شکهاى صحيح
مسأله 1203 :
در نُه صورت اگر در شماره رکعتهاى نماز چهار رکعتى شکّ کند، بايد فکر نمايد، پس اگر يقين يا گمان به يک طرف شکّ پيدا کرد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام کند، وگرنه به دستورهايى که گفته مى‌شود عمل نمايد و آن نُه صورت از اين قرار است:
اوّل: آن که بعد از سر برداشتن از سجده دوم شکّ کند دو رکعت خوانده يا سه رکعت، که بايد بنا بگذارد سه رکعت خوانده و يک رکعت ديگر بخواند و نماز را تمام کند و بعد از نماز، يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته به دستورى که بعداً گفته مى‌شود بجا آورد.
دوم: شکّ بين دو و چهار بعد از سر برداشتن از سجده دوم که بايد بنا بگذارد چهار رکعت خوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو رکعت نماز احتياط ايستاده بخواند.
سوم: شکّ بين دو و سه و چهار بعد از سر برداشتن از سجده دوم که بايد بنا بر چهار بگذارد و بعد از نماز دو رکعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو رکعت نشسته بجا آورد، ولى اگر بعد از سجده اوّل يا پيش از سر برداشتن از سجده دوم يکى از اين سه شکّ برايش پيش آيد مى‌تواند نماز را رها کند و دوباره بخواند.
چهارم: شکّ بين چهار و پنج بعد از سر برداشتن از سجده دوم که بايد بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد و همچنين اگر بعد از سجده اوّل، يا پيش از سر برداشتن از سجده دوم، اين شک، براى او پيش آيد، به دستورى که گفته شد عمل کند اگرچه نمازش باطل است و بايد دوباره بخواند.
پنجم: شکّ بين سه و چهار، که در هر جاى نماز باشد، بايد بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز، يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بجا آورد.
ششم: شکّ بين چهار و پنج در حال ايستاده که بايد بنشيند و تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد و يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بجا آورد.
هفتم: شکّ بين سه و پنج در حال ايستاده که بايد بنشيند و تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد و دو رکعت نماز احتياط ايستاده بجا آورد.
هشتم: شکّ بين سه و چهار و پنج در حال ايستاده، که بايد بنشيند و تشهّد بخواند و بعد از سلام نماز دو رکعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو رکعت نشسته بجا آورد و سپس دو سجده سهو براى کارهاى زيادى که انجام داده بجا آورد.
نهم: شکّ بين پنج و شش در حال ايستاده که بايد بنشيند و تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد و دو سجده سهو بجا آورد و بنابر احتياط مستحب دو سجده ديگر هم براى قيام بيجا بجا آورد.
مسأله 1204 :
اگر يکى از شکهاى صحيح براى انسان پيش آيد بنابر احتياط واجب نبايد نماز را بشکند و چنانچه نماز را بشکند معصيت کرده است، پس اگر پيش از انجام کارى که نماز را باطل مى‌کند مثل رو گرداندن از قبله، نماز را از سر گيرد نماز دومش هم باطل است. و اگر بعد از انجام کارى که نماز را باطل مى‌کند، مشغول نماز شود نماز دومش صحيح است.
مسأله 1205 :
اگر يکى از شکهايى که نماز احتياط براى آنها واجب است در نماز پيش آيد، چنانچه انسان نماز را تمام کند و بدون خواندن نماز احتياط نماز را از سر بگيرد معصيت کرده است. پس اگر پيش از انجام کارى که نماز را باطل مى‌کند نماز را از سر گرفته، نماز دومش هم باطل است و اگر بعد از انجام کارى که نماز را باطل مى‌کند، مشغول نماز شده نماز دومش صحيح است.
مسأله 1206 :
اگر اوّل گمانش به يک طرف بيشتر باشد، بعد دو طرف در نظر او مساوى شود، بايد به دستور شکّ عمل نمايد. و اگر اوّل دو طرف در نظر او مساوى باشد و به طرفى که وظيفه اوست بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف ديگر برود، بايد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام کند.
مسأله 1207 :
کسى که نمى‌داند گمانش به يک طرف بيشتر است يا هر دو طرف در نظر او مساوى است بايد به دستور شک عمل نمايد.
مسأله 1208 :
اگر بعد از نماز بداند که در بين نماز حال ترديدى داشته که مثلاً دو رکعت خوانده يا سه رکعت و بنا را بر سه گذاشته ولى نداند که گمانش به خواندن سه رکعت بوده يا هر دو طرف در نظر او مساوى بوده به احتياط واجب بايد نماز احتياط را بخواند.
مسأله 1209 :
اگر موقعى که تشهّد مى‌خواند، يا بعد از ايستادن شکّ کند که دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يکى از شکهايى که اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتّفاق بيفتد صحيح مى‌باشد، براى او پيش آيد مثلاً شکّ کند که دو رکعت خوانده يا سه رکعت، چنانچه به دستور آن شکّ عمل کند نمازش صحيح است.
مسأله 1210 :
اگر پيش از آن که مشغول تشهّد شود، يا در رکعتهايى که تشهّد ندارد پيش از ايستادن، شکّ کند که دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يکى از شکهايى که بعد از تمام شدن دو سجده صحيح است، برايش پيش آيد نمازش باطل است.
مسأله 1211 :
اگر موقعى که ايستاده، بين سه و چهار يا بين سه و چهار و پنج شکّ کند و يادش بيايد که دو سجده، يا يک سجده از رکعت پيش بجا نياورده نمازش باطل است.
مسأله 1212 :
اگر شکّ او از بين برود و شکّ ديگرى برايش پيش آيد، مثلاً اوّل شکّ کند که دو رکعت خوانده يا سه رکعت، بعد شکّ کند که سه رکعت خوانده يا چهار رکعت، بايد به دستور شکّ دوم عمل نمايد.
مسأله 1213 :
اگر بعد از نماز شکّ کند که در نماز مثلاً بين دو و چهار شکّ کرده يا بين سه و چهار، بايد نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1214 :
اگر بعد از نماز بفهمد که در نماز شکّى براى او پيش آمده ولى نداند از شکهاى باطل بوده يا از شکهاى صحيح و اگر از شکهاى صحيح بوده کدام قسم آن بوده، بايد نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1215 :
کسى که نشسته نماز مى‌خواند اگر شکّى کند که بايد براى آن يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بخواند، بايد يک رکعت نشسته بجا آورد. امّا اگر شکّى کند که بايد براى آن دو رکعت نماز احتياط ايستاده بخواند، بايد دو رکعت نشسته بجا آورد.
مسأله 1216 :
کسى که ايستاده نماز مى‌خواند، اگر موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود، بايد مثل کسى که نماز را نشسته مى‌خواند و حکم آن در مسأله پيش گفته شد، نماز احتياط را بجا آورد.
مسأله 1217 :
کسى که نشسته نماز مى‌خواند، اگر موقع خواندن نماز احتياط بتواند بايستد بايد به وظيفه کسى که نماز را ايستاده مى‌خواند عمل کند.
نماز احتياط
مسأله 1218 :
کسى که نماز احتياط بر او واجب است، بعد از سلام نماز بايد فوراً به نيّت نماز احتياط تکبير بگويد و حمد را بخواند و به رکوع رود و دو سجده نمايد، پس اگر يک رکعت نماز احتياط بر او واجب است، بعد از دو سجده تشهّد بخواند و سلام دهد و اگر دو رکعت نماز احتياط بر او واجب است بعد از دو سجده، يک رکعت ديگر مثل رکعت اوّل بجا آورد و بعد از تشهّد، سلام دهد.
مسأله 1219 :
نماز احتياط، سوره و قنوت ندارد و بايد نيّت آن را به زبان نياورند و احتياط واجب آن است که سوره حمد و «بسم اللَّه» آن را هم آهسته بگويند.
مسأله 1220 :
اگر پيش از خواندن نماز احتياط بفهمد، نمازى که خوانده درست بوده، لازم نيست نماز احتياط را بخواند. و اگر در بين نماز احتياط بفهمد، لازم نيست آن را تمام نمايد.
مسأله 1221 :
اگر پيش از خواندن نماز احتياط بفهمد که رکعتهاى نمازش کم بوده، چنانچه کارى که نماز را باطل مى‌کند انجام نداده، بايد آنچه از نماز نخوانده بخواند و براى سلام بيجا دو سجده سهو بنمايد. و اگر کارى که نماز را باطل مى‌کند، انجام داده، مثلاً پشت به قبله کرده، بايد نماز را دوباره بجا آورد.
مسأله 1222 :
اگر بعد از نماز احتياط بفهمد کسرى نمازش به مقدار نماز احتياط بوده، مثلاً در شکّ بين سه و چهار، يک رکعت نماز احتياط بخواند بعد بفهمد نماز را سه رکعت خوانده، نمازش صحيح است.
مسأله 1223 :
اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد کسرى نماز کمتر از نماز احتياط بوده، مثلاً در شکّ بين دو و چهار، دو رکعت نماز احتياط بخواند بعد بفهمد نماز را سه رکعت خوانده، نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1224 :
اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد کسرى نماز بيشتر از نماز احتياط بوده مثلاً در شکّ بين سه و چهار يک رکعت نماز احتياط بخواند، بعد بفهمد نماز را دو رکعت خوانده، بايد نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1225 :
اگر بين دو و سه و چهار شکّ کند و بعد از خواندن دو رکعت نماز احتياط ايستاده، يادش بيايد که نماز را دو رکعت خوانده لازم نيست دو رکعت نماز احتياط نشسته را بخواند.
مسأله 1226 :
اگر بين سه و چهار شکّ کند و موقعى که دو رکعت نماز احتياط نشسته يا يک رکعت ايستاده را مى‌خواند، يادش بيايد که نماز را سه رکعت خوانده بايد نماز احتياط را تمام کند و نمازش صحيح است.
مسأله 1227 :
اگر بين دو و سه و چهار شکّ کند و موقعى که دو رکعت نماز احتياط ايستاده را مى‌خواند پيش از رکوع رکعت دوم يادش بيايد که نماز را سه رکعت خوانده، بايد بنشيند و نماز احتياط را يک رکعتى تمام کند و بنابر احتياط مستحب نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1228 :
اگر در بين نماز احتياط بفهمد کسرى نمازش بيشتر يا کمتر از نماز احتياط بوده، چنانچه نتواند نماز احتياط را مطابق کسرى نمازش تمام کند، بايد آن را رها کند و نماز را دوباره بخواند، مثلاً در شکّ بين سه و چهار اگر موقعى که دو رکعت نماز احتياط نشسته را مى‌خواند، يادش بيايد که نماز را دو رکعت خوانده، چون نمى‌تواند دو رکعت نشسته را بجاى دو رکعت ايستاده حساب کند، بايد نماز احتياط نشسته را رها کند و نماز را دوباره بجا آورد.
مسأله 1229 :
اگر شکّ کند نماز احتياطى را که بر او واجب بوده بجا آورده يا نه، چنانچه وقت نماز گذشته به شکّ خود اعتنا نکند و اگر وقت دارد، در صورتى که مشغول کار ديگرى نشده و از جاى نماز برنخاسته و کارى هم مثل رو گرداندن از قبله که نماز را باطل مى‌کند انجام نداده بايد نماز احتياط را بخواند و اگر مشغول کار ديگرى شده يا کارى که نماز را باطل مى‌کند بجا آورده، يا بين نماز و شکّ او زياد طول کشيده، احتياط استحبابى آن است که نماز احتياط را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند، اگرچه مى‌تواند بنابر انجام نماز احتياط گذارد و بر همان اکتفا نمايد.
مسأله 1230 :
اگر در نماز احتياط، رکنى را زياد کند، يا مثلاً به جاى يک رکعت دو رکعت بخواند، بنا بر احتياط واجب نماز احتياط باطل مى‌شود و بايد اصل نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1231 :
موقعى که مشغول نماز احتياط است اگر در يکى از کارهاى آن شکّ کند، چنانچه محلّ آن نگذشته، بايد بجا آورد و اگر محلّش گذشته، بايد به شکّ خود اعتنا نکند، مثلاً اگر شکّ کند که حمد خوانده يا نه، چنانچه به رکوع نرفته بايد بخواند و اگر به رکوع رفته بايد به شکّ خود اعتنا نکند.
مسأله 1232 :
اگر در شماره رکعتهاى نماز احتياط شکّ کند، بايد بنا را بر بيشتر بگذارد ولى چنانچه طرف بيشتر شکّ نماز را باطل مى‌کند، بنابر کمتر گذارد و احتياط مستحب آن است که نماز احتياط را دوباره بخواند و بعد از آن اصل نماز را اعاده نمايد.
مسأله 1233 :
اگر در نماز احتياط چيزى که رکن نيست سهواً کم يا زياد شود، در وجوب سجده سهو حکم اصل نماز را دارد.
مسأله 1234 :
اگر بعد از سلام نماز احتياط شکّ کند که يکى از اجزاء يا شرايط آن را بجا آورده يا نه، به شکّ خود اعتنا نکند.
مسأله 1235 :
اگر در نماز احتياط، يک سجده را فراموش کند، بنا بر احتياط واجب بايد بعد از سلام، آن را قضا نمايد.
مسأله 1236 :
اگر نماز احتياط و قضاى يک سجده يا دو سجده سهو بر او واجب شود، بايد اوّل نماز احتياط را بجا آورد.
مسأله 1237 :
حکم گمان در رکعتهاى نماز حکم يقين است، مثلاً اگر در نماز چهار رکعتى انسان گمان دارد که نماز را چهار رکعت خوانده، نبايد نماز احتياط بخواند، ولى گمان در غير رکعتها حکم شک را دارد.
مسأله 1238 :
حکم شکّ و سهو و گمان در نمازهاى واجب يوميّه و نمازهاى واجب ديگر فرق ندارد، مثلاً اگر در نماز آيات شکّ کند که يک رکعت خوانده يا دو رکعت، چون شکّ او در نماز دو رکعتى است، نمازش باطل مى‌شود.