام آنها بر پسر بزرگ او واجب است؟ ج: بنا بر احتياط در اين صورت هم قضاى آنها واجب است.
سوال 548 :
پدرى که همه اعمال عبادى خود را عمدا انجام نداده است، آيا بر پسر بزرگ قضاى همه نمازها و روزه‌هائى را که پدرش انجام نداده و به پنجاه سال مى‌رسد، واجب است؟ ج: اگر ترک نماز و روزه بر اثر طغيان باشد، قضاى آنها بر پسر بزرگ واجب نيست. ولى در اين صورت هم احتياط در قضاى آنها ترک نشود.
سوال 549 :
اگر قضاى نماز و روزه بر عهده پسر بزرگ باشد و قضاى نماز و روزه پدر هم برآن اضافه گردد، کدام يک مقدم است؟ ج: در اين صورت مخيّر است و شروع به انجام هر کدام کند، صحيح است.
سوال 550 :
پدرم مقدارى نماز قضا دارد، ولى قدرت انجام آن را ندارد. آيا بر من که پسر بزرگ خانواده هستم، جايز است در زمان حيات پدرم نمازهاى فوت شده او را قضا نمايم و يا شخصى را اجير کنم تا آن را انجام دهد؟ ج: نيابت از شخص زنده براى انجام نماز و روزه قضا صحيح نيست.